महाभारत 1.52 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 52→

[mh-1-52] • 22 श्लोकाः

शौनक उवाच। ये सर्पाः सर्पसत्रे ऽस्मिन् पतिता हव्यवाहने। तेषां नामानि सर्वेषां श्रोतुम् इच्छामि सूतज।

śaunaka uvāca. ye sarpāḥ sarpasatre 'smin patitā havyavāhane. teṣāṃ nāmāni sarveṣāṃ śrotum icchāmi sūtaja.

सूत उवाच। सहस्राणि बहून्य् अस्मिन् प्रयुतान्य् अर्बुदानि च। न शक्यं परिसंख्यातुं बहुत्वाद् वेदवित्तम।

sūta uvāca. sahasrāṇi bahūny asmin prayutāny arbudāni ca. na śakyaṃ parisaṃkhyātuṃ bahutvād vedavittama.

यथास्मृति तु नामानि पन्नगानां निबोध मे। उच्यमानानि मुख्यानां हुतानां जातवेदसि।

yathāsmṛti tu nāmāni pannagānāṃ nibodha me. ucyamānāni mukhyānāṃ hutānāṃ jātavedasi.

वासुकेः कुलजांस् तावत् प्राधान्येन निबोध मे। नीलरक्तान् सितान् घोरान् महाकायान् विषोल्बणान्। अवशान् मातृवाग्दण्डपीडितान् कृपणान् हुतान्।

vāsukeḥ kulajāṃs tāvat prādhānyena nibodha me. nīlaraktān sitān ghorān mahākāyān viṣolbaṇān. avaśān mātṛvāgdaṇḍapīḍitān kṛpaṇān hutān.

कोटिको मानसः पूर्णः सहः पैलो हलीसकः। पिच्छिलः कोणपश् चक्रः कोणवेगः प्रकालनः।

koṭiko mānasaḥ pūrṇaḥ sahaḥ pailo halīsakaḥ. picchilaḥ koṇapaś cakraḥ koṇavegaḥ prakālanaḥ.

हिरण्यवाहः शरणः कक्षकः कालदन्तकः। एते वासुकिजा नागाः प्रविष्टा हव्यवाहनम्। अन्ये च बहवो विप्र तथा वै कुलसंभवाः। प्रदीप्ताग्नौ हुताः सर्वे घोररूपा महाबलाः।

hiraṇyavāhaḥ śaraṇaḥ kakṣakaḥ kāladantakaḥ. ete vāsukijā nāgāḥ praviṣṭā havyavāhanam. anye ca bahavo vipra tathā vai kulasaṃbhavāḥ. pradīptāgnau hutāḥ sarve ghorarūpā mahābalāḥ.

तक्षकस्य कुले जातान् प्रवक्ष्यामि निबोध तान्। पुच्छण्डको मण्डलकः पिण्डभेत्ता रभेणकः।

takṣakasya kule jātān pravakṣyāmi nibodha tān. pucchaṇḍako maṇḍalakaḥ piṇḍabhettā rabheṇakaḥ.

उच्छिखः सुरसो द्रङ्गो बलहेडो विरोहणः। शिलीशलकरो मूकः सुकुमारः प्रवेपनः।

ucchikhaḥ suraso draṅgo balaheḍo virohaṇaḥ. śilīśalakaro mūkaḥ sukumāraḥ pravepanaḥ.

मुद्गरः शशरोमा च सुमना वेगवाहनः। एते तक्षकजा नागाः प्रविष्टा हव्यवाहनम्।

mudgaraḥ śaśaromā ca sumanā vegavāhanaḥ. ete takṣakajā nāgāḥ praviṣṭā havyavāhanam.

पारावतः पारियात्रः पाण्डरो हरिणः कृशः। सुभोजनः पराशश् च वीर्यवान् एकसाहसः। विहंगः शरभो मोदः प्रमोदः संहताङ्गदः।

pārāvataḥ pāriyātraḥ pāṇḍaro hariṇaḥ kṛśaḥ. subhojanaḥ parāśaś ca vīryavān ekasāhasaḥ. vihaṃgaḥ śarabho modaḥ pramodaḥ saṃhatāṅgadaḥ.

ऐरावतकुलाद् एते प्रैविष्टा हव्यवाहनम्। कौरव्यकुलजान् नागाञ् शृणु मे द्विजसत्तम।

airāvatakulād ete praiviṣṭā havyavāhanam. kauravyakulajān nāgāñ śṛṇu me dvijasattama.

ऐण्डिलः कुण्डलो मुण्डो वेणिस्कन्धः कुमारकः। बाहुकः शृङ्गवेगश् च धूर्तकः पातपातरौ। कौरव्यकुलजास् त्व् एते प्रविष्टा हव्यवाहनम्। एते कौरव्यजा नागा विभावसुमुखं गताः।

aiṇḍilaḥ kuṇḍalo muṇḍo veṇiskandhaḥ kumārakaḥ. bāhukaḥ śṛṅgavegaś ca dhūrtakaḥ pātapātarau. kauravyakulajās tv ete praviṣṭā havyavāhanam. ete kauravyajā nāgā vibhāvasumukhaṃ gatāḥ.

धृतराष्ट्रकुले जाताञ् शृणु नागान् यथातथम्। कीर्त्यमानान् मया ब्रह्मन् वातवेगान् विषोल्बणान्।

dhṛtarāṣṭrakule jātāñ śṛṇu nāgān yathātatham. kīrtyamānān mayā brahman vātavegān viṣolbaṇān.

शङ्कुकर्णः पिङ्गलकः कुठारमुखमेचकौ। पूर्णाङ्गदः पूर्णमुखः प्रहसः शकुनिर् हरिः।

śaṅkukarṇaḥ piṅgalakaḥ kuṭhāramukhamecakau. pūrṇāṅgadaḥ pūrṇamukhaḥ prahasaḥ śakunir hariḥ.

आमाहठः कोमठकः श्वसनो मानवो वटः। भैरवो मुण्डवेदाङ्गः पिशङ्गश् चोद्रपारगः।

āmāhaṭhaḥ komaṭhakaḥ śvasano mānavo vaṭaḥ. bhairavo muṇḍavedāṅgaḥ piśaṅgaś codrapāragaḥ.

ऋषभो वेगवान् नाम पिण्डारकमहाहनू। रक्ताङ्गः सर्वसारङ्गः समृद्धः पाटराक्षसौ।

ṛṣabho vegavān nāma piṇḍārakamahāhanū. raktāṅgaḥ sarvasāraṅgaḥ samṛddhaḥ pāṭarākṣasau.

वराहको वारणकः सुमित्रश् चित्रवेदिकः। वराहको वारुणकः सुचित्रा एत्रवेणिकः। पराशरस् तरुणको मणिस्कन्धस् तथारुणिः।

varāhako vāraṇakaḥ sumitraś citravedikaḥ. varāhako vāruṇakaḥ sucitrā etraveṇikaḥ. parāśaras taruṇako maṇiskandhas tathāruṇiḥ.

इति नागा मया ब्रह्मन् कीर्तिताः कीर्तिवर्धनाः। प्राधान्येन बहुत्वात् तु न सर्वे परिकीर्तिताः।

iti nāgā mayā brahman kīrtitāḥ kīrtivardhanāḥ. prādhānyena bahutvāt tu na sarve parikīrtitāḥ.

एतेषां पुत्रपौत्रास् तु प्रसवस्य च संततिः। न शक्याः परिसंख्यातुं ये दीप्तं पावकं गताः।

eteṣāṃ putrapautrās tu prasavasya ca saṃtatiḥ. na śakyāḥ parisaṃkhyātuṃ ye dīptaṃ pāvakaṃ gatāḥ.

सप्तशीर्षा द्विशीर्षाश् च पञ्चशीर्षास् तथापरे। शतशीर्षास् तथा नागाः कालानलविषोल्बणाः। दशशीर्षाः शतशीर्षास् तथान्ये बहुशीर्षकाः। कालानलविषा घोरा हुताः शतसहस्रशः।

saptaśīrṣā dviśīrṣāś ca pañcaśīrṣās tathāpare. śataśīrṣās tathā nāgāḥ kālānalaviṣolbaṇāḥ. daśaśīrṣāḥ śataśīrṣās tathānye bahuśīrṣakāḥ. kālānalaviṣā ghorā hutāḥ śatasahasraśaḥ.

महाकाया महावीर्याः शैलशृङ्गसमुच्छ्रयाः। योजनायामविस्तारा द्वियोजनसमायताः। पञ्चयोजनविस्तारा दशद्वादशसंख्यया।

mahākāyā mahāvīryāḥ śailaśṛṅgasamucchrayāḥ. yojanāyāmavistārā dviyojanasamāyatāḥ. pañcayojanavistārā daśadvādaśasaṃkhyayā.

कामरूपाः कामगमा दीप्तानलविषोल्बणाः। दग्धास् तत्र महासत्रे ब्रह्मदण्डनिपीडिताः।

kāmarūpāḥ kāmagamā dīptānalaviṣolbaṇāḥ. dagdhās tatra mahāsatre brahmadaṇḍanipīḍitāḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...