महाभारत 1.49 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 49→

[mh-1-49] • 28 श्लोकाः

सूत उवाच। तत आहूय पुत्रं स्वं जरत्कारुर् भुजंगमा। वासुकेर् नागराजस्य वचनाद् इदम् अब्रवीत्।

sūta uvāca. tata āhūya putraṃ svaṃ jaratkārur bhujaṃgamā. vāsuker nāgarājasya vacanād idam abravīt.

अहं तव पितुः पुत्र भ्रात्रा दत्ता निमित्ततः। कालः स चायं संप्राप्तस् तत् कुरुष्व यथातथम्।

ahaṃ tava pituḥ putra bhrātrā dattā nimittataḥ. kālaḥ sa cāyaṃ saṃprāptas tat kuruṣva yathātatham.

आस्तीक उवाच। किंनिमित्तं मम पितुर् दत्ता त्वं मातुलेन मे। तन् ममाचक्ष्व तत्त्वेन श्रुत्वा कर्तास्मि तत् तथा।

āstīka uvāca. kiṃnimittaṃ mama pitur dattā tvaṃ mātulena me. tan mamācakṣva tattvena śrutvā kartāsmi tat tathā.

सूत उवाच। तत आचष्ट सा तस्मै बान्धवानां हितैषिणी। भगिनी नागराजस्य जरत्कारुर् अविक्लवा।

sūta uvāca. tata ācaṣṭa sā tasmai bāndhavānāṃ hitaiṣiṇī. bhaginī nāgarājasya jaratkārur aviklavā.

भुजगानाम् अशेषाणां माता कद्रूर् इति श्रुतिः। तया शप्ता रुषितया सुता यस्मान् निबोध तत्।

bhujagānām aśeṣāṇāṃ mātā kadrūr iti śrutiḥ. tayā śaptā ruṣitayā sutā yasmān nibodha tat.

उच्छैःश्रवाः सो ऽश्वराजो यन् मिथ्या न कृतो मम। विनतानिमित्तं पणिते दासभावाय पुत्रकाः।

ucchaiḥśravāḥ so 'śvarājo yan mithyā na kṛto mama. vinatānimittaṃ paṇite dāsabhāvāya putrakāḥ.

जनमेजयस्य वो यज्ञे धक्ष्यत्य् अनिलसारथिः। तत्र पञ्चत्वम् आपन्नाः प्रेतलोकं गमिष्यथ।

janamejayasya vo yajñe dhakṣyaty anilasārathiḥ. tatra pañcatvam āpannāḥ pretalokaṃ gamiṣyatha.

तां च शप्तवतीम् एवं साक्षाल् लोकपितामहः। एवम् अस्त्व् इति तद् वाक्यं प्रोवाचानुमुमोद च।

tāṃ ca śaptavatīm evaṃ sākṣāl lokapitāmahaḥ. evam astv iti tad vākyaṃ provācānumumoda ca.

वासुकिश् चापि तच् छ्रुत्वा पितामहवचस् तदा। अमृते मथिते तात देवाञ् शरणम् ईयिवान्।

vāsukiś cāpi tac chrutvā pitāmahavacas tadā. amṛte mathite tāta devāñ śaraṇam īyivān.

सिद्धार्थाश् च सुराः सर्वे प्राप्यामृतम् अनुत्तमम्। भ्रातरं मे पुरस्कृत्य प्रजापतिम् उपागमन्।

siddhārthāś ca surāḥ sarve prāpyāmṛtam anuttamam. bhrātaraṃ me puraskṛtya prajāpatim upāgaman.

ते तं प्रसादयाम् आसुर् देवाः सर्वे पितामहम्। राज्ञा वासुकिना सार्धं स शापो न भवेद् इति।

te taṃ prasādayām āsur devāḥ sarve pitāmaham. rājñā vāsukinā sārdhaṃ sa śāpo na bhaved iti.

वासुकिर् नागराजो ऽयं दुःखितो ज्ञातिकारणात्। अभिशापः स मात्रास्य भगवन् न भवेद् इति। तथा विधीयताम् एतद् देवदेव जगत्पते।

vāsukir nāgarājo 'yaṃ duḥkhito jñātikāraṇāt. abhiśāpaḥ sa mātrāsya bhagavan na bhaved iti. tathā vidhīyatām etad devadeva jagatpate.

ब्रह्मोवाच। जरत्कारुर् जरत्कारुं यां भार्यां समवाप्स्यति। तत्र जातो द्विजः शापाद् भुजगान् मोक्षयिष्यति।

brahmovāca. jaratkārur jaratkāruṃ yāṃ bhāryāṃ samavāpsyati. tatra jāto dvijaḥ śāpād bhujagān mokṣayiṣyati.

जरत्कारुर् उवाच। एतच् छ्रुत्वा तु वचनं वासुकिः पन्नगेश्वरः। प्रादान् माम् अमरप्रख्य तव पित्रे महात्मने। प्राग् एवानागते काले तत्र त्वं मय्य् अजायथाः।

jaratkārur uvāca. etac chrutvā tu vacanaṃ vāsukiḥ pannageśvaraḥ. prādān mām amaraprakhya tava pitre mahātmane. prāg evānāgate kāle tatra tvaṃ mayy ajāyathāḥ.

अयं स कालः संप्राप्तो भयान् नस् त्रातुम् अर्हसि। भ्रातरं चैव मे तस्मात् त्रातुम् अर्हसि पावकात्।

ayaṃ sa kālaḥ saṃprāpto bhayān nas trātum arhasi. bhrātaraṃ caiva me tasmāt trātum arhasi pāvakāt.

अमोघं नः कृतं तत् स्याद् यद् अहं तव धीमते। पित्रे दत्ता विमोक्षार्थं कथं वा पुत्र मन्यसे।

amoghaṃ naḥ kṛtaṃ tat syād yad ahaṃ tava dhīmate. pitre dattā vimokṣārthaṃ kathaṃ vā putra manyase.

सूत उवाच। एवम् उक्तस् तथेत्य् उक्त्वा सो ऽस्तीको मातरं तदा। अब्रवीद् दुःखसंतप्तं वासुकिं जीवयन्न् इव।

sūta uvāca. evam uktas tathety uktvā so 'stīko mātaraṃ tadā. abravīd duḥkhasaṃtaptaṃ vāsukiṃ jīvayann iva.

अहं त्वां मोक्षयिष्यामि वासुके पन्नगोत्तम। तस्माच् छापान् महासत्त्व सत्यम् एतद् ब्रवीमि ते।

ahaṃ tvāṃ mokṣayiṣyāmi vāsuke pannagottama. tasmāc chāpān mahāsattva satyam etad bravīmi te.

भव स्वस्थमना नाग न हि ते विद्यते भयम्। प्रयतिष्ये तथा सौम्य यथा श्रेयो भविष्यति। न मे वाग् अनृतं प्राह स्वैरेष्व् अपि कुतो ऽन्यथा।

bhava svasthamanā nāga na hi te vidyate bhayam. prayatiṣye tathā saumya yathā śreyo bhaviṣyati. na me vāg anṛtaṃ prāha svaireṣv api kuto 'nyathā.

तं वै नृपवरं गत्वा दीक्षितं जनमेजयम्। वाग्भिर् मङ्गलयुक्ताभिस् तोषयिष्ये ऽद्य मातुल। यथा स यज्ञो नृपतेर् निर्वर्तिष्यति सत्तम।

taṃ vai nṛpavaraṃ gatvā dīkṣitaṃ janamejayam. vāgbhir maṅgalayuktābhis toṣayiṣye 'dya mātula. yathā sa yajño nṛpater nirvartiṣyati sattama.

स संभावय नागेन्द्र मयि सर्वं महामते। न ते मयि मनो जातु मिथ्या भवितुम् अर्हति।

sa saṃbhāvaya nāgendra mayi sarvaṃ mahāmate. na te mayi mano jātu mithyā bhavitum arhati.

वासुकिर् उवाच। आस्तीक परिघूर्णामि हृदयं मे विदीर्यते। दिशश् च न प्रजानामि ब्रह्मदण्डनिपीडितः।

vāsukir uvāca. āstīka parighūrṇāmi hṛdayaṃ me vidīryate. diśaś ca na prajānāmi brahmadaṇḍanipīḍitaḥ.

आस्तीक उवाच। न संतापस् त्वया कार्यः कथं चित् पन्नगोत्तम। दीप्ताद् अग्नेः समुत्पन्नं नाशयिष्यामि ते भयम्।

āstīka uvāca. na saṃtāpas tvayā kāryaḥ kathaṃ cit pannagottama. dīptād agneḥ samutpannaṃ nāśayiṣyāmi te bhayam.

ब्रह्मदण्डं महाघोरं कालाग्निसमतेजसम्। नाशयिष्यामि मात्र त्वं भयं कार्षीः कथं चन।

brahmadaṇḍaṃ mahāghoraṃ kālāgnisamatejasam. nāśayiṣyāmi mātra tvaṃ bhayaṃ kārṣīḥ kathaṃ cana.

सूत उवाच। ततः स वासुकेर् घोरम् अपनीय मनोज्वरम्। आधाय चात्मनो ऽङ्गेषु जगाम त्वरितो भृशम्।

sūta uvāca. tataḥ sa vāsuker ghoram apanīya manojvaram. ādhāya cātmano 'ṅgeṣu jagāma tvarito bhṛśam.

जनमेजयस्य तं यज्ञं सर्वैः समुदितं गुणैः। मोक्षाय भुजगेन्द्राणाम् आस्तीको द्विजसत्तमः।

janamejayasya taṃ yajñaṃ sarvaiḥ samuditaṃ guṇaiḥ. mokṣāya bhujagendrāṇām āstīko dvijasattamaḥ.

स गत्वापश्यद् आस्तीको यज्ञायतनम् उत्तमम्। वृतं सदस्यैर् बहुभिः सूर्यवह्निसमप्रभैः।

sa gatvāpaśyad āstīko yajñāyatanam uttamam. vṛtaṃ sadasyair bahubhiḥ sūryavahnisamaprabhaiḥ.

स तत्र वारितो द्वाःस्थैः प्रविशन् द्विजसत्तमः। अभितुष्टाव तं यज्ञं प्रवेशार्थी द्विजोत्तमः। स प्राप्य यज्ञायतनं वरिष्ठं। द्विजोत्तमः पुण्यकृतां वरिष्ठः। तुष्टाव राजानम् अनन्तकीर्तिम्। ऋत्विक्सदस्यांश् च तथैव चाग्निम्।

sa tatra vārito dvāḥsthaiḥ praviśan dvijasattamaḥ. abhituṣṭāva taṃ yajñaṃ praveśārthī dvijottamaḥ. sa prāpya yajñāyatanaṃ variṣṭhaṃ. dvijottamaḥ puṇyakṛtāṃ variṣṭhaḥ. tuṣṭāva rājānam anantakīrtim. ṛtviksadasyāṃś ca tathaiva cāgnim.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...