महाभारत 1.48 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 48→

[mh-1-48] • 26 श्लोकाः

शौनक उवाच। सर्पसत्रे तदा राज्ञः पाण्डवेयस्य धीमतः। जनमेजयस्य के त्व् आसन्न् ऋत्विजः परमर्षयः।

śaunaka uvāca. sarpasatre tadā rājñaḥ pāṇḍaveyasya dhīmataḥ. janamejayasya ke tv āsann ṛtvijaḥ paramarṣayaḥ.

के सदस्या बभूवुश् च सर्पसत्रे सुदारुणे। विषादजनने ऽत्यर्थं पन्नगानां महाभये।

ke sadasyā babhūvuś ca sarpasatre sudāruṇe. viṣādajanane 'tyarthaṃ pannagānāṃ mahābhaye.

सर्वं विस्तरतस् तात भवाञ् शंसितुम् अर्हति। सर्पसत्रविधानज्ञा विज्ञेयास् ते हि सूतज।

sarvaṃ vistaratas tāta bhavāñ śaṃsitum arhati. sarpasatravidhānajñā vijñeyās te hi sūtaja.

सूत उवाच। हन्त ते कथयिष्यामि नामानीह मनीषिणाम्। ये ऋत्विजः सदस्याश् च तस्यासन् नृपतेस् तदा।

sūta uvāca. hanta te kathayiṣyāmi nāmānīha manīṣiṇām. ye ṛtvijaḥ sadasyāś ca tasyāsan nṛpates tadā.

तत्र होता बभूवाथ ब्राह्मणश् चण्डभार्गवः। च्यवनस्यान्वये जातः ख्यातो वेदविदां वरः।

tatra hotā babhūvātha brāhmaṇaś caṇḍabhārgavaḥ. cyavanasyānvaye jātaḥ khyāto vedavidāṃ varaḥ.

उद्गाता ब्राह्मणो वृद्धो विद्वान् कौत्सार्यजैमिनिः। ब्रह्माभवच् छार्ङ्गरवो अध्वर्युर् बोधपिङ्गलः। उत्तङ्को ह्य् अभवत् तत्र नेता च ब्राह्मणोत्तमः। कुण्डलद्वेषतस् तत्र सर्पान् दहति सर्वतः।

udgātā brāhmaṇo vṛddho vidvān kautsāryajaiminiḥ. brahmābhavac chārṅgaravo adhvaryur bodhapiṅgalaḥ. uttaṅko hy abhavat tatra netā ca brāhmaṇottamaḥ. kuṇḍaladveṣatas tatra sarpān dahati sarvataḥ.

सदस्यश् चाभवद् व्यासः पुत्रशिष्यसहायवान्। उद्दालकः शमठकः श्वेतकेतुश् च पञ्चमः।

sadasyaś cābhavad vyāsaḥ putraśiṣyasahāyavān. uddālakaḥ śamaṭhakaḥ śvetaketuś ca pañcamaḥ.

असितो देवलश् चैव नारदः पर्वतस् तथा। आत्रेयः कुण्डजठरो द्विजः कुटिघटस् तथा।

asito devalaś caiva nāradaḥ parvatas tathā. ātreyaḥ kuṇḍajaṭharo dvijaḥ kuṭighaṭas tathā.

वात्स्यः श्रुतश्रवा वृद्धस् तपःस्वाध्यायशीलवान्। कहोडो देवशर्मा च मौद्गल्यः शमसौभरः।

vātsyaḥ śrutaśravā vṛddhas tapaḥsvādhyāyaśīlavān. kahoḍo devaśarmā ca maudgalyaḥ śamasaubharaḥ.

एते चान्ये च बहवो ब्राह्मणाः संशितव्रताः। सदस्या अभवंस् तत्र सत्रे पारिक्षितस्य ह।

ete cānye ca bahavo brāhmaṇāḥ saṃśitavratāḥ. sadasyā abhavaṃs tatra satre pārikṣitasya ha.

जुह्वत्स्व् ऋत्विक्ष्व् अथ तदा सर्पसत्रे महाक्रतौ। अहयः प्रापतंस् तत्र घोराः प्राणिभयावहाः।

juhvatsv ṛtvikṣv atha tadā sarpasatre mahākratau. ahayaḥ prāpataṃs tatra ghorāḥ prāṇibhayāvahāḥ.

वसामेदोवहाः कुल्या नागानां संप्रवर्तिताः। ववौ गन्धश् च तुमुलो दह्यताम् अनिशं तदा।

vasāmedovahāḥ kulyā nāgānāṃ saṃpravartitāḥ. vavau gandhaś ca tumulo dahyatām aniśaṃ tadā.

पततां चैव नागानां धिष्ठितानां तथाम्बरे। अश्रूयतानिशं शब्दः पच्यतां चाग्निना भृशम्।

patatāṃ caiva nāgānāṃ dhiṣṭhitānāṃ tathāmbare. aśrūyatāniśaṃ śabdaḥ pacyatāṃ cāgninā bhṛśam.

तक्षकस् तु स नागेन्द्रः पुरंदरनिवेशनम्। जगाम भयसंविग्नः शरणार्थी सुरर्षभम्। गतः श्रुत्वैव राजानं दीक्षितं जनमेजयम्।

takṣakas tu sa nāgendraḥ puraṃdaraniveśanam. jagāma bhayasaṃvignaḥ śaraṇārthī surarṣabham. gataḥ śrutvaiva rājānaṃ dīkṣitaṃ janamejayam.

ततः सर्वं यथावृत्तम् आख्याय भुजगोत्तमः। अगच्छच् छरणं भीत आगस्कृत्वा पुरंदरम्।

tataḥ sarvaṃ yathāvṛttam ākhyāya bhujagottamaḥ. agacchac charaṇaṃ bhīta āgaskṛtvā puraṃdaram.

तम् इन्द्रः प्राह सुप्रीतो न तवास्तीह तक्षक। भयं नागेन्द्र तस्माद् वै सर्पसत्रात् कथं चन।

tam indraḥ prāha suprīto na tavāstīha takṣaka. bhayaṃ nāgendra tasmād vai sarpasatrāt kathaṃ cana.

प्रसादितो मया पूर्वं तवार्थाय पितामहः। तस्मात् तव भयं नास्ति व्येतु ते मानसो ज्वरः।

prasādito mayā pūrvaṃ tavārthāya pitāmahaḥ. tasmāt tava bhayaṃ nāsti vyetu te mānaso jvaraḥ.

एवम् आश्वासितस् तेन ततः स भुजगोत्तमः। उवास भवने तत्र शक्रस्य मुदितः सुखी।

evam āśvāsitas tena tataḥ sa bhujagottamaḥ. uvāsa bhavane tatra śakrasya muditaḥ sukhī.

अजस्रं निपतत्स्व् अग्नौ नागेषु भृशदुःखितः। अल्पशेषपरीवारो वासुकिः पर्यतप्यत।

ajasraṃ nipatatsv agnau nāgeṣu bhṛśaduḥkhitaḥ. alpaśeṣaparīvāro vāsukiḥ paryatapyata.

कश्मलं चाविशद् घोरं वासुकिं पन्नगेश्वरम्। स घूर्णमानहृदयो भगिनीम् इदम् अब्रवीत्।

kaśmalaṃ cāviśad ghoraṃ vāsukiṃ pannageśvaram. sa ghūrṇamānahṛdayo bhaginīm idam abravīt.

दह्यन्ते ऽङ्गानि मे भद्रे दिशो न प्रतिभान्ति च। सीदामीव च संमोहाद् घूर्णतीव च मे मनः।

dahyante 'ṅgāni me bhadre diśo na pratibhānti ca. sīdāmīva ca saṃmohād ghūrṇatīva ca me manaḥ.

दृष्टिर् भ्रमति मे ऽतीव हृदयं दीर्यतीव च। पतिष्याम्य् अवशो ऽद्याहं तस्मिन् दीप्ते विभावसौ।

dṛṣṭir bhramati me 'tīva hṛdayaṃ dīryatīva ca. patiṣyāmy avaśo 'dyāhaṃ tasmin dīpte vibhāvasau.

पारिक्षितस्य यज्ञो ऽसौ वर्तते ऽस्मज्जिघांसया। व्यक्तं मयापि गन्तव्यं पितृराजनिवेशनम्।

pārikṣitasya yajño 'sau vartate 'smajjighāṃsayā. vyaktaṃ mayāpi gantavyaṃ pitṛrājaniveśanam.

अयं स कालः संप्राप्तो यदर्थम् असि मे स्वसः। जरत्कारोः पुरा दत्ता सा त्राह्य् अस्मान् सबान्धवान्।

ayaṃ sa kālaḥ saṃprāpto yadartham asi me svasaḥ. jaratkāroḥ purā dattā sā trāhy asmān sabāndhavān.

आस्तीकः किल यज्ञं तं वर्तन्तं भुजगोत्तमे। प्रतिषेत्स्यति मां पूर्वं स्वयम् आह पितामहः।

āstīkaḥ kila yajñaṃ taṃ vartantaṃ bhujagottame. pratiṣetsyati māṃ pūrvaṃ svayam āha pitāmahaḥ.

तद् वत्से ब्रूहि वत्सं स्वं कुमारं वृद्धसंमतम्। ममाद्य त्वं सभृत्यस्य मोक्षार्थं वेदवित्तमम्।

tad vatse brūhi vatsaṃ svaṃ kumāraṃ vṛddhasaṃmatam. mamādya tvaṃ sabhṛtyasya mokṣārthaṃ vedavittamam.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...