महाभारत 1.47 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 47→

[mh-1-47] • 25 श्लोकाः

सूत उवाच। एवम् उक्त्वा ततः श्रीमान् मन्त्रिभिश् चानुमोदितः। आरुरोह प्रतिज्ञां स सर्पसत्राय पार्थिवः। ब्रह्मन् भरतशार्दूलो राजा पारिक्षितस् तदा।

sūta uvāca. evam uktvā tataḥ śrīmān mantribhiś cānumoditaḥ. āruroha pratijñāṃ sa sarpasatrāya pārthivaḥ. brahman bharataśārdūlo rājā pārikṣitas tadā.

पुरोहितम् अथाहूय ऋत्विजं वसुधाधिपः। अब्रवीद् वाक्यसंपन्नः संपदर्थकरं वचः।

purohitam athāhūya ṛtvijaṃ vasudhādhipaḥ. abravīd vākyasaṃpannaḥ saṃpadarthakaraṃ vacaḥ.

यो मे हिंसितवांस् तातं तक्षकः स दुरात्मवान्। प्रतिकुर्यां यथा तस्य तद् भवन्तो ब्रुवन्तु मे।

yo me hiṃsitavāṃs tātaṃ takṣakaḥ sa durātmavān. pratikuryāṃ yathā tasya tad bhavanto bruvantu me.

अपि तत् कर्म विदितं भवतां येन पन्नगम्। तक्षकं संप्रदीप्ते ऽग्नौ प्राप्स्ये ऽहं सहबान्धवम्।

api tat karma viditaṃ bhavatāṃ yena pannagam. takṣakaṃ saṃpradīpte 'gnau prāpsye 'haṃ sahabāndhavam.

यथा तेन पिता मह्यं पूर्वं दग्धो विषाग्निना। तथाहम् अपि तं पापं दग्धुम् इच्छामि पन्नगम्।

yathā tena pitā mahyaṃ pūrvaṃ dagdho viṣāgninā. tathāham api taṃ pāpaṃ dagdhum icchāmi pannagam.

ऋत्विज ऊचुः। अस्ति राजन् महत् सत्रं त्वदर्थं देवनिर्मितम्। सर्पसत्रम् इति ख्यातं पुराणे कथ्यते नृप।

ṛtvija ūcuḥ. asti rājan mahat satraṃ tvadarthaṃ devanirmitam. sarpasatram iti khyātaṃ purāṇe kathyate nṛpa.

आहर्ता तस्य सत्रस्य त्वन् नान्यो ऽस्ति नराधिप। इति पौराणिकाः प्राहुर् अस्माकं चास्ति स क्रतुः।

āhartā tasya satrasya tvan nānyo 'sti narādhipa. iti paurāṇikāḥ prāhur asmākaṃ cāsti sa kratuḥ.

सूत उवाच। एवम् उक्तः स राजर्षिर् मेने सर्पं हि तक्षकम्। हुताशनमुखं दीप्तं प्रविष्टम् इति सत्तम।

sūta uvāca. evam uktaḥ sa rājarṣir mene sarpaṃ hi takṣakam. hutāśanamukhaṃ dīptaṃ praviṣṭam iti sattama.

ततो ऽब्रवीन् मन्त्रविदस् तान् राजा ब्राह्मणांस् तदा। आहरिष्यामि तत् सत्रं संभाराः संभ्रियन्तु मे।

tato 'bravīn mantravidas tān rājā brāhmaṇāṃs tadā. āhariṣyāmi tat satraṃ saṃbhārāḥ saṃbhriyantu me.

ततस् ते ऋत्विजस् तस्य शास्त्रतो द्विजसत्तम। देशं तं मापयाम् आसुर् यज्ञायतनकारणात्। यथावज् ज्ञानविदुषः सर्वे बुद्ध्या परं गताः।

tatas te ṛtvijas tasya śāstrato dvijasattama. deśaṃ taṃ māpayām āsur yajñāyatanakāraṇāt. yathāvaj jñānaviduṣaḥ sarve buddhyā paraṃ gatāḥ.

ऋद्ध्या परमया युक्तम् इष्टं द्विजगणायुतम्। प्रभूतधनधान्याढ्यम् ऋत्विग्भिः सुनिवेशितम्।

ṛddhyā paramayā yuktam iṣṭaṃ dvijagaṇāyutam. prabhūtadhanadhānyāḍhyam ṛtvigbhiḥ suniveśitam.

निर्माय चापि विधिवद् यज्ञायतनम् ईप्सितम्। राजानं दीक्षयाम् आसुः सर्पसत्राप्तये तदा।

nirmāya cāpi vidhivad yajñāyatanam īpsitam. rājānaṃ dīkṣayām āsuḥ sarpasatrāptaye tadā.

इदं चासीत् तत्र पूर्वं सर्पसत्रे भविष्यति। निमित्तं महद् उत्पन्नं यज्ञविघ्नकरं तदा।

idaṃ cāsīt tatra pūrvaṃ sarpasatre bhaviṣyati. nimittaṃ mahad utpannaṃ yajñavighnakaraṃ tadā.

यज्ञस्यायतने तस्मिन् क्रियमाणे वचो ऽब्रवीत्। स्थपतिर् बुद्धिसंपन्नो वास्तुविद्याविशारदः।

yajñasyāyatane tasmin kriyamāṇe vaco 'bravīt. sthapatir buddhisaṃpanno vāstuvidyāviśāradaḥ.

इत्य् अब्रवीत् सूत्रधारः सूतः पौराणिकस् तदा। यस्मिन् देशे च काले च मापनेयं प्रवर्तिता। ब्राह्मणं कारणं कृत्वा नायं संस्थास्यते क्रतुः।

ity abravīt sūtradhāraḥ sūtaḥ paurāṇikas tadā. yasmin deśe ca kāle ca māpaneyaṃ pravartitā. brāhmaṇaṃ kāraṇaṃ kṛtvā nāyaṃ saṃsthāsyate kratuḥ.

एतच् छ्रुत्वा तु राजा स प्राग्दीक्षाकालम् अब्रवीत्। क्षत्तारं नेह मे कश् चिद् अज्ञातः प्रविशेद् इति।

etac chrutvā tu rājā sa prāgdīkṣākālam abravīt. kṣattāraṃ neha me kaś cid ajñātaḥ praviśed iti.

ततः कर्म प्रववृते सर्पसत्रे विधानतः। पर्यक्रामंश् च विधिवत् स्वे स्वे कर्मणि याजकाः।

tataḥ karma pravavṛte sarpasatre vidhānataḥ. paryakrāmaṃś ca vidhivat sve sve karmaṇi yājakāḥ.

परिधाय कृष्णवासांसि धूमसंरक्तलोचनाः। जुहुवुर् मन्त्रवच् चैव समिद्धं जातवेदसम्।

paridhāya kṛṣṇavāsāṃsi dhūmasaṃraktalocanāḥ. juhuvur mantravac caiva samiddhaṃ jātavedasam.

कम्पयन्तश् च सर्वेषाम् उरगाणां मनांसि ते। सर्पान् आजुहुवुस् तत्र सर्वान् अग्निमुखे तदा।

kampayantaś ca sarveṣām uragāṇāṃ manāṃsi te. sarpān ājuhuvus tatra sarvān agnimukhe tadā.

ततः सर्पाः समापेतुः प्रदीप्ते हव्यवाहने। विवेष्टमानाः कृपणा आह्वयन्तः परस्परम्।

tataḥ sarpāḥ samāpetuḥ pradīpte havyavāhane. viveṣṭamānāḥ kṛpaṇā āhvayantaḥ parasparam.

विस्फुरन्तः श्वसन्तश् च वेष्टयन्तस् तथा परे। पुच्छैः शिरोभिश् च भृशं चित्रभानुं प्रपेदिरे।

visphurantaḥ śvasantaś ca veṣṭayantas tathā pare. pucchaiḥ śirobhiś ca bhṛśaṃ citrabhānuṃ prapedire.

श्वेताः कृष्णाश् च नीलाश् च स्थविराः शिशवस् तथा। रुवन्तो भैरवान् नादान् पेतुर् दीप्ते विभावसौ। क्रोशयोजनमात्रा हि गोकर्णस्य प्रमाणतः। पतन्त्य् अजस्रं वेगेन चाग्नाव् अग्निमतां वर।

śvetāḥ kṛṣṇāś ca nīlāś ca sthavirāḥ śiśavas tathā. ruvanto bhairavān nādān petur dīpte vibhāvasau. krośayojanamātrā hi gokarṇasya pramāṇataḥ. patanty ajasraṃ vegena cāgnāv agnimatāṃ vara.

एवं शतसहस्राणि प्रयुतान्य् अर्बुदानि च। अवशानि विनष्टानि पन्नगानां द्विजोत्तम।

evaṃ śatasahasrāṇi prayutāny arbudāni ca. avaśāni vinaṣṭāni pannagānāṃ dvijottama.

इन्दुरा इव तत्रान्ये हस्तिहस्ता इवापरे। मत्ता इव च मातङ्गा महाकाया महाबलाः।

indurā iva tatrānye hastihastā ivāpare. mattā iva ca mātaṅgā mahākāyā mahābalāḥ.

उच्चावचाश् च बहवो नानावर्णा विषोल्बणाः। घोराश् च परिघप्रख्या दन्दशूका महाबलाः। प्रपेतुर् अग्नाव् उरगा मातृवाग्दण्डपीडिताः।

uccāvacāś ca bahavo nānāvarṇā viṣolbaṇāḥ. ghorāś ca parighaprakhyā dandaśūkā mahābalāḥ. prapetur agnāv uragā mātṛvāgdaṇḍapīḍitāḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents