महाभारत 1.33 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 33→

[mh-1-33] • 31 श्लोकाः

सूत उवाच। मातुः सकाशात् तं शापं श्रुत्वा पन्नगसत्तमः। वासुकिश् चिन्तयाम् आस शापो ऽयं न भवेत् कथम्।

sūta uvāca. mātuḥ sakāśāt taṃ śāpaṃ śrutvā pannagasattamaḥ. vāsukiś cintayām āsa śāpo 'yaṃ na bhavet katham.

ततः स मन्त्रयाम् आस भ्रातृभिः सह सर्वशः। ऐरावतप्रभृतिभिर् ये स्म धर्मपरायणाः।

tataḥ sa mantrayām āsa bhrātṛbhiḥ saha sarvaśaḥ. airāvataprabhṛtibhir ye sma dharmaparāyaṇāḥ.

वासुकिर् उवाच। अयं शापो यथोद्दिष्टो विदितं वस् तथानघाः। तस्य शापस्य मोक्षार्थं मन्त्रयित्वा यतामहे।

vāsukir uvāca. ayaṃ śāpo yathoddiṣṭo viditaṃ vas tathānaghāḥ. tasya śāpasya mokṣārthaṃ mantrayitvā yatāmahe.

सर्वेषाम् एव शापानां प्रतिघातो हि विद्यते। न तु मात्राभिशप्तानां मोक्षो विद्येत पन्नगाः। आराध्य तु जगन्नाथं ब्रह्माणं पन्नगोत्तमाः। मातृशापविमोक्षार्थं न शेषो लब्धवान् वरम्।

sarveṣām eva śāpānāṃ pratighāto hi vidyate. na tu mātrābhiśaptānāṃ mokṣo vidyeta pannagāḥ. ārādhya tu jagannāthaṃ brahmāṇaṃ pannagottamāḥ. mātṛśāpavimokṣārthaṃ na śeṣo labdhavān varam.

अव्ययस्याप्रमेयस्य सत्यस्य च तथाग्रतः। शप्ता इत्य् एव मे श्रुत्वा जायते हृदि वेपथुः।

avyayasyāprameyasya satyasya ca tathāgrataḥ. śaptā ity eva me śrutvā jāyate hṛdi vepathuḥ.

नूनं सर्वविनाशो ऽयम् अस्माकं समुदाहृतः। शापः सृष्टो महाघोरो मात्रा खल्व् अविनीतया। न ह्य् एनां सो ऽव्ययो देवः शपन्तीं प्रत्यषेधयत्।

nūnaṃ sarvavināśo 'yam asmākaṃ samudāhṛtaḥ. śāpaḥ sṛṣṭo mahāghoro mātrā khalv avinītayā. na hy enāṃ so 'vyayo devaḥ śapantīṃ pratyaṣedhayat.

तस्मात् संमन्त्रयामो ऽत्र भुजगानाम् अनामयम्। यथा भवेत सर्वेषां मा नः कालो ऽत्यगाद् अयम्। सर्व एव हि नस् तावद् बुद्धिमन्तो विचक्षणाः।

tasmāt saṃmantrayāmo 'tra bhujagānām anāmayam. yathā bhaveta sarveṣāṃ mā naḥ kālo 'tyagād ayam. sarva eva hi nas tāvad buddhimanto vicakṣaṇāḥ.

अपि मन्त्रयमाणा हि हेतुं पश्याम मोक्षणे। यथा नष्टं पुरा देवा गूढम् अग्निं गुहागतम्।

api mantrayamāṇā hi hetuṃ paśyāma mokṣaṇe. yathā naṣṭaṃ purā devā gūḍham agniṃ guhāgatam.

यथा स यज्ञो न भवेद् यथा वापि पराभवेत्। जनमेजयस्य सर्पाणां विनाशकरणाय हि।

yathā sa yajño na bhaved yathā vāpi parābhavet. janamejayasya sarpāṇāṃ vināśakaraṇāya hi.

सूत उवाच। तथेत्य् उक्त्वा तु ते सर्वे काद्रवेयाः समागताः। समयं चक्रिरे तत्र मन्त्रबुद्धिविशारदाः। तेषु तत्रोपविष्टेषु पन्नगेषु द्विजोत्तम। एलापत्रो ऽब्रवीत् तेषां मन्त्रविद्योत्तमो बलैः।

sūta uvāca. tathety uktvā tu te sarve kādraveyāḥ samāgatāḥ. samayaṃ cakrire tatra mantrabuddhiviśāradāḥ. teṣu tatropaviṣṭeṣu pannageṣu dvijottama. elāpatro 'bravīt teṣāṃ mantravidyottamo balaiḥ.

एके तत्राब्रुवन् नागा वयं भूत्वा द्विजर्षभाः। जनमेजयं तं भिक्षामो यज्ञस् ते न भवेद् इति।

eke tatrābruvan nāgā vayaṃ bhūtvā dvijarṣabhāḥ. janamejayaṃ taṃ bhikṣāmo yajñas te na bhaved iti.

अपरे त्व् अब्रुवन् नागास् तत्र पण्डितमानिनः। मन्त्रिणो ऽस्य वयं सर्वे भविष्यामः सुसंमताः।

apare tv abruvan nāgās tatra paṇḍitamāninaḥ. mantriṇo 'sya vayaṃ sarve bhaviṣyāmaḥ susaṃmatāḥ.

स नः प्रक्ष्यति सर्वेषु कार्येष्व् अर्थविनिश्चयम्। तत्र बुद्धिं प्रवक्ष्यामो यथा यज्ञो निवर्तते।

sa naḥ prakṣyati sarveṣu kāryeṣv arthaviniścayam. tatra buddhiṃ pravakṣyāmo yathā yajño nivartate.

स नो बहुमतान् राजा बुद्ध्वा बुद्धिमतां वरः। यज्ञार्थं प्रक्ष्यति व्यक्तं नेति वक्ष्यामहे वयम्।

sa no bahumatān rājā buddhvā buddhimatāṃ varaḥ. yajñārthaṃ prakṣyati vyaktaṃ neti vakṣyāmahe vayam.

दर्शयन्तो बहून् दोषान् प्रेत्य चेह च दारुणान्। हेतुभिः कारणैश् चैव यथा यज्ञो भवेन् न सः।

darśayanto bahūn doṣān pretya ceha ca dāruṇān. hetubhiḥ kāraṇaiś caiva yathā yajño bhaven na saḥ.

अथवा य उपाध्यायः क्रतौ तस्मिन् भविष्यति। सर्पसत्रविधानज्ञो राजकार्यहिते रतः।

athavā ya upādhyāyaḥ kratau tasmin bhaviṣyati. sarpasatravidhānajño rājakāryahite rataḥ.

तं गत्वा दशतां कश् चिद् भुजगः स मरिष्यति। तस्मिन् हते यज्ञकरे क्रतुः स न भविष्यति।

taṃ gatvā daśatāṃ kaś cid bhujagaḥ sa mariṣyati. tasmin hate yajñakare kratuḥ sa na bhaviṣyati.

ये चान्ये सर्पसत्रज्ञा भविष्यन्त्य् अस्य ऋत्विजः। तांश् च सर्वान् दशिष्यामः कृतम् एवं भविष्यति।

ye cānye sarpasatrajñā bhaviṣyanty asya ṛtvijaḥ. tāṃś ca sarvān daśiṣyāmaḥ kṛtam evaṃ bhaviṣyati.

तत्रापरे ऽमन्त्रयन्त धर्मात्मानो भुजंगमाः। अबुद्धिर् एषा युष्माकं ब्रह्महत्या न शोभना।

tatrāpare 'mantrayanta dharmātmāno bhujaṃgamāḥ. abuddhir eṣā yuṣmākaṃ brahmahatyā na śobhanā.

सम्यक् सद्धर्ममूला हि व्यसने शान्तिर् उत्तमा। अधर्मोत्तरता नाम कृत्स्नं व्यापादयेज् जगत्।

samyak saddharmamūlā hi vyasane śāntir uttamā. adharmottaratā nāma kṛtsnaṃ vyāpādayej jagat.

अपरे त्व् अब्रुवन् नागाः समिद्धं जातवेदसम्। वर्षैर् निर्वापयिष्यामो मेघा भूत्वा सविद्युतः।

apare tv abruvan nāgāḥ samiddhaṃ jātavedasam. varṣair nirvāpayiṣyāmo meghā bhūtvā savidyutaḥ.

स्रुग्भाण्डं निशि गत्वा वा अपरे भुजगोत्तमाः। प्रमत्तानां हरन्त्व् आशु विघ्न एवं भविष्यति।

srugbhāṇḍaṃ niśi gatvā vā apare bhujagottamāḥ. pramattānāṃ harantv āśu vighna evaṃ bhaviṣyati.

यज्ञे वा भुजगास् तस्मिञ् शतशो ऽथ सहस्रशः। जनं दशन्तु वै सर्वम् एवं त्रासो भविष्यति।

yajñe vā bhujagās tasmiñ śataśo 'tha sahasraśaḥ. janaṃ daśantu vai sarvam evaṃ trāso bhaviṣyati.

अथवा संस्कृतं भोज्यं दूषयन्तु भुजंगमाः। स्वेन मूत्रपुरीषेण सर्वभोज्यविनाशिना।

athavā saṃskṛtaṃ bhojyaṃ dūṣayantu bhujaṃgamāḥ. svena mūtrapurīṣeṇa sarvabhojyavināśinā.

अपरे त्व् अब्रुवंस् तत्र ऋत्विजो ऽस्य भवामहे। यज्ञविघ्नं करिष्यामो दीयतां दक्षिणा इति। वश्यतां च गतो ऽसौ नः करिष्यति यथेप्षितम्।

apare tv abruvaṃs tatra ṛtvijo 'sya bhavāmahe. yajñavighnaṃ kariṣyāmo dīyatāṃ dakṣiṇā iti. vaśyatāṃ ca gato 'sau naḥ kariṣyati yathepṣitam.

अपरे त्व् अब्रुवंस् तत्र जले प्रक्रीडितं नृपम्। गृहम् आनीय बध्नीमः क्रतुर् एवं भवेन् न सः।

apare tv abruvaṃs tatra jale prakrīḍitaṃ nṛpam. gṛham ānīya badhnīmaḥ kratur evaṃ bhaven na saḥ.

अपरे त्व् अब्रुवंस् तत्र नागाः सुकृतकारिणः। दशामैनं प्रगृह्याशु कृतम् एवं भविष्यति। छिन्नं मूलम् अनर्थानां मृते तस्मिन् भविष्यति।

apare tv abruvaṃs tatra nāgāḥ sukṛtakāriṇaḥ. daśāmainaṃ pragṛhyāśu kṛtam evaṃ bhaviṣyati. chinnaṃ mūlam anarthānāṃ mṛte tasmin bhaviṣyati.

एषा वै नैष्ठिकी बुद्धिः सर्वेषाम् एव संमता। यथा वा मन्यसे राजंस् तत् क्षिप्रं संविधीयताम्।

eṣā vai naiṣṭhikī buddhiḥ sarveṣām eva saṃmatā. yathā vā manyase rājaṃs tat kṣipraṃ saṃvidhīyatām.

इत्य् उक्त्वा समुदैक्षन्त वासुकिं पन्नगेश्वरम्। वासुकिश् चापि संचिन्त्य तान् उवाच भुजंगमान्।

ity uktvā samudaikṣanta vāsukiṃ pannageśvaram. vāsukiś cāpi saṃcintya tān uvāca bhujaṃgamān.

नैषा वो नैष्ठिकी बुद्धिर् मता कर्तुं भुजंगमाः। सर्वेषाम् एव मे बुद्धिः पन्नगानां न रोचते।

naiṣā vo naiṣṭhikī buddhir matā kartuṃ bhujaṃgamāḥ. sarveṣām eva me buddhiḥ pannagānāṃ na rocate.

किं त्व् अत्र संविधातव्यं भवतां यद् भवेद् धितम्। श्रेयः प्रसादनं मन्ये कश्यपस्य महात्मनः। ज्ञातिवर्गस्य सौहार्दाद् आत्मनश् च भुजंगमाः। न च जानाति मे बुद्धिः किं चित् कर्तुं वचो हि वः। मया हीदं विधातव्यं भवतां यद् धितं भवेत्। अनेनाहं भृशं तप्ये गुणदोषौ मदाश्रयौ।

kiṃ tv atra saṃvidhātavyaṃ bhavatāṃ yad bhaved dhitam. śreyaḥ prasādanaṃ manye kaśyapasya mahātmanaḥ. jñātivargasya sauhārdād ātmanaś ca bhujaṃgamāḥ. na ca jānāti me buddhiḥ kiṃ cit kartuṃ vaco hi vaḥ. mayā hīdaṃ vidhātavyaṃ bhavatāṃ yad dhitaṃ bhavet. anenāhaṃ bhṛśaṃ tapye guṇadoṣau madāśrayau.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...