महाभारत 1.32 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 32→

[mh-1-32] • 25 श्लोकाः

शौनक उवाच। जाता वै भुजगास् तात वीर्यवन्तो दुरासदाः। शापं तं त्व् अथ विज्ञाय कृतवन्तो नु किं परम्। कश् च तेषां भवेन् मन्त्रः सर्पाणां सूतनन्दन। किं वा कार्यम् अकुर्वन्त शापजं भुजगोत्तमाः। वासुकिश् चापि नागेन्द्रो महाप्राज्ञः किम् आचरत्।

śaunaka uvāca. jātā vai bhujagās tāta vīryavanto durāsadāḥ. śāpaṃ taṃ tv atha vijñāya kṛtavanto nu kiṃ param. kaś ca teṣāṃ bhaven mantraḥ sarpāṇāṃ sūtanandana. kiṃ vā kāryam akurvanta śāpajaṃ bhujagottamāḥ. vāsukiś cāpi nāgendro mahāprājñaḥ kim ācarat.

सूत उवाच। तेषां तु भगवाञ् शेषस् त्यक्त्वा कद्रूं महायशाः। तपो विपुलम् आतस्थे वायुभक्षो यतव्रतः।

sūta uvāca. teṣāṃ tu bhagavāñ śeṣas tyaktvā kadrūṃ mahāyaśāḥ. tapo vipulam ātasthe vāyubhakṣo yatavrataḥ.

गन्धमादनम् आसाद्य बदर्यां च तपोरतः। गोकर्णे पुष्करारण्ये तथा हिमवतस् तटे।

gandhamādanam āsādya badaryāṃ ca taporataḥ. gokarṇe puṣkarāraṇye tathā himavatas taṭe.

तेषु तेषु च पुण्येषु तीर्थेष्व् आयतनेषु च। एकान्तशीली नियतः सततं विजितेन्द्रियः। शीतवातातपसहः परित्यक्तप्रियाप्रियः। धर्मे मनः समाधाय स्नाने त्रिषवणे तथा।

teṣu teṣu ca puṇyeṣu tīrtheṣv āyataneṣu ca. ekāntaśīlī niyataḥ satataṃ vijitendriyaḥ. śītavātātapasahaḥ parityaktapriyāpriyaḥ. dharme manaḥ samādhāya snāne triṣavaṇe tathā.

तप्यमानं तपो घोरं तं ददर्श पितामहः। परिशुष्कमांसत्वक्स्नायुं जटाचीरधरं प्रभुम्।

tapyamānaṃ tapo ghoraṃ taṃ dadarśa pitāmahaḥ. pariśuṣkamāṃsatvaksnāyuṃ jaṭācīradharaṃ prabhum.

तम् अब्रवीत् सत्यधृतिं तप्यमानं पितामहः। किम् इदं कुरुषे शेष प्रजानां स्वस्ति वै कुरु।

tam abravīt satyadhṛtiṃ tapyamānaṃ pitāmahaḥ. kim idaṃ kuruṣe śeṣa prajānāṃ svasti vai kuru.

त्वं हि तीव्रेण तपसा प्रजास् तापयसे ऽनघ। ब्रूहि कामं च मे शेष यत् ते हृदि चिरं स्थितम्।

tvaṃ hi tīvreṇa tapasā prajās tāpayase 'nagha. brūhi kāmaṃ ca me śeṣa yat te hṛdi ciraṃ sthitam.

शेष उवाच। सोदर्या मम सर्वे हि भ्रातरो मन्दचेतसः। सह तैर् नोत्सहे वस्तुं तद् भवान् अनुमन्यताम्।

śeṣa uvāca. sodaryā mama sarve hi bhrātaro mandacetasaḥ. saha tair notsahe vastuṃ tad bhavān anumanyatām.

अभ्यसूयन्ति सततं परस्परम् अमित्रवत्। ततो ऽहं तप आतिष्ठे नैतान् पश्येयम् इत्य् उत।

abhyasūyanti satataṃ parasparam amitravat. tato 'haṃ tapa ātiṣṭhe naitān paśyeyam ity uta.

न मर्षयन्ति सततं विनतां ससुतां च ते। अस्माकं चापरो भ्राता वैनतेयः पितामह।

na marṣayanti satataṃ vinatāṃ sasutāṃ ca te. asmākaṃ cāparo bhrātā vainateyaḥ pitāmaha.

तं च द्विषन्ति ते ऽत्यर्थं स चापि सुमहाबलः। वरप्रदानात् स पितुः कश्यपस्य महात्मनः।

taṃ ca dviṣanti te 'tyarthaṃ sa cāpi sumahābalaḥ. varapradānāt sa pituḥ kaśyapasya mahātmanaḥ.

सो ऽहं तपः समास्थाय मोक्ष्यामीदं कलेवरम्। कथं मे प्रेत्यभावे ऽपि न तैः स्यात् सह संगमः। तम् एवंवादिनं शेषं पितामह उवाच ह।

so 'haṃ tapaḥ samāsthāya mokṣyāmīdaṃ kalevaram. kathaṃ me pretyabhāve 'pi na taiḥ syāt saha saṃgamaḥ. tam evaṃvādinaṃ śeṣaṃ pitāmaha uvāca ha.

ब्रह्मोवाच। जानामि शेष सर्वेषां भ्रातॄणां ते विचेष्टितम्। मातुश् चाप्य् अपराधाद् वै भ्रातॄणां ते महद् भयम्।

brahmovāca. jānāmi śeṣa sarveṣāṃ bhrātṝṇāṃ te viceṣṭitam. mātuś cāpy aparādhād vai bhrātṝṇāṃ te mahad bhayam.

कृतो ऽत्र परिहारश् च पूर्वम् एव भुजंगम। भ्रातॄणां तव सर्वेषां न शोकं कर्तुम् अर्हसि। शापात् तस्मान् महाघोराद् उक्तान् मात्रा महाबल।

kṛto 'tra parihāraś ca pūrvam eva bhujaṃgama. bhrātṝṇāṃ tava sarveṣāṃ na śokaṃ kartum arhasi. śāpāt tasmān mahāghorād uktān mātrā mahābala.

वृणीष्व च वरं मत्तः शेष यत् ते ऽभिकाङ्क्षितम्। दित्सामि हि वरं ते ऽद्य प्रीतिर् मे परमा त्वयि।

vṛṇīṣva ca varaṃ mattaḥ śeṣa yat te 'bhikāṅkṣitam. ditsāmi hi varaṃ te 'dya prītir me paramā tvayi.

दिष्ट्या च बुद्धिर् धर्मे ते निविष्टा पन्नगोत्तम। अतो भूयश् च ते बुद्धिर् धर्मे भवतु सुस्थिरा।

diṣṭyā ca buddhir dharme te niviṣṭā pannagottama. ato bhūyaś ca te buddhir dharme bhavatu susthirā.

शेष उवाच। एष एव वरो मे ऽद्य काङ्क्षितः प्रपितामह। धर्मे मे रमतां बुद्धिः शमे तपसि चेश्वर।

śeṣa uvāca. eṣa eva varo me 'dya kāṅkṣitaḥ prapitāmaha. dharme me ramatāṃ buddhiḥ śame tapasi ceśvara.

ब्रह्मोवाच। प्रीतो ऽस्म्य् अनेन ते शेष दमेन प्रशमेन च। त्वया त्व् इदं वचः कार्यं मन्नियोगात् प्रजाहितम्।

brahmovāca. prīto 'smy anena te śeṣa damena praśamena ca. tvayā tv idaṃ vacaḥ kāryaṃ manniyogāt prajāhitam.

इमां महीं शैलवनोपपन्नां; ससागरां साकरपत्तनां च। त्वं शेष सम्यक् चलितां यथावत्; संगृह्य तिष्ठस्व यथाचला स्यात्। अन्यम् एव वरं दद्मि तवाहं भुजगोत्तम। इमां त्वं सकलां पृथ्वीं मूर्ध्ना संधारयिष्यसि।

imāṃ mahīṃ śailavanopapannāṃ; sasāgarāṃ sākarapattanāṃ ca. tvaṃ śeṣa samyak calitāṃ yathāvat; saṃgṛhya tiṣṭhasva yathācalā syāt. anyam eva varaṃ dadmi tavāhaṃ bhujagottama. imāṃ tvaṃ sakalāṃ pṛthvīṃ mūrdhnā saṃdhārayiṣyasi.

शेष उवाच। यथाह देवो वरदः प्रजापतिर्; महीपतिर् भूतपतिर् जगत्पतिः। तथा महीं धारयितास्मि निश्चलां; प्रयच्छ तां मे शिरसि प्रजापते।

śeṣa uvāca. yathāha devo varadaḥ prajāpatir; mahīpatir bhūtapatir jagatpatiḥ. tathā mahīṃ dhārayitāsmi niścalāṃ; prayaccha tāṃ me śirasi prajāpate.

ब्रह्मोवाच। अधो महीं गच्छ भुजंगमोत्तम; स्वयं तवैषा विवरं प्रदास्यति। इमां धरां धारयता त्वया हि मे; महत् प्रियं शेष कृतं भविष्यति।

brahmovāca. adho mahīṃ gaccha bhujaṃgamottama; svayaṃ tavaiṣā vivaraṃ pradāsyati. imāṃ dharāṃ dhārayatā tvayā hi me; mahat priyaṃ śeṣa kṛtaṃ bhaviṣyati.

सूत उवाच। तथेति कृत्वा विवरं प्रविश्य स; प्रभुर् भुवो भुजगवराग्रजः स्थितः। बिभर्ति देवीं शिरसा महीम् इमां; समुद्रनेमिं परिगृह्य सर्वतः।

sūta uvāca. tatheti kṛtvā vivaraṃ praviśya sa; prabhur bhuvo bhujagavarāgrajaḥ sthitaḥ. bibharti devīṃ śirasā mahīm imāṃ; samudranemiṃ parigṛhya sarvataḥ.

ब्रह्मोवाच। शेषो ऽसि नागोत्तम धर्मदेवो; महीम् इमां धारयसे यद् एकः। अनन्तभोगः परिगृह्य सर्वां; यथाहम् एवं बलभिद् यथा वा।

brahmovāca. śeṣo 'si nāgottama dharmadevo; mahīm imāṃ dhārayase yad ekaḥ. anantabhogaḥ parigṛhya sarvāṃ; yathāham evaṃ balabhid yathā vā.

सूत उवाच। अधो भूमेर् वसत्य् एवं नागो ऽनन्तः प्रतापवान्। धारयन् वसुधाम् एकः शासनाद् ब्रह्मणो विभुः।

sūta uvāca. adho bhūmer vasaty evaṃ nāgo 'nantaḥ pratāpavān. dhārayan vasudhām ekaḥ śāsanād brahmaṇo vibhuḥ.

सुपर्णं च सखायं वै भगवान् अमरोत्तमः। प्रादाद् अनन्ताय तदा वैनतेयं पितामहः। अनन्ते ऽभिप्रयाते तु वासुकिः स महाबलः। अभ्यषिच्यत नागैस् तु दैवतैर् इव वासवः।

suparṇaṃ ca sakhāyaṃ vai bhagavān amarottamaḥ. prādād anantāya tadā vainateyaṃ pitāmahaḥ. anante 'bhiprayāte tu vāsukiḥ sa mahābalaḥ. abhyaṣicyata nāgais tu daivatair iva vāsavaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents