महाभारत 1.30 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 30→

[mh-1-30] • 23 श्लोकाः

इत्य् एवम् उक्तो गरुडः प्रत्युवाच शचीपतिम्।

ity evam ukto garuḍaḥ pratyuvāca śacīpatim.

गरुड उवाच। सख्यं मे ऽस्तु त्वया देव यथेच्छसि पुरंदर। बलं तु मम जानीहि महच् चासह्यम् एव च।

garuḍa uvāca. sakhyaṃ me 'stu tvayā deva yathecchasi puraṃdara. balaṃ tu mama jānīhi mahac cāsahyam eva ca.

कामं नैतत् प्रशंसन्ति सन्तः स्वबलसंस्तवम्। अनिमित्तं सुरश्रेष्ठ सद्यः प्राप्नोति गर्हणाम्। गुणसंकीर्तनं चापि स्वयम् एव शतक्रतो। पृष्टेनान्येन गोपते । वक्तव्यं न तु वक्तव्यं।

kāmaṃ naitat praśaṃsanti santaḥ svabalasaṃstavam. animittaṃ suraśreṣṭha sadyaḥ prāpnoti garhaṇām. guṇasaṃkīrtanaṃ cāpi svayam eva śatakrato. pṛṣṭenānyena gopate | vaktavyaṃ na tu vaktavyaṃ.

सखेति कृत्वा तु सखे पृष्टो वक्ष्याम्य् अहं त्वया। न ह्य् आत्मस्तवसंयुक्तं वक्तव्यम् अनिमित्ततः।

sakheti kṛtvā tu sakhe pṛṣṭo vakṣyāmy ahaṃ tvayā. na hy ātmastavasaṃyuktaṃ vaktavyam animittataḥ.

सपर्वतवनाम् उर्वीं ससागरवनाम् इमाम्। पक्षनाड्यैकया शक्र त्वां चैवात्रावलम्बिनम्।

saparvatavanām urvīṃ sasāgaravanām imām. pakṣanāḍyaikayā śakra tvāṃ caivātrāvalambinam.

सर्वान् संपिण्डितान् वापि लोकान् सस्थाणुजङ्गमान्। वहेयम् अपरिश्रान्तो विद्धीदं मे महद् बलम्। अष्टौ भूमीर् नव दिवस् त्रीन् समुद्राञ् शचीपते। परः सहस्रान् पर्वतान् वहेयं कामयेथ चेत्।

sarvān saṃpiṇḍitān vāpi lokān sasthāṇujaṅgamān. vaheyam apariśrānto viddhīdaṃ me mahad balam. aṣṭau bhūmīr nava divas trīn samudrāñ śacīpate. paraḥ sahasrān parvatān vaheyaṃ kāmayetha cet.

सूत उवाच। इत्य् उक्तवचनं वीरं किरीटी श्रीमतां वरः। आह शौनक देवेन्द्रः सर्वभूतहितः प्रभुः। शक्र उवाच। एवम् एव यथात्थ त्वं सर्वं संभाव्यते त्वयि।

sūta uvāca. ity uktavacanaṃ vīraṃ kirīṭī śrīmatāṃ varaḥ. āha śaunaka devendraḥ sarvabhūtahitaḥ prabhuḥ. śakra uvāca. evam eva yathāttha tvaṃ sarvaṃ saṃbhāvyate tvayi.

प्रतिगृह्यताम् इदानीं मे सख्यम् आनन्त्यम् उत्तमम्। न कार्यं तव सोमेन मम सोमः प्रदीयताम्। अस्मांस् ते हि प्रबाधेयुर् येभ्यो दद्याद् भवान् इमम्।

pratigṛhyatām idānīṃ me sakhyam ānantyam uttamam. na kāryaṃ tava somena mama somaḥ pradīyatām. asmāṃs te hi prabādheyur yebhyo dadyād bhavān imam.

गरुड उवाच। किं चित् कारणम् उद्दिश्य सोमो ऽयं नीयते मया। न दास्यामि समादातुं सोमं कस्मै चिद् अप्य् अहम्।

garuḍa uvāca. kiṃ cit kāraṇam uddiśya somo 'yaṃ nīyate mayā. na dāsyāmi samādātuṃ somaṃ kasmai cid apy aham.

यत्रेमं तु सहस्राक्ष निक्षिपेयम् अहं स्वयम्। त्वम् आदाय ततस् तूर्णं हरेथास् त्रिदशेश्वर।

yatremaṃ tu sahasrākṣa nikṣipeyam ahaṃ svayam. tvam ādāya tatas tūrṇaṃ harethās tridaśeśvara.

शक्र उवाच। वाक्येनानेन तुष्टो ऽहं यत् त्वयोक्तम् इहाण्डज। यद् इच्छसि वरं मत्तस् तद् गृहाण खगोत्तम।

śakra uvāca. vākyenānena tuṣṭo 'haṃ yat tvayoktam ihāṇḍaja. yad icchasi varaṃ mattas tad gṛhāṇa khagottama.

सूत उवाच। इत्य् उक्तः प्रत्युवाचेदं कद्रूपुत्रान् अनुस्मरन्। स्मृत्वा चैवोपधिकृतं मातुर् दास्यनिमित्ततः।

sūta uvāca. ity uktaḥ pratyuvācedaṃ kadrūputrān anusmaran. smṛtvā caivopadhikṛtaṃ mātur dāsyanimittataḥ.

ईशो ऽहम् अपि सर्वस्य करिष्यामि तु ते ऽर्थिताम्। भवेयुर् भुजगाः शक्र मम भक्ष्या महाबलाः।

īśo 'ham api sarvasya kariṣyāmi tu te 'rthitām. bhaveyur bhujagāḥ śakra mama bhakṣyā mahābalāḥ.

तथेत्य् उक्त्वान्वगच्छत् तं ततो दानवसूदनः। देवदेवं महात्मानं योगिनाम् ईश्वरं हरिम्। स चान्वमोदत् तत् सर्वं यथोक्तं गरुडेन वै। इदं भूयो वचः प्राह भगवांस् त्रिदशेश्वरः। हरिष्यामि विनिक्षिप्तं सोमम् इत्य् अनुभाष्य तम्।

tathety uktvānvagacchat taṃ tato dānavasūdanaḥ. devadevaṃ mahātmānaṃ yoginām īśvaraṃ harim. sa cānvamodat tat sarvaṃ yathoktaṃ garuḍena vai. idaṃ bhūyo vacaḥ prāha bhagavāṃs tridaśeśvaraḥ. hariṣyāmi vinikṣiptaṃ somam ity anubhāṣya tam.

आजगाम ततस् तूर्णं सुपर्णो मातुर् अन्तिकम्। गरुडः। विनता। विनयावनतो भूत्वा वचनं चेदम् अब्रवीत्। इदम् आनीतम् अमृतं देवानां भवनान् मया। प्रशाधि किम् अतो मातः करिष्यामि शुभव्रते। परितुष्टाहम् एतेन कर्मणा तव पुत्रक। अजरश् चामरश् चैव देवानां सुप्रियो भव। अथ सर्पान् उवाचेदं सर्वान् परमहृष्टवत्।

ājagāma tatas tūrṇaṃ suparṇo mātur antikam. garuḍaḥ. vinatā. vinayāvanato bhūtvā vacanaṃ cedam abravīt. idam ānītam amṛtaṃ devānāṃ bhavanān mayā. praśādhi kim ato mātaḥ kariṣyāmi śubhavrate. parituṣṭāham etena karmaṇā tava putraka. ajaraś cāmaraś caiva devānāṃ supriyo bhava. atha sarpān uvācedaṃ sarvān paramahṛṣṭavat.

इदम् आनीतम् अमृतं निक्षेप्स्यामि कुशेषु वः। स्नाता मङ्गलसंयुक्तास् ततः प्राश्नीत पन्नगाः। भवद्भिर् इदम् आसीनैर् यद् उक्तं तद् वचस् तदा।

idam ānītam amṛtaṃ nikṣepsyāmi kuśeṣu vaḥ. snātā maṅgalasaṃyuktās tataḥ prāśnīta pannagāḥ. bhavadbhir idam āsīnair yad uktaṃ tad vacas tadā.

अदासी चैव मातेयम् अद्यप्रभृति चास्तु मे। यथोक्तं भवताम् एतद् वचो मे प्रतिपादितम्।

adāsī caiva māteyam adyaprabhṛti cāstu me. yathoktaṃ bhavatām etad vaco me pratipāditam.

ततः स्नातुं गताः सर्पाः प्रत्युक्त्वा तं तथेत्य् उत। शक्रो ऽप्य् अमृतम् आक्षिप्य जगाम त्रिदिवं पुनः।

tataḥ snātuṃ gatāḥ sarpāḥ pratyuktvā taṃ tathety uta. śakro 'py amṛtam ākṣipya jagāma tridivaṃ punaḥ.

अथागतास् तम् उद्देशं सर्पाः सोमार्थिनस् तदा। स्नाताश् च कृतजप्याश् च प्रहृष्टाः कृतमङ्गलाः। यत्रैतद् अमृतं चापि स्थापितं कुशसंस्तरे। परस्परकृतद्वेषाः सोमप्राशनकर्मणि। अहं पूर्वम् अहं पूर्वम् इत्य् उक्त्वा ते समाद्रवन्।

athāgatās tam uddeśaṃ sarpāḥ somārthinas tadā. snātāś ca kṛtajapyāś ca prahṛṣṭāḥ kṛtamaṅgalāḥ. yatraitad amṛtaṃ cāpi sthāpitaṃ kuśasaṃstare. parasparakṛtadveṣāḥ somaprāśanakarmaṇi. ahaṃ pūrvam ahaṃ pūrvam ity uktvā te samādravan.

तद् विज्ञाय हृतं सर्पाः प्रतिमायाकृतं च तत्। सोमस्थानम् इदं चेति दर्भांस् ते लिलिहुस् तदा।

tad vijñāya hṛtaṃ sarpāḥ pratimāyākṛtaṃ ca tat. somasthānam idaṃ ceti darbhāṃs te lilihus tadā.

ततो द्वैधीकृता जिह्वा सर्पाणां तेन कर्मणा। अभवंश् चामृतस्पर्शाद् दर्भास् ते ऽथ पवित्रिणः। एवं तद् अमृतं तेन हृतम् आहृतम् एव च। द्विजिह्वाश् च कृताः सर्पा गरुडेन महात्मना। नागाश् च वञ्चिता भूत्वा विसृज्य विनतां तदा। विषादम् अगमंस् तीव्रं गरुडस्य बलात् प्रभो।

tato dvaidhīkṛtā jihvā sarpāṇāṃ tena karmaṇā. abhavaṃś cāmṛtasparśād darbhās te 'tha pavitriṇaḥ. evaṃ tad amṛtaṃ tena hṛtam āhṛtam eva ca. dvijihvāś ca kṛtāḥ sarpā garuḍena mahātmanā. nāgāś ca vañcitā bhūtvā visṛjya vinatāṃ tadā. viṣādam agamaṃs tīvraṃ garuḍasya balāt prabho.

ततः सुपर्णः परमप्रहृष्टवान्; विहृत्य मात्रा सह तत्र कानने। भुजंगभक्षः परमार्चितः खगैर्; अहीनकीर्तिर् विनताम् अनन्दयत्।

tataḥ suparṇaḥ paramaprahṛṣṭavān; vihṛtya mātrā saha tatra kānane. bhujaṃgabhakṣaḥ paramārcitaḥ khagair; ahīnakīrtir vinatām anandayat.

इमां कथां यः शृणुयान् नरः सदा; पठेत वा द्विजजनमुख्यसंसदि। असंशयं त्रिदिवम् इयात् स पुण्यभाङ्; महात्मनः पतगपतेः प्रकीर्तनात्। न चाग्निजं चोरनृपाश्रयं वा; क्षुत्सर्पवेतालपिशाचजं वा। भयं भवेद् यत्र गृहे गरुत्मतो; तिष्ठेत् कथेयं लिखितापि पुस्तके। यः संस्मरेन् नित्यम् अतन्द्रितो नरो; गरुत्मतो मूर्तिम् अथार्चयेद् गृहे। ॐ पक्षिराजेति जपंश् च सर्वदा; तस्याशु सर्पा वशगा भवन्ति।

imāṃ kathāṃ yaḥ śṛṇuyān naraḥ sadā; paṭheta vā dvijajanamukhyasaṃsadi. asaṃśayaṃ tridivam iyāt sa puṇyabhāṅ; mahātmanaḥ patagapateḥ prakīrtanāt. na cāgnijaṃ coranṛpāśrayaṃ vā; kṣutsarpavetālapiśācajaṃ vā. bhayaṃ bhaved yatra gṛhe garutmato; tiṣṭhet katheyaṃ likhitāpi pustake. yaḥ saṃsmaren nityam atandrito naro; garutmato mūrtim athārcayed gṛhe. oṃ pakṣirājeti japaṃś ca sarvadā; tasyāśu sarpā vaśagā bhavanti.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...