महाभारत 1.29 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 29→

[mh-1-29] • 23 श्लोकाः

सूत उवाच। जाम्बूनदमयो भूत्वा मरीचिविकचोज्ज्वलः। प्रविवेश बलात् पक्षी वारिवेग इवार्णवम्।

sūta uvāca. jāmbūnadamayo bhūtvā marīcivikacojjvalaḥ. praviveśa balāt pakṣī vārivega ivārṇavam.

स चक्रं क्षुरपर्यन्तम् अपश्यद् अमृतान्तिके। परिभ्रमन्तम् अनिशं तीक्ष्णधारम् अयस्मयम्।

sa cakraṃ kṣuraparyantam apaśyad amṛtāntike. paribhramantam aniśaṃ tīkṣṇadhāram ayasmayam.

ज्वलनार्कप्रभं घोरं छेदनं सोमहारिणाम्। घोररूपं तद् अत्यर्थं यन्त्रं देवैः सुनिर्मितम्।

jvalanārkaprabhaṃ ghoraṃ chedanaṃ somahāriṇām. ghorarūpaṃ tad atyarthaṃ yantraṃ devaiḥ sunirmitam.

तस्यान्तरं स दृष्ट्वैव पर्यवर्तत खेचरः। अरान्तरेणाभ्यपतत् संक्षिप्याङ्गं क्षणेन ह।

tasyāntaraṃ sa dṛṣṭvaiva paryavartata khecaraḥ. arāntareṇābhyapatat saṃkṣipyāṅgaṃ kṣaṇena ha.

अधश् चक्रस्य चैवात्र दीप्तानलसमद्युती। विद्युज्जिह्वौ महाघोरौ दीप्तास्यौ दीप्तलोचनौ।

adhaś cakrasya caivātra dīptānalasamadyutī. vidyujjihvau mahāghorau dīptāsyau dīptalocanau.

चक्षुर्विषौ महावीर्यौ नित्यक्रुद्धौ तरस्विनौ। रक्षार्थम् एवामृतस्य ददर्श भुजगोत्तमौ।

cakṣurviṣau mahāvīryau nityakruddhau tarasvinau. rakṣārtham evāmṛtasya dadarśa bhujagottamau.

सदा संरब्धनयनौ सदा चानिमिषेक्षणौ। तौ दृष्ट्वा सहसा खेदं जगाम विनतात्मजः। कथम् एतौ महावीर्यौ जेतव्यौ हरिभोजिनौ। इति संचिन्त्य गरुडस् तयोस् तूर्णं निराकरः। तयोर् एको ऽपि यं पश्येत् स तूर्णं भस्मसाद् भवेत्।

sadā saṃrabdhanayanau sadā cānimiṣekṣaṇau. tau dṛṣṭvā sahasā khedaṃ jagāma vinatātmajaḥ. katham etau mahāvīryau jetavyau haribhojinau. iti saṃcintya garuḍas tayos tūrṇaṃ nirākaraḥ. tayor eko 'pi yaṃ paśyet sa tūrṇaṃ bhasmasād bhavet.

तयोश् चक्षूंषि रजसा सुपर्णस् तूर्णम् आवृणोत्। अदृष्टरूपस् तौ चापि सर्वतः पर्यकालयत्।

tayoś cakṣūṃṣi rajasā suparṇas tūrṇam āvṛṇot. adṛṣṭarūpas tau cāpi sarvataḥ paryakālayat.

तयोर् अङ्गे समाक्रम्य वैनतेयो ऽन्तरिक्षगः। आच्छिनत् तरसा मध्ये सोमम् अभ्यद्रवत् ततः।

tayor aṅge samākramya vainateyo 'ntarikṣagaḥ. ācchinat tarasā madhye somam abhyadravat tataḥ.

समुत्पाट्यामृतं तत् तु वैनतेयस् ततो बली। उत्पपात जवेनैव यन्त्रम् उन्मथ्य वीर्यवान्।

samutpāṭyāmṛtaṃ tat tu vainateyas tato balī. utpapāta javenaiva yantram unmathya vīryavān.

अपीत्वैवामृतं पक्षी परिगृह्याशु वीर्यवान्। अगच्छद् अपरिश्रान्त आवार्यार्कप्रभां खगः।

apītvaivāmṛtaṃ pakṣī parigṛhyāśu vīryavān. agacchad apariśrānta āvāryārkaprabhāṃ khagaḥ.

विष्णुना तु तदाकाशे वैनतेयः समेयिवान्। तस्य नारायणस् तुष्टस् तेनालौल्येन कर्मणा।

viṣṇunā tu tadākāśe vainateyaḥ sameyivān. tasya nārāyaṇas tuṣṭas tenālaulyena karmaṇā.

तम् उवाचाव्ययो देवो वरदो ऽस्मीति खेचरम्। स वव्रे तव तिष्ठेयम् उपरीत्य् अन्तरिक्षगः।

tam uvācāvyayo devo varado 'smīti khecaram. sa vavre tava tiṣṭheyam uparīty antarikṣagaḥ.

उवाच चैनं भूयो ऽपि नारायणम् इदं वचः। अजरश् चामरश् च स्याम् अमृतेन विनाप्य् अहम्। एवम् अस्त्व् इति तं विष्णुर् उवाच विनतासुतम्।

uvāca cainaṃ bhūyo 'pi nārāyaṇam idaṃ vacaḥ. ajaraś cāmaraś ca syām amṛtena vināpy aham. evam astv iti taṃ viṣṇur uvāca vinatāsutam.

प्रतिगृह्य वरौ तौ च गरुडो विष्णुम् अब्रवीत्। भवते ऽपि वरं दद्मि वृणीतां भगवान् अपि।

pratigṛhya varau tau ca garuḍo viṣṇum abravīt. bhavate 'pi varaṃ dadmi vṛṇītāṃ bhagavān api.

तं वव्रे वाहनं कृष्णो गरुत्मन्तं महाबलम्। ध्वजं च चक्रे भगवान् उपरि स्थास्यसीति तम्। एवम् अस्त्व् इति तं देवम् उक्त्वा नारायणं खगः। वव्राज तरसा वेगाद् वायुं स्पर्धन् महाजवः। तथेत्य् एवाब्रवीत् पक्षी भगवन्तं सनातनम्। एतस्मिन्न् एव काले तु भगवान् हरिवाहनः।

taṃ vavre vāhanaṃ kṛṣṇo garutmantaṃ mahābalam. dhvajaṃ ca cakre bhagavān upari sthāsyasīti tam. evam astv iti taṃ devam uktvā nārāyaṇaṃ khagaḥ. vavrāja tarasā vegād vāyuṃ spardhan mahājavaḥ. tathety evābravīt pakṣī bhagavantaṃ sanātanam. etasminn eva kāle tu bhagavān harivāhanaḥ.

अनुपत्य खगं त्व् इन्द्रो वज्रेणाङ्गे ऽभ्यताडयत्। विहंगमं सुरामित्रं हरन्तम् अमृतं बलात्।

anupatya khagaṃ tv indro vajreṇāṅge 'bhyatāḍayat. vihaṃgamaṃ surāmitraṃ harantam amṛtaṃ balāt.

तम् उवाचेन्द्रम् आक्रन्दे गरुडः पततां वरः। प्रहसञ् श्लक्ष्णया वाचा तथा वज्रसमाहतः।

tam uvācendram ākrande garuḍaḥ patatāṃ varaḥ. prahasañ ślakṣṇayā vācā tathā vajrasamāhataḥ.

ऋषेर् मानं करिष्यामि वज्रं यस्यास्थिसंभवम्। वज्रस्य च करिष्यामि तव चैव शतक्रतो।

ṛṣer mānaṃ kariṣyāmi vajraṃ yasyāsthisaṃbhavam. vajrasya ca kariṣyāmi tava caiva śatakrato.

एष पत्रं त्यजाम्य् एकं यस्यान्तं नोपलप्स्यसे। तस्याग्रखण्डाद् अभवन् मयूरो। मध्ये द्विवक्त्रा भुजगेन्द्रराजी। मूले च शत्रुर् नकुलः फणीनां। ते वै त्रयः सर्पविषापहा[ः] स्मृताः। न हि वज्रनिपातेन रुजा मे ऽस्ति कदा चन। एवम् उक्त्वा ततः पत्रम् उत्ससर्ज स पक्षिराट्। तद् उत्सृष्टम् अभिप्रेक्ष्य तस्य पर्णम् अनुत्तमम्। इत्य् एवम् उक्त्वा गरुडः पत्रं चैकं व्यसर्जयत्।

eṣa patraṃ tyajāmy ekaṃ yasyāntaṃ nopalapsyase. tasyāgrakhaṇḍād abhavan mayūro. madhye dvivaktrā bhujagendrarājī. mūle ca śatrur nakulaḥ phaṇīnāṃ. te vai trayaḥ sarpaviṣāpahā[ḥ] smṛtāḥ. na hi vajranipātena rujā me 'sti kadā cana. evam uktvā tataḥ patram utsasarja sa pakṣirāṭ. tad utsṛṣṭam abhiprekṣya tasya parṇam anuttamam. ity evam uktvā garuḍaḥ patraṃ caikaṃ vyasarjayat.

तत्र तं सर्वभूतानि विस्मितान्य् अब्रुवंस् तदा। सुरूपं पत्रम् आलक्ष्य सुपर्णो ऽयं भवत्व् इति। त्रिधा कृत्वा तदा वज्रं गतं स्थानं स्वम् एव हि।

tatra taṃ sarvabhūtāni vismitāny abruvaṃs tadā. surūpaṃ patram ālakṣya suparṇo 'yaṃ bhavatv iti. tridhā kṛtvā tadā vajraṃ gataṃ sthānaṃ svam eva hi.

दृष्ट्वा तद् अद्भुतं चापि सहस्राक्षः पुरंदरः। खगो महद् इदं भूतम् इति मत्वाभ्यभाषत।

dṛṣṭvā tad adbhutaṃ cāpi sahasrākṣaḥ puraṃdaraḥ. khago mahad idaṃ bhūtam iti matvābhyabhāṣata.

बलं विज्ञातुम् इच्छामि यत् ते परम् अनुत्तमम्। सख्यं चानन्तम् इच्छामि त्वया सह खगोत्तम।

balaṃ vijñātum icchāmi yat te param anuttamam. sakhyaṃ cānantam icchāmi tvayā saha khagottama.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...