महाभारत 1.27 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 27→

[mh-1-27] • 35 श्लोकाः

शौनक उवाच। को ऽपराधो महेन्द्रस्य कः प्रमादश् च सूतज। तपसा वालखिल्यानां संभूतो गरुडः कथम्।

śaunaka uvāca. ko 'parādho mahendrasya kaḥ pramādaś ca sūtaja. tapasā vālakhilyānāṃ saṃbhūto garuḍaḥ katham.

कश्यपस्य द्विजातेश् च कथं वै पक्षिराट् सुतः। अधृष्यः सर्वभूतानाम् अवध्यश् चाभवत् कथम्।

kaśyapasya dvijāteś ca kathaṃ vai pakṣirāṭ sutaḥ. adhṛṣyaḥ sarvabhūtānām avadhyaś cābhavat katham.

कथं च कामचारी स कामवीर्यश् च खेचरः। एतद् इच्छाम्य् अहं श्रोतुं पुराणे यदि पठ्यते।

kathaṃ ca kāmacārī sa kāmavīryaś ca khecaraḥ. etad icchāmy ahaṃ śrotuṃ purāṇe yadi paṭhyate.

सूत उवाच। विषयो ऽयं पुराणस्य यन् मां त्वं परिपृच्छसि। शृणु मे वदतः सर्वम् एतत् संक्षेपतो द्विज।

sūta uvāca. viṣayo 'yaṃ purāṇasya yan māṃ tvaṃ paripṛcchasi. śṛṇu me vadataḥ sarvam etat saṃkṣepato dvija.

यजतः पुत्रकामस्य कश्यपस्य प्रजापतेः। साहाय्यम् ऋषयो देवा गन्धर्वाश् च ददुः किल।

yajataḥ putrakāmasya kaśyapasya prajāpateḥ. sāhāyyam ṛṣayo devā gandharvāś ca daduḥ kila.

तत्रेध्मानयने शक्रो नियुक्तः कश्यपेन ह। मुनयो वालखिल्याश् च ये चान्ये देवतागणाः।

tatredhmānayane śakro niyuktaḥ kaśyapena ha. munayo vālakhilyāś ca ye cānye devatāgaṇāḥ.

शक्रस् तु वीर्यसदृशम् इध्मभारं गिरिप्रभम्। समुद्यम्यानयाम् आस नातिकृच्छ्राद् इव प्रभुः।

śakras tu vīryasadṛśam idhmabhāraṃ giriprabham. samudyamyānayām āsa nātikṛcchrād iva prabhuḥ.

अथापश्यद् ऋषीन् ह्रस्वान् अङ्गुष्ठोदरपर्वणः। पलाशवृन्तिकाम् एकां सहितान् वहतः पथि।

athāpaśyad ṛṣīn hrasvān aṅguṣṭhodaraparvaṇaḥ. palāśavṛntikām ekāṃ sahitān vahataḥ pathi.

प्रलीनान् स्वेष्व् इवाङ्गेषु निराहारांस् तपोधनान्। क्लिश्यमानान् मन्दबलान् गोष्पदे संप्लुतोदके।

pralīnān sveṣv ivāṅgeṣu nirāhārāṃs tapodhanān. kliśyamānān mandabalān goṣpade saṃplutodake.

तांश् च सर्वान् स्मयाविष्टो वीर्योन्मत्तः पुरंदरः। अवहस्यात्यगाच् छीघ्रं लङ्घयित्वावमन्य च।

tāṃś ca sarvān smayāviṣṭo vīryonmattaḥ puraṃdaraḥ. avahasyātyagāc chīghraṃ laṅghayitvāvamanya ca.

ते ऽथ रोषसमाविष्टाः सुभृशं जातमन्यवः। आरेभिरे महत् कर्म तदा शक्रभयंकरम्।

te 'tha roṣasamāviṣṭāḥ subhṛśaṃ jātamanyavaḥ. ārebhire mahat karma tadā śakrabhayaṃkaram.

जुहुवुस् ते सुतपसो विधिवज् जातवेदसम्। मन्त्रैर् उच्चावचैर् विप्रा येन कामेन तच् छृणु।

juhuvus te sutapaso vidhivaj jātavedasam. mantrair uccāvacair viprā yena kāmena tac chṛṇu.

कामवीर्यः कामगमो देवराजभयप्रदः। इन्द्रो ऽन्यः सर्वदेवानां भवेद् इति यतव्रताः।

kāmavīryaḥ kāmagamo devarājabhayapradaḥ. indro 'nyaḥ sarvadevānāṃ bhaved iti yatavratāḥ.

इन्द्राच् छतगुणः शौर्ये वीर्ये चैव मनोजवः। तपसो नः फलेनाद्य दारुणः संभवत्व् इति।

indrāc chataguṇaḥ śaurye vīrye caiva manojavaḥ. tapaso naḥ phalenādya dāruṇaḥ saṃbhavatv iti.

तद् बुद्ध्वा भृशसंतप्तो देवराजः शतक्रतुः। जगाम शरणं तत्र कश्यपं संशितव्रतम्।

tad buddhvā bhṛśasaṃtapto devarājaḥ śatakratuḥ. jagāma śaraṇaṃ tatra kaśyapaṃ saṃśitavratam.

तच् छ्रुत्वा देवराजस्य कश्यपो ऽथ प्रजापतिः। वालखिल्यान् उपागम्य कर्मसिद्धिम् अपृच्छत। काश्यपः। वालखिल्याः। केन कामेन चारब्धं भवद्भिर् होमकर्म च। याथातथ्येन मे ब्रूत श्रोतुं कौतूहलं हि मे। अवज्ञाताः सुरेन्द्रेण मूढेनाकृतबुद्धिना। ऐश्वर्यमदमत्तेन सदाचारान् निरस्यता। तद्विघातार्थम् आरम्भो विधिवत् तस्य काश्यप।

tac chrutvā devarājasya kaśyapo 'tha prajāpatiḥ. vālakhilyān upāgamya karmasiddhim apṛcchata. kāśyapaḥ. vālakhilyāḥ. kena kāmena cārabdhaṃ bhavadbhir homakarma ca. yāthātathyena me brūta śrotuṃ kautūhalaṃ hi me. avajñātāḥ surendreṇa mūḍhenākṛtabuddhinā. aiśvaryamadamattena sadācārān nirasyatā. tadvighātārtham ārambho vidhivat tasya kāśyapa.

एवम् अस्त्व् इति तं चापि प्रत्यूचुः सत्यवादिनः। तान् कश्यप उवाचेदं सान्त्वपूर्वं प्रजापतिः।

evam astv iti taṃ cāpi pratyūcuḥ satyavādinaḥ. tān kaśyapa uvācedaṃ sāntvapūrvaṃ prajāpatiḥ.

अयम् इन्द्रस् त्रिभुवने नियोगाद् ब्रह्मणः कृतः। इन्द्रार्थं च भवन्तो ऽपि यत्नवन्तस् तपोधनाः।

ayam indras tribhuvane niyogād brahmaṇaḥ kṛtaḥ. indrārthaṃ ca bhavanto 'pi yatnavantas tapodhanāḥ.

न मिथ्या ब्रह्मणो वाक्यं कर्तुम् अर्हथ सत्तमाः। भवतां च न मिथ्यायं संकल्पो मे चिकीर्षितः।

na mithyā brahmaṇo vākyaṃ kartum arhatha sattamāḥ. bhavatāṃ ca na mithyāyaṃ saṃkalpo me cikīrṣitaḥ.

भवत्व् एष पतत्रीणाम् इन्द्रो ऽतिबलसत्त्ववान्। प्रसादः क्रियतां चैव देवराजस्य याचतः।

bhavatv eṣa patatrīṇām indro 'tibalasattvavān. prasādaḥ kriyatāṃ caiva devarājasya yācataḥ.

एवम् उक्ताः कश्यपेन वालखिल्यास् तपोधनाः। प्रत्यूचुर् अभिसंपूज्य मुनिश्रेष्ठं प्रजापतिम्।

evam uktāḥ kaśyapena vālakhilyās tapodhanāḥ. pratyūcur abhisaṃpūjya muniśreṣṭhaṃ prajāpatim.

इन्द्रार्थो ऽयं समारम्भः सर्वेषां नः प्रजापते। अपत्यार्थं समारम्भो भवतश् चायम् ईप्सितः।

indrārtho 'yaṃ samārambhaḥ sarveṣāṃ naḥ prajāpate. apatyārthaṃ samārambho bhavataś cāyam īpsitaḥ.

तद् इदं सफलं कर्म त्वया वै प्रतिगृह्यताम्। तथा चैव विधत्स्वात्र यथा श्रेयो ऽनुपश्यसि।

tad idaṃ saphalaṃ karma tvayā vai pratigṛhyatām. tathā caiva vidhatsvātra yathā śreyo 'nupaśyasi.

एतस्मिन्न् एव काले तु देवी दाक्षायणी शुभा। विनता नाम कल्याणी पुत्रकामा यशस्विनी।

etasminn eva kāle tu devī dākṣāyaṇī śubhā. vinatā nāma kalyāṇī putrakāmā yaśasvinī.

तपस् तप्त्वा व्रतपरा स्नाता पुंसवने शुचिः। उपचक्राम भर्तारं ताम् उवाचाथ कश्यपः।

tapas taptvā vrataparā snātā puṃsavane śuciḥ. upacakrāma bhartāraṃ tām uvācātha kaśyapaḥ.

आरम्भः सफलो देवि भवितायं तवेप्सितः। जनयिष्यसि पुत्रौ द्वौ वीरौ त्रिभुवनेश्वरौ।

ārambhaḥ saphalo devi bhavitāyaṃ tavepsitaḥ. janayiṣyasi putrau dvau vīrau tribhuvaneśvarau.

तपसा वालखिल्यानां मम संकल्पजौ तथा। भविष्यतो महाभागौ पुत्रौ ते लोकपूजितौ।

tapasā vālakhilyānāṃ mama saṃkalpajau tathā. bhaviṣyato mahābhāgau putrau te lokapūjitau.

उवाच चैनां भगवान् मारीचः पुनर् एव ह। धार्यताम् अप्रमादेन गर्भो ऽयं सुमहोदयः।

uvāca caināṃ bhagavān mārīcaḥ punar eva ha. dhāryatām apramādena garbho 'yaṃ sumahodayaḥ.

एकः सर्वपतत्रीणाम् इन्द्रत्वं कारयिष्यति। लोकसंभावितो वीरः कामवीर्यो विहंगमः।

ekaḥ sarvapatatrīṇām indratvaṃ kārayiṣyati. lokasaṃbhāvito vīraḥ kāmavīryo vihaṃgamaḥ.

शतक्रतुम् अथोवाच प्रीयमाणः प्रजापतिः। त्वत्सहायौ खगाव् एतौ भ्रातरौ ते भविष्यतः।

śatakratum athovāca prīyamāṇaḥ prajāpatiḥ. tvatsahāyau khagāv etau bhrātarau te bhaviṣyataḥ.

नैताभ्यां भविता दोषः सकाशात् ते पुरंदर। व्येतु ते शक्र संतापस् त्वम् एवेन्द्रो भविष्यसि।

naitābhyāṃ bhavitā doṣaḥ sakāśāt te puraṃdara. vyetu te śakra saṃtāpas tvam evendro bhaviṣyasi.

न चाप्य् एवं त्वया भूयः क्षेप्तव्या ब्रह्मवादिनः। न चावमान्या दर्पात् ते वाग्विषा भृशकोपनाः।

na cāpy evaṃ tvayā bhūyaḥ kṣeptavyā brahmavādinaḥ. na cāvamānyā darpāt te vāgviṣā bhṛśakopanāḥ.

एवम् उक्तो जगामेन्द्रो निर्विशङ्कस् त्रिविष्टपम्। विनता चापि सिद्धार्था बभूव मुदिता तदा।

evam ukto jagāmendro nirviśaṅkas triviṣṭapam. vinatā cāpi siddhārthā babhūva muditā tadā.

जनयाम् आस पुत्रौ द्वाव् अरुणं गरुडं तथा। अरुणस् तयोस् तु विकल आदित्यस्य पुरःसरः।

janayām āsa putrau dvāv aruṇaṃ garuḍaṃ tathā. aruṇas tayos tu vikala ādityasya puraḥsaraḥ.

पतत्रीणां तु गरुड इन्द्रत्वेनाभ्यषिच्यत। तस्यैतत् कर्म सुमहच् छ्रूयतां भृगुनन्दन।

patatrīṇāṃ tu garuḍa indratvenābhyaṣicyata. tasyaitat karma sumahac chrūyatāṃ bhṛgunandana.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...