महाभारत 1.221 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 221→

[mh-1-221] • 21 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। ततः प्रज्वलिते शुक्रे शार्ङ्गकास् ते सुदुःखिताः। व्यथिताः परमोद्विग्ना नाधिजग्मुः परायणम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. tataḥ prajvalite śukre śārṅgakās te suduḥkhitāḥ. vyathitāḥ paramodvignā nādhijagmuḥ parāyaṇam.

निशाम्य पुत्रकान् बालान् माता तेषां तपस्विनी। जरिता दुःखसंतप्ता विललाप नरेश्वर।

niśāmya putrakān bālān mātā teṣāṃ tapasvinī. jaritā duḥkhasaṃtaptā vilalāpa nareśvara.

अयम् अग्निर् दहन् कक्षम् इत आयाति भीषणः। जगत् संदीपयन् भीमो मम दुःखविवर्धनः।

ayam agnir dahan kakṣam ita āyāti bhīṣaṇaḥ. jagat saṃdīpayan bhīmo mama duḥkhavivardhanaḥ.

इमे च मां कर्षयन्ति शिशवो मन्दचेतसः। अबर्हाश् चरणैर् हीनाः पूर्वेषां नः परायणम्। त्रासयंश् चायम् आयाति लेलिहानो महीरुहान्।

ime ca māṃ karṣayanti śiśavo mandacetasaḥ. abarhāś caraṇair hīnāḥ pūrveṣāṃ naḥ parāyaṇam. trāsayaṃś cāyam āyāti lelihāno mahīruhān.

अशक्तिमत्त्वाच् च सुता न शक्ताः सरणे मम। आदाय च न शक्तास्मि पुत्रान् सरितुम् अन्यतः।

aśaktimattvāc ca sutā na śaktāḥ saraṇe mama. ādāya ca na śaktāsmi putrān saritum anyataḥ.

न च त्यक्तुम् अहं शक्ता हृदयं दूयतीव मे। कथं प्रदीप्ताज् ज्वलनाद् विमुच्येरन् सुता मम। मन्दभाग्या सपुत्राहं किं करिष्यामि शोचती। कं नु जह्याम् अहं पुत्रं कम् आदाय व्रजाम्य् अहम्।

na ca tyaktum ahaṃ śaktā hṛdayaṃ dūyatīva me. kathaṃ pradīptāj jvalanād vimucyeran sutā mama. mandabhāgyā saputrāhaṃ kiṃ kariṣyāmi śocatī. kaṃ nu jahyām ahaṃ putraṃ kam ādāya vrajāmy aham.

किं नु मे स्यात् कृतं कृत्वा मन्यध्वं पुत्रकाः कथम्। चिन्तयाना विमोक्षं वो नाधिगच्छामि किं चन। छादयित्वा च वो गात्रैः करिष्ये मरणं सह।

kiṃ nu me syāt kṛtaṃ kṛtvā manyadhvaṃ putrakāḥ katham. cintayānā vimokṣaṃ vo nādhigacchāmi kiṃ cana. chādayitvā ca vo gātraiḥ kariṣye maraṇaṃ saha.

जरितारौ कुलं हीदं ज्येष्ठत्वेन प्रतिष्ठितम्। सारिसृक्वः प्रजायेत पितॄणां कुलवर्धनः।

jaritārau kulaṃ hīdaṃ jyeṣṭhatvena pratiṣṭhitam. sārisṛkvaḥ prajāyeta pitṝṇāṃ kulavardhanaḥ.

स्तम्बमित्रस् तपः कुर्याद् द्रोणो ब्रह्मविद् उत्तमः। इत्य् एवम् उक्त्वा प्रययौ पिता वो निर्घृणः पुरा। सहैव चरितुं बालैर् न शक्नोमि तपोवने।

stambamitras tapaḥ kuryād droṇo brahmavid uttamaḥ. ity evam uktvā prayayau pitā vo nirghṛṇaḥ purā. sahaiva carituṃ bālair na śaknomi tapovane.

कम् उपादाय शक्येत गन्तुं कस्यापद् उत्तमा। किं नु कृत्वा कृतं कार्यं भवेद् इति च विह्वला।

kam upādāya śakyeta gantuṃ kasyāpad uttamā. kiṃ nu kṛtvā kṛtaṃ kāryaṃ bhaved iti ca vihvalā.

नापश्यत् स्वधिया मोक्षं स्वसुतानां तदानलात्। एवं ब्रुवन्तीं शार्ङ्गास् ते प्रत्यूचुर् अथ मातरम्।

nāpaśyat svadhiyā mokṣaṃ svasutānāṃ tadānalāt. evaṃ bruvantīṃ śārṅgās te pratyūcur atha mātaram.

स्नेहम् उत्सृज्य मातस् त्वं पत यत्र न हव्यवाट्। अस्मासु हि विनष्टेषु भवितारः सुतास् तव। त्वयि मातर् विनष्टायां न नः स्यात् कुलसंततिः।

sneham utsṛjya mātas tvaṃ pata yatra na havyavāṭ. asmāsu hi vinaṣṭeṣu bhavitāraḥ sutās tava. tvayi mātar vinaṣṭāyāṃ na naḥ syāt kulasaṃtatiḥ.

अन्ववेक्ष्यैतद् उभयं क्षमं स्याद् यत् कुलस्य नः। तद् वै कर्तुं परः कालो मातर् एष भवेत् तव।

anvavekṣyaitad ubhayaṃ kṣamaṃ syād yat kulasya naḥ. tad vai kartuṃ paraḥ kālo mātar eṣa bhavet tava.

मा वै कुलविनाशाय स्नेहं कार्षीः सुतेषु नः। न हीदं कर्म मोघं स्याल् लोककामस्य नः पितुः।

mā vai kulavināśāya snehaṃ kārṣīḥ suteṣu naḥ. na hīdaṃ karma moghaṃ syāl lokakāmasya naḥ pituḥ.

जरितोवाच। इदम् आखोर् बिलं भूमौ वृक्षस्यास्य समीपतः। तद् आविशध्वं त्वरिता वह्नेर् अत्र न वो भयम्।

jaritovāca. idam ākhor bilaṃ bhūmau vṛkṣasyāsya samīpataḥ. tad āviśadhvaṃ tvaritā vahner atra na vo bhayam.

ततो ऽहं पांसुना छिद्रम् अपिधास्यामि पुत्रकाः। एवं प्रतिकृतं मन्ये ज्वलतः कृष्णवर्त्मनः।

tato 'haṃ pāṃsunā chidram apidhāsyāmi putrakāḥ. evaṃ pratikṛtaṃ manye jvalataḥ kṛṣṇavartmanaḥ.

तत एष्याम्य् अतीते ऽग्नौ विहर्तुं पांसुसंचयम्। रोचताम् एष वोपायो विमोक्षाय हुताशनात्।

tata eṣyāmy atīte 'gnau vihartuṃ pāṃsusaṃcayam. rocatām eṣa vopāyo vimokṣāya hutāśanāt.

शार्ङ्गका ऊचुः। अबर्हान् मांसभूतान् नः क्रव्यादाखुर् विनाशयेत्। पश्यमाना भयम् इदं न शक्ष्यामो निषेवितुम्।

śārṅgakā ūcuḥ. abarhān māṃsabhūtān naḥ kravyādākhur vināśayet. paśyamānā bhayam idaṃ na śakṣyāmo niṣevitum.

कथम् अग्निर् न नो दह्यात् कथम् आखुर् न भक्षयेत्। कथं न स्यात् पिता मोघः कथं माता ध्रियेत नः।

katham agnir na no dahyāt katham ākhur na bhakṣayet. kathaṃ na syāt pitā moghaḥ kathaṃ mātā dhriyeta naḥ.

बिल आखोर् विनाशः स्याद् अग्नेर् आकाशचारिणाम्। अन्ववेक्ष्यैतद् उभयं श्रेयान् दाहो न भक्षणम्।

bila ākhor vināśaḥ syād agner ākāśacāriṇām. anvavekṣyaitad ubhayaṃ śreyān dāho na bhakṣaṇam.

गर्हितं मरणं नः स्याद् आखुना खादता बिले। शिष्टाद् इष्टः परित्यागः शरीरस्य हुताशनात्। अग्निदाहे तु नियतं ब्रह्मलोके ध्रुवा गतिः।

garhitaṃ maraṇaṃ naḥ syād ākhunā khādatā bile. śiṣṭād iṣṭaḥ parityāgaḥ śarīrasya hutāśanāt. agnidāhe tu niyataṃ brahmaloke dhruvā gatiḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...