महाभारत 1.206 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 206→

[mh-1-206] • 34 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। तं प्रयान्तं महाबाहुं कौरवाणां यशस्करम्। अनुजग्मुर् महात्मानो ब्राह्मणा वेदपारगाः।

vaiśaṃpāyana uvāca. taṃ prayāntaṃ mahābāhuṃ kauravāṇāṃ yaśaskaram. anujagmur mahātmāno brāhmaṇā vedapāragāḥ.

वेदवेदाङ्गविद्वांसस् तथैवाध्यात्मचिन्तकाः। चौक्षाश् च भगवद्भक्ताः सूताः पौराणिकाश् च ये।

vedavedāṅgavidvāṃsas tathaivādhyātmacintakāḥ. caukṣāś ca bhagavadbhaktāḥ sūtāḥ paurāṇikāś ca ye.

कथकाश् चापरे राजञ् श्रमणाश् च वनौकसः। दिव्याख्यानानि ये चापि पठन्ति मधुरं द्विजाः।

kathakāś cāpare rājañ śramaṇāś ca vanaukasaḥ. divyākhyānāni ye cāpi paṭhanti madhuraṃ dvijāḥ.

एतैश् चान्यैश् च बहुभिः सहायैः पाण्डुनन्दनः। वृतः श्लक्ष्णकथैः प्रायान् मरुद्भिर् इव वासवः।

etaiś cānyaiś ca bahubhiḥ sahāyaiḥ pāṇḍunandanaḥ. vṛtaḥ ślakṣṇakathaiḥ prāyān marudbhir iva vāsavaḥ.

रमणीयानि चित्राणि वनानि च सरांसि च। सरितः सागरांश् चैव देशान् अपि च भारत।

ramaṇīyāni citrāṇi vanāni ca sarāṃsi ca. saritaḥ sāgarāṃś caiva deśān api ca bhārata.

पुण्यानि चैव तीर्थानि ददर्श भरतर्षभ। स गङ्गाद्वारम् आसाद्य निवेशम् अकरोत् प्रभुः।

puṇyāni caiva tīrthāni dadarśa bharatarṣabha. sa gaṅgādvāram āsādya niveśam akarot prabhuḥ.

तत्र तस्याद्भुतं कर्म शृणु मे जनमेजय। कृतवान् यद् विशुद्धात्मा पाण्डूनां प्रवरो रथी।

tatra tasyādbhutaṃ karma śṛṇu me janamejaya. kṛtavān yad viśuddhātmā pāṇḍūnāṃ pravaro rathī.

निविष्टे तत्र कौन्तेये ब्राह्मणेषु च भारत। अग्निहोत्राणि विप्रास् ते प्रादुश्चक्रुर् अनेकशः।

niviṣṭe tatra kaunteye brāhmaṇeṣu ca bhārata. agnihotrāṇi viprās te prāduścakrur anekaśaḥ.

तेषु प्रबोध्यमानेषु ज्वलितेषु हुतेषु च। कृतपुष्पोपहारेषु तीरान्तरगतेषु च।

teṣu prabodhyamāneṣu jvaliteṣu huteṣu ca. kṛtapuṣpopahāreṣu tīrāntaragateṣu ca.

कृताभिषेकैर् विद्वद्भिर् नियतैः सत्पथि स्थितैः। शुशुभे ऽतीव तद् राजन् गङ्गाद्वारं महात्मभिः।

kṛtābhiṣekair vidvadbhir niyataiḥ satpathi sthitaiḥ. śuśubhe 'tīva tad rājan gaṅgādvāraṃ mahātmabhiḥ.

तथा पर्याकुले तस्मिन् निवेशे पाण्डुनन्दनः। अभिषेकाय कौन्तेयो गङ्गाम् अवततार ह।

tathā paryākule tasmin niveśe pāṇḍunandanaḥ. abhiṣekāya kaunteyo gaṅgām avatatāra ha.

तत्राभिषेकं कृत्वा स तर्पयित्वा पितामहान्। उत्तितीर्षुर् जलाद् राजन्न् अग्निकार्यचिकीर्षया।

tatrābhiṣekaṃ kṛtvā sa tarpayitvā pitāmahān. uttitīrṣur jalād rājann agnikāryacikīrṣayā.

अपकृष्टो महाबाहुर् नागराजस्य कन्यया। अन्तर्जले महाराज उलूप्या कामयानया। गृहीत्वा स्वपितुर् वेश्म नीतो ऽयं पाण्डुनन्दनः।

apakṛṣṭo mahābāhur nāgarājasya kanyayā. antarjale mahārāja ulūpyā kāmayānayā. gṛhītvā svapitur veśma nīto 'yaṃ pāṇḍunandanaḥ.

ददर्श पाण्डवस् तत्र पावकं सुसमाहितम्। कौरव्यस्याथ नागस्य भवने परमार्चिते।

dadarśa pāṇḍavas tatra pāvakaṃ susamāhitam. kauravyasyātha nāgasya bhavane paramārcite.

तत्राग्निकार्यं कृतवान् कुन्तीपुत्रो धनंजयः। अशङ्कमानेन हुतस् तेनातुष्यद् धुताशनः।

tatrāgnikāryaṃ kṛtavān kuntīputro dhanaṃjayaḥ. aśaṅkamānena hutas tenātuṣyad dhutāśanaḥ.

अग्निकार्यं स कृत्वा तु नागराजसुतां तदा। प्रहसन्न् इव कौन्तेय इदं वचनम् अब्रवीत्।

agnikāryaṃ sa kṛtvā tu nāgarājasutāṃ tadā. prahasann iva kaunteya idaṃ vacanam abravīt.

किम् इदं साहसं भीरु कृतवत्य् असि भामिनि। कश् चायं सुभगो देशः का च त्वं कस्य चात्मजा।

kim idaṃ sāhasaṃ bhīru kṛtavaty asi bhāmini. kaś cāyaṃ subhago deśaḥ kā ca tvaṃ kasya cātmajā.

उलूप्य् उवाच। ऐरावतकुले जातः कौरव्यो नाम पन्नगः। तस्यास्मि दुहिता पार्थ उलूपी नाम पन्नगी।

ulūpy uvāca. airāvatakule jātaḥ kauravyo nāma pannagaḥ. tasyāsmi duhitā pārtha ulūpī nāma pannagī.

साहं त्वाम् अभिषेकार्थम् अवतीर्णं समुद्रगाम्। दृष्टवत्य् एव कौन्तेय कन्दर्पेणास्मि मूर्च्छिता।

sāhaṃ tvām abhiṣekārtham avatīrṇaṃ samudragām. dṛṣṭavaty eva kaunteya kandarpeṇāsmi mūrcchitā.

तां माम् अनङ्गमथितां त्वत्कृते कुरुनन्दन। अनन्यां नन्दयस्वाद्य प्रदानेनात्मनो रहः।

tāṃ mām anaṅgamathitāṃ tvatkṛte kurunandana. ananyāṃ nandayasvādya pradānenātmano rahaḥ.

अर्जुन उवाच। ब्रह्मचर्यम् इदं भद्रे मम द्वादशवार्षिकम्। धर्मराजेन चादिष्टं नाहम् अस्मि स्वयंवशः।

arjuna uvāca. brahmacaryam idaṃ bhadre mama dvādaśavārṣikam. dharmarājena cādiṣṭaṃ nāham asmi svayaṃvaśaḥ.

तव चापि प्रियं कर्तुम् इच्छामि जलचारिणि। अनृतं नोक्तपूर्वं च मया किं चन कर्हि चित्।

tava cāpi priyaṃ kartum icchāmi jalacāriṇi. anṛtaṃ noktapūrvaṃ ca mayā kiṃ cana karhi cit.

कथं च नानृतं तत् स्यात् तव चापि प्रियं भवेत्। न च पीड्येत मे धर्मस् तथा कुर्यां भुजंगमे।

kathaṃ ca nānṛtaṃ tat syāt tava cāpi priyaṃ bhavet. na ca pīḍyeta me dharmas tathā kuryāṃ bhujaṃgame.

उलूप्य् उवाच। जानाम्य् अहं पाण्डवेय यथा चरसि मेदिनीम्। यथा च ते ब्रह्मचर्यम् इदम् आदिष्टवान् गुरुः।

ulūpy uvāca. jānāmy ahaṃ pāṇḍaveya yathā carasi medinīm. yathā ca te brahmacaryam idam ādiṣṭavān guruḥ.

परस्परं वर्तमानान् द्रुपदस्यात्मजां प्रति। यो नो ऽनुप्रविशेन् मोहात् स नो द्वादशवार्षिकम्। वने चरेद् ब्रह्मचर्यम् इति वः समयः कृतः।

parasparaṃ vartamānān drupadasyātmajāṃ prati. yo no 'nupraviśen mohāt sa no dvādaśavārṣikam. vane cared brahmacaryam iti vaḥ samayaḥ kṛtaḥ.

तद् इदं द्रौपदीहेतोर् अन्योन्यस्य प्रवासनम्। नारदस्याज्ञया तत्र कृतं धर्मरिरंसया। एकः संवत्सरः पूर्णः पञ्चधा शकलीकृतः। द्रौपद्याम् एव कौन्तेय नारदस्याभ्यनुज्ञया। कृतं वस् तत्र धर्मार्थम् अत्र धर्मो न दुष्यति। त्वया कामप्रचाराय प्रेरितं न हि यन् मनः। तस्मात् तव प्रत्यवायो युज्यते न हि कुत्र चित्।

tad idaṃ draupadīhetor anyonyasya pravāsanam. nāradasyājñayā tatra kṛtaṃ dharmariraṃsayā. ekaḥ saṃvatsaraḥ pūrṇaḥ pañcadhā śakalīkṛtaḥ. draupadyām eva kaunteya nāradasyābhyanujñayā. kṛtaṃ vas tatra dharmārtham atra dharmo na duṣyati. tvayā kāmapracārāya preritaṃ na hi yan manaḥ. tasmāt tava pratyavāyo yujyate na hi kutra cit.

परित्राणं च कर्तव्यम् आर्तानां पृथुलोचन। कृत्वा मम परित्राणं तव धर्मो न लुप्यते।

paritrāṇaṃ ca kartavyam ārtānāṃ pṛthulocana. kṛtvā mama paritrāṇaṃ tava dharmo na lupyate.

यदि वाप्य् अस्य धर्मस्य सूक्ष्मो ऽपि स्याद् व्यतिक्रमः। स च ते धर्म एव स्याद् दात्त्वा प्राणान् ममार्जुन।

yadi vāpy asya dharmasya sūkṣmo 'pi syād vyatikramaḥ. sa ca te dharma eva syād dāttvā prāṇān mamārjuna.

भक्तां भजस्व मां पार्थ सताम् एतन् मतं प्रभो। न करिष्यसि चेद् एवं मृतां माम् उपधारय।

bhaktāṃ bhajasva māṃ pārtha satām etan mataṃ prabho. na kariṣyasi ced evaṃ mṛtāṃ mām upadhāraya.

प्राणदानान् महाबाहो चर धर्मम् अनुत्तमम्। शरणं च प्रपन्नास्मि त्वाम् अद्य पुरुषोत्तम।

prāṇadānān mahābāho cara dharmam anuttamam. śaraṇaṃ ca prapannāsmi tvām adya puruṣottama.

दीनान् अनाथान् कौन्तेय परिरक्षसि नित्यशः। साहं शरणम् अभ्येमि रोरवीमि च दुःखिता।

dīnān anāthān kaunteya parirakṣasi nityaśaḥ. sāhaṃ śaraṇam abhyemi roravīmi ca duḥkhitā.

याचे त्वाम् अभिकामाहं तस्मात् कुरु मम प्रियम्। स त्वम् आत्मप्रदानेन सकामां कर्तुम् अर्हसि।

yāce tvām abhikāmāhaṃ tasmāt kuru mama priyam. sa tvam ātmapradānena sakāmāṃ kartum arhasi.

वैशंपायन उवाच। एवम् उक्तस् तु कौन्तेयः पन्नगेश्वरकन्यया। कृतवांस् तत् तथा सर्वं धर्मम् उद्दिश्य कारणम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. evam uktas tu kaunteyaḥ pannageśvarakanyayā. kṛtavāṃs tat tathā sarvaṃ dharmam uddiśya kāraṇam.

स नागभवने रात्रिं ताम् उषित्वा प्रतापवान्। पुत्रम् उत्पादयाम् आस तस्यां स सुमनोहरम्। इरावन्तं महाभागं महाबलपराक्रमम्। प्रभाते ऽभ्युषितोलूप्या प्रापितः स्वं निवेशनम्। उदिते ऽभ्युत्थितः सूर्ये कौरव्यस्य निवेशनात्। आजगामार्जुनो धीमान् गङ्गाद्वाराश्रमं प्रति। निश्चक्राम तदा पार्थः स्वम् एव भवनं शुभम्। आगतस् तु पुनस् तत्र गङ्गाद्वारं तया सह। परित्यज्य गता साध्वी उलूपी निजमन्दिरम्। दत्त्वा वरम् अजेयत्वं जले सर्वत्र भारत। साध्या जलचराः सर्वे भविष्यन्ति न संशयः।

sa nāgabhavane rātriṃ tām uṣitvā pratāpavān. putram utpādayām āsa tasyāṃ sa sumanoharam. irāvantaṃ mahābhāgaṃ mahābalaparākramam. prabhāte 'bhyuṣitolūpyā prāpitaḥ svaṃ niveśanam. udite 'bhyutthitaḥ sūrye kauravyasya niveśanāt. ājagāmārjuno dhīmān gaṅgādvārāśramaṃ prati. niścakrāma tadā pārthaḥ svam eva bhavanaṃ śubham. āgatas tu punas tatra gaṅgādvāraṃ tayā saha. parityajya gatā sādhvī ulūpī nijamandiram. dattvā varam ajeyatvaṃ jale sarvatra bhārata. sādhyā jalacarāḥ sarve bhaviṣyanti na saṃśayaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...