महाभारत 1.205 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 205→

[mh-1-205] • 30 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। एवं ते समयं कृत्वा न्यवसंस् तत्र पाण्डवाः। वशे शस्त्रप्रतापेन कुर्वन्तो ऽन्यान् महीक्षितः।

vaiśaṃpāyana uvāca. evaṃ te samayaṃ kṛtvā nyavasaṃs tatra pāṇḍavāḥ. vaśe śastrapratāpena kurvanto 'nyān mahīkṣitaḥ.

तेषां मनुजसिंहानां पञ्चानाम् अमितौजसाम्। बभूव कृष्णा सर्वेषां पार्थानां वशवर्तिनी।

teṣāṃ manujasiṃhānāṃ pañcānām amitaujasām. babhūva kṛṣṇā sarveṣāṃ pārthānāṃ vaśavartinī.

ते तया तैश् च सा वीरैः पतिभिः सह पञ्चभिः। बभूव परमप्रीता नागैर् इव सरस्वती।

te tayā taiś ca sā vīraiḥ patibhiḥ saha pañcabhiḥ. babhūva paramaprītā nāgair iva sarasvatī.

वर्तमानेषु धर्मेण पाण्डवेषु महात्मसु। व्यवर्धन् कुरवः सर्वे हीनदोषाः सुखान्विताः।

vartamāneṣu dharmeṇa pāṇḍaveṣu mahātmasu. vyavardhan kuravaḥ sarve hīnadoṣāḥ sukhānvitāḥ.

अथ दीर्घेण कालेन ब्राह्मणस्य विशां पते। कस्य चित् तस्कराः के चिज् जह्रुर् गा नृपसत्तम।

atha dīrgheṇa kālena brāhmaṇasya viśāṃ pate. kasya cit taskarāḥ ke cij jahrur gā nṛpasattama.

ह्रियमाणे धने तस्मिन् ब्राह्मणः क्रोधमूर्च्छितः। आगम्य खाण्डवप्रस्थम् उदक्रोशत पाण्डवान्।

hriyamāṇe dhane tasmin brāhmaṇaḥ krodhamūrcchitaḥ. āgamya khāṇḍavaprastham udakrośata pāṇḍavān.

ह्रियते गोधनं क्षुद्रैर् नृशंसैर् अकृतात्मभिः। प्रसह्य वो ऽस्माद् विषयाद् अभिधावत पाण्डवाः।

hriyate godhanaṃ kṣudrair nṛśaṃsair akṛtātmabhiḥ. prasahya vo 'smād viṣayād abhidhāvata pāṇḍavāḥ.

ब्राह्मणस्य प्रमत्तस्य हविर् ध्वाङ्क्षैर् विलुप्यते। शार्दूलस्य गुहां शून्यां नीचः क्रोष्टाभिमर्शति। अरक्षितारं राजानं बलिषड्भागहारिणम्। तम् आहुः सर्वलोकस्य समग्रं पापचारिणम्।

brāhmaṇasya pramattasya havir dhvāṅkṣair vilupyate. śārdūlasya guhāṃ śūnyāṃ nīcaḥ kroṣṭābhimarśati. arakṣitāraṃ rājānaṃ baliṣaḍbhāgahāriṇam. tam āhuḥ sarvalokasya samagraṃ pāpacāriṇam.

ब्राह्मणस्वे हृते चोरैर् धर्मार्थे च विलोपिते। रोरूयमाणे च मयि क्रियताम् अस्त्रधारणम्।

brāhmaṇasve hṛte corair dharmārthe ca vilopite. rorūyamāṇe ca mayi kriyatām astradhāraṇam.

रोरूयमाणस्याभ्याशे तस्य विप्रस्य पाण्डवः। तानि वाक्यानि शुश्राव कुन्तीपुत्रो धनंजयः।

rorūyamāṇasyābhyāśe tasya viprasya pāṇḍavaḥ. tāni vākyāni śuśrāva kuntīputro dhanaṃjayaḥ.

श्रुत्वा चैव महाबाहुर् मा भैर् इत्य् आह तं द्विजम्। आयुधानि च यत्रासन् पाण्डवानां महात्मनाम्। कृष्णया सह तत्रासीद् धर्मराजो युधिष्ठिरः।

śrutvā caiva mahābāhur mā bhair ity āha taṃ dvijam. āyudhāni ca yatrāsan pāṇḍavānāṃ mahātmanām. kṛṣṇayā saha tatrāsīd dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ.

स प्रवेशाय चाशक्तो गमनाय च पाण्डवः। तस्य चार्तस्य तैर् वाक्यैश् चोद्यमानः पुनः पुनः। आक्रन्दे तत्र कौन्तेयश् चिन्तयाम् आस दुःखितः।

sa praveśāya cāśakto gamanāya ca pāṇḍavaḥ. tasya cārtasya tair vākyaiś codyamānaḥ punaḥ punaḥ. ākrande tatra kaunteyaś cintayām āsa duḥkhitaḥ.

ह्रियमाणे धने तस्मिन् ब्राह्मणस्य तपस्विनः। अश्रुप्रमार्जनं तस्य कर्तव्यम् इति निश्चितः।

hriyamāṇe dhane tasmin brāhmaṇasya tapasvinaḥ. aśrupramārjanaṃ tasya kartavyam iti niścitaḥ.

उपप्रेक्षणजो ऽधर्मः सुमहान् स्यान् महीपतेः। यद्य् अस्य रुदतो द्वारि न करोम्य् अद्य रक्षणम्।

upaprekṣaṇajo 'dharmaḥ sumahān syān mahīpateḥ. yady asya rudato dvāri na karomy adya rakṣaṇam.

अनास्तिक्यं च सर्वेषाम् अस्माकम् अपि रक्षणे। प्रतितिष्ठेत लोके ऽस्मिन्न् अधर्मश् चैव नो भवेत्।

anāstikyaṃ ca sarveṣām asmākam api rakṣaṇe. pratitiṣṭheta loke 'sminn adharmaś caiva no bhavet.

अनापृच्छ्य च राजानं गते मयि न संशयः। अजातशत्रोर् नृपतेर् मम चैवाप्रियं भवेत्।

anāpṛcchya ca rājānaṃ gate mayi na saṃśayaḥ. ajātaśatror nṛpater mama caivāpriyaṃ bhavet.

अनुप्रवेशे राज्ञस् तु वनवासो भवेन् मम। सर्वम् अन्यत् परिहृतं धर्षणात् तु महीपतेः। अधर्मो वा महान् अस्तु वने वा मरणं मम। शरीरस्यापि नाशेन धर्म एव विशिष्यते।

anupraveśe rājñas tu vanavāso bhaven mama. sarvam anyat parihṛtaṃ dharṣaṇāt tu mahīpateḥ. adharmo vā mahān astu vane vā maraṇaṃ mama. śarīrasyāpi nāśena dharma eva viśiṣyate.

एवं विनिश्चित्य ततः कुन्तीपुत्रो धनंजयः। मुखम् आच्छाद्य निबिडम् उत्तरीयेण वाससा। अनुप्रविश्य राजानम् आपृच्छ्य च विशां पते।

evaṃ viniścitya tataḥ kuntīputro dhanaṃjayaḥ. mukham ācchādya nibiḍam uttarīyeṇa vāsasā. anupraviśya rājānam āpṛcchya ca viśāṃ pate.

धनुर् आदाय संहृष्टो ब्राह्मणं प्रत्यभाषत। ब्राह्मणागम्यतां शीघ्रं यावत् परधनैषिणः।

dhanur ādāya saṃhṛṣṭo brāhmaṇaṃ pratyabhāṣata. brāhmaṇāgamyatāṃ śīghraṃ yāvat paradhanaiṣiṇaḥ.

न दूरे ते गताः क्षुद्रास् तावद् गच्छामहे सह। यावद् आवर्तयाम्य् अद्य चोरहस्ताद् धनं तव।

na dūre te gatāḥ kṣudrās tāvad gacchāmahe saha. yāvad āvartayāmy adya corahastād dhanaṃ tava.

सो ऽनुसृत्य महाबाहुर् धन्वी वर्मी रथी ध्वजी। शरैर् विध्वंसितांश् चोरान् अवजित्य च तद् धनम्।

so 'nusṛtya mahābāhur dhanvī varmī rathī dhvajī. śarair vidhvaṃsitāṃś corān avajitya ca tad dhanam.

ब्राह्मणस्य उपाहृत्य यशः पीत्वा च पाण्डवः। ततस् तद् गोधनं पार्थो दत्त्वा तस्मै द्विजातये। आजगाम पुरं वीरः सव्यसाची परंतपः।

brāhmaṇasya upāhṛtya yaśaḥ pītvā ca pāṇḍavaḥ. tatas tad godhanaṃ pārtho dattvā tasmai dvijātaye. ājagāma puraṃ vīraḥ savyasācī paraṃtapaḥ.

सो ऽभिवाद्य गुरून् सर्वांस् तैश् चापि प्रतिनन्दितः। धर्मराजम् उवाचेदं व्रतम् आदिश्यतां मम।

so 'bhivādya gurūn sarvāṃs taiś cāpi pratinanditaḥ. dharmarājam uvācedaṃ vratam ādiśyatāṃ mama.

समयः समतिक्रान्तो भवत्संदर्शनान् मया। वनवासं गमिष्यामि समयो ह्य् एष नः कृतः।

samayaḥ samatikrānto bhavatsaṃdarśanān mayā. vanavāsaṃ gamiṣyāmi samayo hy eṣa naḥ kṛtaḥ.

इत्य् उक्तो धर्मराजस् तु सहसा वाक्यम् अप्रियम्। कथम् इत्य् अब्रवीद् वाचा शोकार्तः सज्जमानया। युधिष्ठिरो गुडाकेशं भ्राता भ्रातरम् अच्युतम्। उवाच दीनो राजा च धनंजयम् इदं वचः।

ity ukto dharmarājas tu sahasā vākyam apriyam. katham ity abravīd vācā śokārtaḥ sajjamānayā. yudhiṣṭhiro guḍākeśaṃ bhrātā bhrātaram acyutam. uvāca dīno rājā ca dhanaṃjayam idaṃ vacaḥ.

प्रमाणम् अस्मि यदि ते मत्तः शृणु वचो ऽनघ। अनुप्रवेशे यद् वीर कृतवांस् त्वं ममाप्रियम्। सर्वं तद् अनुजानामि व्यलीकं न च मे हृदि।

pramāṇam asmi yadi te mattaḥ śṛṇu vaco 'nagha. anupraveśe yad vīra kṛtavāṃs tvaṃ mamāpriyam. sarvaṃ tad anujānāmi vyalīkaṃ na ca me hṛdi.

गुरोर् अनुप्रवेशो हि नोपघातो यवीयसः। यवीयसो ऽनुप्रवेशो ज्येष्ठस्य विधिलोपकः।

guror anupraveśo hi nopaghāto yavīyasaḥ. yavīyaso 'nupraveśo jyeṣṭhasya vidhilopakaḥ.

निवर्तस्व महाबाहो कुरुष्व वचनं मम। न हि ते धर्मलोपो ऽस्ति न च मे धर्षणा कृता।

nivartasva mahābāho kuruṣva vacanaṃ mama. na hi te dharmalopo 'sti na ca me dharṣaṇā kṛtā.

अर्जुन उवाच। न व्याजेन चरेद् धर्मम् इति मे भवतः श्रुतम्। न सत्याद् विचलिष्यामि सत्येनायुधम् आलभे। क्रियते स्वीकृते राजन् न हि चेद् आत्मना व्रतम्। भिद्येत सेतुश् चाधर्मो ऽप्य् अयशः प्राप्नुयां महत्। आज्ञा तु मम दातव्या भवता कीर्तिवर्धन। भवदाज्ञाम् ऋते किं चिन् न कार्यम् इति निश्चयः।

arjuna uvāca. na vyājena cared dharmam iti me bhavataḥ śrutam. na satyād vicaliṣyāmi satyenāyudham ālabhe. kriyate svīkṛte rājan na hi ced ātmanā vratam. bhidyeta setuś cādharmo 'py ayaśaḥ prāpnuyāṃ mahat. ājñā tu mama dātavyā bhavatā kīrtivardhana. bhavadājñām ṛte kiṃ cin na kāryam iti niścayaḥ.

वैशंपायन उवाच। सो ऽभ्यनुज्ञाप्य राजानं ब्रह्मचर्याय दीक्षितः। वने द्वादश वर्षाणि वासायोपजगाम ह।

vaiśaṃpāyana uvāca. so 'bhyanujñāpya rājānaṃ brahmacaryāya dīkṣitaḥ. vane dvādaśa varṣāṇi vāsāyopajagāma ha.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...