महाभारत 1.190 (श्लोक 1)

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 190→

[mh-1-190] • 18 श्लोकाः

द्रुपद उवाच। अश्रुत्वैवं वचनं ते महर्षे; मया पूर्वं यतितं कार्यम् एतत्। श्रुत्वा वचस् तथ्यम् इदं महार्थं। नष्टप्रमोहो ऽस्मि महानुभाव। न वै शक्यं विहितस्यापयातुं; तद् एवेदम् उपपन्नं विधानम्।

drupada uvāca. aśrutvaivaṃ vacanaṃ te maharṣe; mayā pūrvaṃ yatitaṃ kāryam etat. śrutvā vacas tathyam idaṃ mahārthaṃ. naṣṭapramoho 'smi mahānubhāva. na vai śakyaṃ vihitasyāpayātuṃ; tad evedam upapannaṃ vidhānam.

दिष्टस्य ग्रन्थिर् अनिवर्तनीयः; स्वकर्मणा विहितं नेह किं चित्। कृतं निमित्तं हि वरैकहेतोस्; तद् एवेदम् उपपन्नं बहूनाम्।

diṣṭasya granthir anivartanīyaḥ; svakarmaṇā vihitaṃ neha kiṃ cit. kṛtaṃ nimittaṃ hi varaikahetos; tad evedam upapannaṃ bahūnām.

यथैव कृष्णोक्तवती पुरस्तान्; नैकान् पतीन् मे भगवान् ददातु। स चाप्य् एवं वरम् इत्य् अब्रवीत् तां; देवो हि वेद परमं यद् अत्र।

yathaiva kṛṣṇoktavatī purastān; naikān patīn me bhagavān dadātu. sa cāpy evaṃ varam ity abravīt tāṃ; devo hi veda paramaṃ yad atra.

यदि वायं विहितः शंकरेण; धर्मो ऽधर्मो वा नात्र ममापराधः। गृह्णन्त्व् इमे विधिवत् पाणिम् अस्या; यथोपजोषं विहितैषां हि कृष्णा। नायं विधिर् मानुषाणां विवाहे। देवा ह्य् एते द्रौपदी चापि लक्ष्मीः। प्राक् कर्मणः स्वकृतात् पञ्च भर्तॄन्। अवाप्य् एषा देवदेवप्रसादात्। नैषाम् एवायं विहितः सद्विवाहो। यद् भार्यैषा द्रौपदी पाण्डवानाम्। अन्ये ऽप्य् एवं स्युर् मनुष्याः स्त्रियश् च। न धर्मः स्यान् मानवोक्तो नरेन्द्र।

yadi vāyaṃ vihitaḥ śaṃkareṇa; dharmo 'dharmo vā nātra mamāparādhaḥ. gṛhṇantv ime vidhivat pāṇim asyā; yathopajoṣaṃ vihitaiṣāṃ hi kṛṣṇā. nāyaṃ vidhir mānuṣāṇāṃ vivāhe. devā hy ete draupadī cāpi lakṣmīḥ. prāk karmaṇaḥ svakṛtāt pañca bhartṝn. avāpy eṣā devadevaprasādāt. naiṣām evāyaṃ vihitaḥ sadvivāho. yad bhāryaiṣā draupadī pāṇḍavānām. anye 'py evaṃ syur manuṣyāḥ striyaś ca. na dharmaḥ syān mānavokto narendra.

वैशंपायन उवाच। ततो ऽब्रवीद् भगवान् धर्मराजम्; अद्य पुण्याहम् उत पाण्डवेय। अद्य पौष्यं योगम् उपैति चन्द्रमाः; पाणिं कृष्णायास् त्वं गृहाणाद्य पूर्वम्। पाणिं गृहाण प्रथमं त्वम् अस्याः। पाञ्चालराजस्य नरेन्द्र पुत्र्याः। तत आजग्मतुस् तत्र तौ कृष्णद्रुपदाव् उभौ। कुन्ती सपुत्रा यत्रास्ते धृष्टद्युम्नश् च पार्षतः। ततो द्वैपायनः कृष्णो युधिष्ठिरम् अथाब्रवीत्। अद्य पुण्यमहश् चन्द्रो रोहिण्या च समेष्यति। क्रमेण मनुजव्याघ्राः पाणिं गृह्णन्तु पाण्डवाः। द्रौपद्या धर्मतः सर्वे दृष्टम् एतत् पुरानघ।

vaiśaṃpāyana uvāca. tato 'bravīd bhagavān dharmarājam; adya puṇyāham uta pāṇḍaveya. adya pauṣyaṃ yogam upaiti candramāḥ; pāṇiṃ kṛṣṇāyās tvaṃ gṛhāṇādya pūrvam. pāṇiṃ gṛhāṇa prathamaṃ tvam asyāḥ. pāñcālarājasya narendra putryāḥ. tata ājagmatus tatra tau kṛṣṇadrupadāv ubhau. kuntī saputrā yatrāste dhṛṣṭadyumnaś ca pārṣataḥ. tato dvaipāyanaḥ kṛṣṇo yudhiṣṭhiram athābravīt. adya puṇyamahaś candro rohiṇyā ca sameṣyati. krameṇa manujavyāghrāḥ pāṇiṃ gṛhṇantu pāṇḍavāḥ. draupadyā dharmataḥ sarve dṛṣṭam etat purānagha.

ततो राजा यज्ञसेनः सपुत्रो; जन्यार्थ युक्तं बहु तत् तदग्र्यम्। समानयाम् आस सुतां च कृष्णाम्; आप्लाव्य रत्नैर् बहुभिर् विभूष्य।

tato rājā yajñasenaḥ saputro; janyārtha yuktaṃ bahu tat tadagryam. samānayām āsa sutāṃ ca kṛṣṇām; āplāvya ratnair bahubhir vibhūṣya.

ततः सर्वे सुहृदस् तत्र तस्य; समाजग्मुः सचिवा मन्त्रिणश् च। द्रष्टुं विवाहं परमप्रतीता; द्विजाश् च पौराश् च यथाप्रधानाः।

tataḥ sarve suhṛdas tatra tasya; samājagmuḥ sacivā mantriṇaś ca. draṣṭuṃ vivāhaṃ paramapratītā; dvijāś ca paurāś ca yathāpradhānāḥ.

तत् तस्य वेश्मार्थिजनोपशोभितं; विकीर्णपद्मोत्पलभूषिताजिरम्। महार्हरत्नौघविचित्रम् आबभौ; दिवं यथा निर्मलतारकाचितम्।

tat tasya veśmārthijanopaśobhitaṃ; vikīrṇapadmotpalabhūṣitājiram. mahārharatnaughavicitram ābabhau; divaṃ yathā nirmalatārakācitam.

ततस् तु ते कौरवराजपुत्रा; विभूषिताः कुण्डलिनो युवानः। महार्हवस्त्रा वरचन्दनोक्षिताः; कृताभिषेकाः कृतमङ्गलक्रियाः।

tatas tu te kauravarājaputrā; vibhūṣitāḥ kuṇḍalino yuvānaḥ. mahārhavastrā varacandanokṣitāḥ; kṛtābhiṣekāḥ kṛtamaṅgalakriyāḥ.

पुरोहितेनाग्निसमानवर्चसा; सहैव धौम्येन यथाविधि प्रभो। क्रमेण सर्वे विविशुश् च तत् सदो; महर्षभा गोष्ठम् इवाभिनन्दिनः।

purohitenāgnisamānavarcasā; sahaiva dhaumyena yathāvidhi prabho. krameṇa sarve viviśuś ca tat sado; maharṣabhā goṣṭham ivābhinandinaḥ.

ततः समाधाय स वेदपारगो; जुहाव मन्त्रैर् ज्वलितं हुताशनम्। युधिष्ठिरं चाप्य् उपनीय मन्त्रविन्; नियोजयाम् आस सहैव कृष्णया।

tataḥ samādhāya sa vedapārago; juhāva mantrair jvalitaṃ hutāśanam. yudhiṣṭhiraṃ cāpy upanīya mantravin; niyojayām āsa sahaiva kṛṣṇayā.

प्रदक्षिणं तौ प्रगृहीतपाणी; समानयाम् आस स वेदपारगः। विप्रांस् तु संतर्प्य युधिष्ठिरो ऽन्नैर्। गोभिश् च रत्नैर् विविधैर् अपूर्वैः। जग्राह पाणिं नरदेवपुत्र्या। धौम्येन मन्त्रैर् विधिवद् धुते ऽग्नौ। ततो ऽन्तरिक्षात् कुसुमानि पेतुर्। ववौ च वायुः सुमनोज्ञगन्धः। ततो ऽभ्यनुज्ञाय तम् आजिशोभिनं; पुरोहितो राजगृहाद् विनिर्ययौ।

pradakṣiṇaṃ tau pragṛhītapāṇī; samānayām āsa sa vedapāragaḥ. viprāṃs tu saṃtarpya yudhiṣṭhiro 'nnair. gobhiś ca ratnair vividhair apūrvaiḥ. jagrāha pāṇiṃ naradevaputryā. dhaumyena mantrair vidhivad dhute 'gnau. tato 'ntarikṣāt kusumāni petur. vavau ca vāyuḥ sumanojñagandhaḥ. tato 'bhyanujñāya tam ājiśobhinaṃ; purohito rājagṛhād viniryayau.

क्रमेण चानेन नराधिपात्मजा; वरस्त्रियास् ते जगृहुस् तदा करम्। अहन्य् अहन्य् उत्तमरूपधारिणो; महारथाः कौरववंशवर्धनाः।

krameṇa cānena narādhipātmajā; varastriyās te jagṛhus tadā karam. ahany ahany uttamarūpadhāriṇo; mahārathāḥ kauravavaṃśavardhanāḥ.

इदं च तत्राद्भुतरूपम् उत्तमं; जगाद विप्रर्षिर् अतीतमानुषम्। महानुभावा किल सा सुमध्यमा; बभूव कन्यैव गते गते ऽहनि। पतिश्वशुरता ज्येष्ठे पतिदेवरतानुजे। मध्यमेषु च पाञ्चाल्याः त्रितयं त्रितयं त्रिषु।

idaṃ ca tatrādbhutarūpam uttamaṃ; jagāda viprarṣir atītamānuṣam. mahānubhāvā kila sā sumadhyamā; babhūva kanyaiva gate gate 'hani. patiśvaśuratā jyeṣṭhe patidevaratānuje. madhyameṣu ca pāñcālyāḥ tritayaṃ tritayaṃ triṣu.

कृते विवाहे द्रुपदो धनं ददौ; महारथेभ्यो बहुरूपम् उत्तमम्। शतं रथानां वरहेमभूषिणां; चतुर्युजां हेमखलीनमालिनाम्।

kṛte vivāhe drupado dhanaṃ dadau; mahārathebhyo bahurūpam uttamam. śataṃ rathānāṃ varahemabhūṣiṇāṃ; caturyujāṃ hemakhalīnamālinām.

शतं गजानाम् अभिपद्मिनां तथा; शतं गिरीणाम् इव हेमशृङ्गिणाम्। शतं दशाश्वान् मणिहेमभूषणान्। मनोजवान् द्वादशवार्षिकान् यथा। तथैव दासीशतम् अग्र्ययौवनं; महार्हवेषाभरणाम्बरस्रजम्। हैमानि शय्यासनभाजनानि। द्रव्याणि चान्यानि महासनानि।

śataṃ gajānām abhipadmināṃ tathā; śataṃ girīṇām iva hemaśṛṅgiṇām. śataṃ daśāśvān maṇihemabhūṣaṇān. manojavān dvādaśavārṣikān yathā. tathaiva dāsīśatam agryayauvanaṃ; mahārhaveṣābharaṇāmbarasrajam. haimāni śayyāsanabhājanāni. dravyāṇi cānyāni mahāsanāni.

पृथक् पृथक् चैव दशायुतान्वितं; धनं ददौ सौमकिर् अग्निसाक्षिकम्। तथैव वस्त्राणि च भूषणानि; प्रभावयुक्तानि महाधनानि।

pṛthak pṛthak caiva daśāyutānvitaṃ; dhanaṃ dadau saumakir agnisākṣikam. tathaiva vastrāṇi ca bhūṣaṇāni; prabhāvayuktāni mahādhanāni.

कृते विवाहे च ततः स्म पाण्डवाः; प्रभूतरत्नाम् उपलभ्य तां श्रियम्। विजह्रुर् इन्द्रप्रतिमा महाबलाः; पुरे तु पाञ्चालनृपस्य तस्य ह। सर्वे ऽप्य् अतुष्यन् नृप पाण्डवेयास्। तस्याः शुभैः शीलसमाधिवृत्तैः। सा चाप्य् एषां याज्ञसेनी तदानीं। विवर्धयाम् आस मुदं स्ववृत्तैः।

kṛte vivāhe ca tataḥ sma pāṇḍavāḥ; prabhūtaratnām upalabhya tāṃ śriyam. vijahrur indrapratimā mahābalāḥ; pure tu pāñcālanṛpasya tasya ha. sarve 'py atuṣyan nṛpa pāṇḍaveyās. tasyāḥ śubhaiḥ śīlasamādhivṛttaiḥ. sā cāpy eṣāṃ yājñasenī tadānīṃ. vivardhayām āsa mudaṃ svavṛttaiḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents