महाभारत 1.171 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 171→

[mh-1-171] • 23 श्लोकाः

और्व उवाच। उक्तवान् अस्मि यां क्रोधात् प्रतिज्ञां पितरस् तदा। सर्वलोकविनाशाय न सा मे वितथा भवेत्।

aurva uvāca. uktavān asmi yāṃ krodhāt pratijñāṃ pitaras tadā. sarvalokavināśāya na sā me vitathā bhavet.

वृथारोषप्रतिज्ञो हि नाहं जीवितुम् उत्सहे। अनिस्तीर्णो हि मां रोषो दहेद् अग्निर् इवारणिम्।

vṛthāroṣapratijño hi nāhaṃ jīvitum utsahe. anistīrṇo hi māṃ roṣo dahed agnir ivāraṇim.

यो हि कारणतः क्रोधं संजातं क्षन्तुम् अर्हति। नालं स मनुजः सम्यक् त्रिवर्गं परिरक्षितुम्।

yo hi kāraṇataḥ krodhaṃ saṃjātaṃ kṣantum arhati. nālaṃ sa manujaḥ samyak trivargaṃ parirakṣitum.

अशिष्टानां नियन्ता हि शिष्टानां परिरक्षता। स्थाने रोषः प्रयुक्तः स्यान् नृपैः स्वर्गजिगीषुभिः।

aśiṣṭānāṃ niyantā hi śiṣṭānāṃ parirakṣatā. sthāne roṣaḥ prayuktaḥ syān nṛpaiḥ svargajigīṣubhiḥ.

अश्रौषम् अहम् ऊरुस्थो गर्भशय्यागतस् तदा। आरावं मातृवर्गस्य भृगूणां क्षत्रियैर् वधे।

aśrauṣam aham ūrustho garbhaśayyāgatas tadā. ārāvaṃ mātṛvargasya bhṛgūṇāṃ kṣatriyair vadhe.

सामरैर् हि यदा लोकैर् भृगूणां क्षत्रियाधमैः। आगर्भोत्सादनं क्षान्तं तदा मां मन्युर् आविषत्।

sāmarair hi yadā lokair bhṛgūṇāṃ kṣatriyādhamaiḥ. āgarbhotsādanaṃ kṣāntaṃ tadā māṃ manyur āviṣat.

आपूर्णकोशाः किल मे मातरः पितरस् तथा। भयात् सर्वेषु लोकेषु नाधिजग्मुः परायणम्।

āpūrṇakośāḥ kila me mātaraḥ pitaras tathā. bhayāt sarveṣu lokeṣu nādhijagmuḥ parāyaṇam.

तान् भृगूणां तदा दारान् कश् चिन् नाभ्यवपद्यत। यदा तदा दधारेयम् ऊरुणैकेन मां शुभा।

tān bhṛgūṇāṃ tadā dārān kaś cin nābhyavapadyata. yadā tadā dadhāreyam ūruṇaikena māṃ śubhā.

प्रतिषेद्धा हि पापस्य यदा लोकेषु विद्यते। तदा सर्वेषु लोकेषु पापकृन् नोपपद्यते।

pratiṣeddhā hi pāpasya yadā lokeṣu vidyate. tadā sarveṣu lokeṣu pāpakṛn nopapadyate.

यदा तु प्रतिषेद्धारं पापो न लभते क्व चित्। तिष्ठन्ति बहवो लोके तदा पापेषु कर्मसु।

yadā tu pratiṣeddhāraṃ pāpo na labhate kva cit. tiṣṭhanti bahavo loke tadā pāpeṣu karmasu.

जानन्न् अपि च यः पापं शक्तिमान् न नियच्छति। ईशः सन् सो ऽपि तेनैव कर्मणा संप्रयुज्यते।

jānann api ca yaḥ pāpaṃ śaktimān na niyacchati. īśaḥ san so 'pi tenaiva karmaṇā saṃprayujyate.

राजभिश् चेश्वरैश् चैव यदि वै पितरो मम। शक्तैर् न शकिता त्रातुम् इष्टं मत्वेह जीवितम्।

rājabhiś ceśvaraiś caiva yadi vai pitaro mama. śaktair na śakitā trātum iṣṭaṃ matveha jīvitam.

अत एषाम् अहं क्रुद्धो लोकानाम् ईश्वरो ऽद्य सन्। भवतां तु वचो नाहम् अलं समतिवर्तितुम्।

ata eṣām ahaṃ kruddho lokānām īśvaro 'dya san. bhavatāṃ tu vaco nāham alaṃ samativartitum.

मम चापि भवेद् एतद् ईश्वरस्य सतो महत्। उपेक्षमाणस्य पुनर् लोकानां किल्बिषाद् भयम्।

mama cāpi bhaved etad īśvarasya sato mahat. upekṣamāṇasya punar lokānāṃ kilbiṣād bhayam.

यश् चायं मन्युजो मे ऽग्निर् लोकान् आदातुम् इच्छति। दहेद् एष च माम् एव निगृहीतः स्वतेजसा।

yaś cāyaṃ manyujo me 'gnir lokān ādātum icchati. dahed eṣa ca mām eva nigṛhītaḥ svatejasā.

भवतां च विजानामि सर्वलोकहितेप्सुताम्। तस्माद् विदध्वं यच् छ्रेयो लोकानां मम चेश्वराः।

bhavatāṃ ca vijānāmi sarvalokahitepsutām. tasmād vidadhvaṃ yac chreyo lokānāṃ mama ceśvarāḥ.

पितर ऊचुः। य एष मन्युजस् ते ऽग्निर् लोकान् आदातुम् इच्छति। अप्सु तं मुञ्च भद्रं ते लोका ह्य् अप्सु प्रतिष्ठिताः। कुरु तात वचो ऽस्माकं मा लोकान् हिंसि चाधुना।

pitara ūcuḥ. ya eṣa manyujas te 'gnir lokān ādātum icchati. apsu taṃ muñca bhadraṃ te lokā hy apsu pratiṣṭhitāḥ. kuru tāta vaco 'smākaṃ mā lokān hiṃsi cādhunā.

आपोमयाः सर्वरसाः सर्वम् आपोमयं जगत्। तस्माद् अप्सु विमुञ्चेमं क्रोधाग्निं द्विजसत्तम।

āpomayāḥ sarvarasāḥ sarvam āpomayaṃ jagat. tasmād apsu vimuñcemaṃ krodhāgniṃ dvijasattama.

अयं तिष्ठतु ते विप्र यदीच्छसि महोदधौ। मन्युजो ऽग्निर् दहन्न् आपो लोका ह्य् आपोमयाः स्मृताः।

ayaṃ tiṣṭhatu te vipra yadīcchasi mahodadhau. manyujo 'gnir dahann āpo lokā hy āpomayāḥ smṛtāḥ.

एवं प्रतिज्ञा सत्येयं तवानघ भविष्यति। न चैव सामरा लोका गमिष्यन्ति पराभवम्।

evaṃ pratijñā satyeyaṃ tavānagha bhaviṣyati. na caiva sāmarā lokā gamiṣyanti parābhavam.

वसिष्ठ उवाच। ततस् तं क्रोधजं तात और्वो ऽग्निं वरुणालये। उत्ससर्ज स चैवाप उपयुङ्क्ते महोदधौ।

vasiṣṭha uvāca. tatas taṃ krodhajaṃ tāta aurvo 'gniṃ varuṇālaye. utsasarja sa caivāpa upayuṅkte mahodadhau.

महद् धयशिरो भूत्वा यत् तद् वेदविदो विदुः। तम् अग्निम् उद्गिरन् वक्त्रात् पिबत्य् आपो महोदधौ।

mahad dhayaśiro bhūtvā yat tad vedavido viduḥ. tam agnim udgiran vaktrāt pibaty āpo mahodadhau.

तस्मात् त्वम् अपि भद्रं ते न लोकान् हन्तुम् अर्हसि। पराशर परान् धर्माञ् जानञ् ज्ञानवतां वर।

tasmāt tvam api bhadraṃ te na lokān hantum arhasi. parāśara parān dharmāñ jānañ jñānavatāṃ vara.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...