महाभारत 1.167 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 167→

[mh-1-167] • 21 श्लोकाः

गन्धर्व उवाच। ततो दृष्ट्वाश्रमपदं रहितं तैः सुतैर् मुनिः। निर्जगाम सुदुःखार्तः पुनर् एवाश्रमात् ततः।

gandharva uvāca. tato dṛṣṭvāśramapadaṃ rahitaṃ taiḥ sutair muniḥ. nirjagāma suduḥkhārtaḥ punar evāśramāt tataḥ.

सो ऽपश्यत् सरितं पूर्णां प्रावृट्काले नवाम्भसा। वृक्षान् बहुविधान् पार्थ वहन्तीं तीरजान् बहून्।

so 'paśyat saritaṃ pūrṇāṃ prāvṛṭkāle navāmbhasā. vṛkṣān bahuvidhān pārtha vahantīṃ tīrajān bahūn.

अथ चिन्तां समापेदे पुनः पौरवनन्दन। अम्भस्य् अस्या निमज्जेयम् इति दुःखसमन्वितः।

atha cintāṃ samāpede punaḥ pauravanandana. ambhasy asyā nimajjeyam iti duḥkhasamanvitaḥ.

ततः पाशैस् तदात्मानं गाढं बद्ध्वा महामुनिः। तस्या जले महानद्या निममज्ज सुदुःखितः।

tataḥ pāśais tadātmānaṃ gāḍhaṃ baddhvā mahāmuniḥ. tasyā jale mahānadyā nimamajja suduḥkhitaḥ.

अथ छित्त्वा नदी पाशांस् तस्यारिबलमर्दन। समस्थं तम् ऋषिं कृत्वा विपाशं समवासृजत्।

atha chittvā nadī pāśāṃs tasyāribalamardana. samasthaṃ tam ṛṣiṃ kṛtvā vipāśaṃ samavāsṛjat.

उत्ततार ततः पाशैर् विमुक्तः स महान् ऋषिः। विपाशेति च नामास्या नद्याश् चक्रे महान् ऋषिः। सा विपाशेति विख्याता नदी लोकेषु भारत। ऋषेस् तस्य नरव्याघ्र वचनात् तस्य धीमतः। उत्तीर्य च ततो राजन् दुःखितो भगवान् ऋषिः।

uttatāra tataḥ pāśair vimuktaḥ sa mahān ṛṣiḥ. vipāśeti ca nāmāsyā nadyāś cakre mahān ṛṣiḥ. sā vipāśeti vikhyātā nadī lokeṣu bhārata. ṛṣes tasya naravyāghra vacanāt tasya dhīmataḥ. uttīrya ca tato rājan duḥkhito bhagavān ṛṣiḥ.

शोके बुद्धिं ततश् चक्रे न चैकत्र व्यतिष्ठत। सो ऽगच्छत् पर्वतांश् चैव सरितश् च सरांसि च।

śoke buddhiṃ tataś cakre na caikatra vyatiṣṭhata. so 'gacchat parvatāṃś caiva saritaś ca sarāṃsi ca.

ततः स पुनर् एवर्षिर् नदीं हैमवतीं तदा। चण्डग्राहवतीं दृष्ट्वा तस्याः स्रोतस्य् अवापतत्। मज्जयाम् आस शोकार्तो मरणे कृतनिश्चयः।

tataḥ sa punar evarṣir nadīṃ haimavatīṃ tadā. caṇḍagrāhavatīṃ dṛṣṭvā tasyāḥ srotasy avāpatat. majjayām āsa śokārto maraṇe kṛtaniścayaḥ.

सा तम् अग्निसमं विप्रम् अनुचिन्त्य सरिद्वरा। शतधा विद्रुता यस्माच् छतद्रुर् इति विश्रुता।

sā tam agnisamaṃ vipram anucintya saridvarā. śatadhā vidrutā yasmāc chatadrur iti viśrutā.

ततः स्थलगतं दृष्ट्वा तत्राप्य् आत्मानम् आत्मना। मर्तुं न शक्यम् इत्य् उक्त्वा पुनर् एवाश्रमं ययौ। स गत्वा विविधाञ् शैलान् देशान् बहुविधांस् तथा।

tataḥ sthalagataṃ dṛṣṭvā tatrāpy ātmānam ātmanā. martuṃ na śakyam ity uktvā punar evāśramaṃ yayau. sa gatvā vividhāñ śailān deśān bahuvidhāṃs tathā.

वध्वादृश्यन्त्यानुगत आश्रमाभिमुखो व्रजन्। अथ शुश्राव संगत्या वेदाध्ययननिःस्वनम्। पृष्ठतः परिपूर्णार्थैः षड्भिर् अङ्गैर् अलंकृतम्।

vadhvādṛśyantyānugata āśramābhimukho vrajan. atha śuśrāva saṃgatyā vedādhyayananiḥsvanam. pṛṣṭhataḥ paripūrṇārthaiḥ ṣaḍbhir aṅgair alaṃkṛtam.

अनुव्रजति को न्व् एष माम् इत्य् एव च सो ऽब्रवीत्। अहं त्व् अदृश्यती नाम्ना तं स्नुषा प्रत्यभाषत। शक्तेर् भार्या महाभाग तपोयुक्ता तपस्विनी।

anuvrajati ko nv eṣa mām ity eva ca so 'bravīt. ahaṃ tv adṛśyatī nāmnā taṃ snuṣā pratyabhāṣata. śakter bhāryā mahābhāga tapoyuktā tapasvinī.

वसिष्ठ उवाच। पुत्रि कस्यैष साङ्गस्य वेदस्याध्ययनस्वनः। पुरा साङ्गस्य वेदस्य शक्तेर् इव मया श्रुतः।

vasiṣṭha uvāca. putri kasyaiṣa sāṅgasya vedasyādhyayanasvanaḥ. purā sāṅgasya vedasya śakter iva mayā śrutaḥ.

अदृश्यन्त्य् उवाच। अयं कुक्षौ समुत्पन्नः शक्तेर् गर्भः सुतस्य ते। समा द्वादश तस्येह वेदान् अभ्यसतो मुने।

adṛśyanty uvāca. ayaṃ kukṣau samutpannaḥ śakter garbhaḥ sutasya te. samā dvādaśa tasyeha vedān abhyasato mune.

गन्धर्व उवाच। एवम् उक्तस् ततो हृष्टो वसिष्ठः श्रेष्ठभाग् ऋषिः। अस्ति संतानम् इत्य् उक्त्वा मृत्योः पार्थ न्यवर्तत।

gandharva uvāca. evam uktas tato hṛṣṭo vasiṣṭhaḥ śreṣṭhabhāg ṛṣiḥ. asti saṃtānam ity uktvā mṛtyoḥ pārtha nyavartata.

ततः प्रतिनिवृत्तः स तया वध्वा सहानघ। कल्माषपादम् आसीनं ददर्श विजने वने।

tataḥ pratinivṛttaḥ sa tayā vadhvā sahānagha. kalmāṣapādam āsīnaṃ dadarśa vijane vane.

स तु दृष्ट्वैव तं राजा क्रुद्ध उत्थाय भारत। आविष्टो रक्षसोग्रेण इयेषात्तुं ततः स्म तम्।

sa tu dṛṣṭvaiva taṃ rājā kruddha utthāya bhārata. āviṣṭo rakṣasogreṇa iyeṣāttuṃ tataḥ sma tam.

अदृश्यन्ती तु तं दृष्ट्वा क्रूरकर्माणम् अग्रतः। भयसंविग्नया वाचा वसिष्ठम् इदम् अब्रवीत्।

adṛśyantī tu taṃ dṛṣṭvā krūrakarmāṇam agrataḥ. bhayasaṃvignayā vācā vasiṣṭham idam abravīt.

असौ मृत्युर् इवोग्रेण दण्डेन भगवन्न् इतः। प्रगृहीतेन काष्ठेन राक्षसो ऽभ्येति भीषणः।

asau mṛtyur ivogreṇa daṇḍena bhagavann itaḥ. pragṛhītena kāṣṭhena rākṣaso 'bhyeti bhīṣaṇaḥ.

तं निवारयितुं शक्तो नान्यो ऽस्ति भुवि कश् चन। त्वद् ऋते ऽद्य महाभाग सर्ववेदविदां वर।

taṃ nivārayituṃ śakto nānyo 'sti bhuvi kaś cana. tvad ṛte 'dya mahābhāga sarvavedavidāṃ vara.

त्राहि मां भगवन् पापाद् अस्माद् दारुणदर्शनात्। रक्षो अत्तुम् इह ह्य् आवां नूनम् एतच् चिकीर्षति।

trāhi māṃ bhagavan pāpād asmād dāruṇadarśanāt. rakṣo attum iha hy āvāṃ nūnam etac cikīrṣati.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...