महाभारत 1.164 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 164→

[mh-1-164] • 14 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। स गन्धर्ववचः श्रुत्वा तत् तदा भरतर्षभ। अर्जुनः परया प्रीत्या पूर्णचन्द्र इवाबभौ।

vaiśaṃpāyana uvāca. sa gandharvavacaḥ śrutvā tat tadā bharatarṣabha. arjunaḥ parayā prītyā pūrṇacandra ivābabhau.

उवाच च महेष्वासो गन्धर्वं कुरुसत्तमः। जातकौतूहलो ऽतीव वसिष्ठस्य तपोबलात्।

uvāca ca maheṣvāso gandharvaṃ kurusattamaḥ. jātakautūhalo 'tīva vasiṣṭhasya tapobalāt.

वसिष्ठ इति यस्यैतद् ऋषेर् नाम त्वयेरितम्। एतद् इच्छाम्य् अहं श्रोतुं यथावत् तद् वदस्व मे।

vasiṣṭha iti yasyaitad ṛṣer nāma tvayeritam. etad icchāmy ahaṃ śrotuṃ yathāvat tad vadasva me.

य एष गन्धर्वपते पूर्वेषां नः पुरोहितः। आसीद् एतन् ममाचक्ष्व क एष भगवान् ऋषिः। सुभिक्षं राज्यं लब्धं वै वसिष्ठस्य तपोबलात्। ब्रह्मणो मानसः पुत्रो वसिष्ठो ऽरुन्धतीपतिः।

ya eṣa gandharvapate pūrveṣāṃ naḥ purohitaḥ. āsīd etan mamācakṣva ka eṣa bhagavān ṛṣiḥ. subhikṣaṃ rājyaṃ labdhaṃ vai vasiṣṭhasya tapobalāt. brahmaṇo mānasaḥ putro vasiṣṭho 'rundhatīpatiḥ.

गन्धर्व उवाच। तपसा निर्जितौ शश्वद् अजेयाव् अमरैर् अपि। कामक्रोधाव् उभौ यस्य चरणौ संववाहतुः। इन्द्रियाणां वशकरो वशिष्ठ इति चोच्यते। यथा कामश् च क्रोधश् च निर्जिताव् अजितौ नरैः। जितारयो जिता लोकाः पन्थानश् च जिता दिवः।

gandharva uvāca. tapasā nirjitau śaśvad ajeyāv amarair api. kāmakrodhāv ubhau yasya caraṇau saṃvavāhatuḥ. indriyāṇāṃ vaśakaro vaśiṣṭha iti cocyate. yathā kāmaś ca krodhaś ca nirjitāv ajitau naraiḥ. jitārayo jitā lokāḥ panthānaś ca jitā divaḥ.

यस् तु नोच्छेदनं चक्रे कुशिकानाम् उदारधीः। विश्वामित्रापराधेन धारयन् मन्युम् उत्तमम्।

yas tu nocchedanaṃ cakre kuśikānām udāradhīḥ. viśvāmitrāparādhena dhārayan manyum uttamam.

पुत्रव्यसनसंतप्तः शक्तिमान् अपि यः प्रभुः। विश्वामित्रविनाशाय न मेने कर्म दारुणम्।

putravyasanasaṃtaptaḥ śaktimān api yaḥ prabhuḥ. viśvāmitravināśāya na mene karma dāruṇam.

मृतांश् च पुनर् आहर्तुं यः स पुत्रान् यमक्षयात्। कृतान्तं नातिचक्राम वेलाम् इव महोदधिः।

mṛtāṃś ca punar āhartuṃ yaḥ sa putrān yamakṣayāt. kṛtāntaṃ nāticakrāma velām iva mahodadhiḥ.

यं प्राप्य विजितात्मानं महात्मानं नराधिपाः। इक्ष्वाकवो महीपाला लेभिरे पृथिवीम् इमाम्।

yaṃ prāpya vijitātmānaṃ mahātmānaṃ narādhipāḥ. ikṣvākavo mahīpālā lebhire pṛthivīm imām.

पुरोहितवरं प्राप्य वसिष्ठम् ऋषिसत्तमम्। ईजिरे क्रतुभिश् चापि नृपास् ते कुरुनन्दन।

purohitavaraṃ prāpya vasiṣṭham ṛṣisattamam. ījire kratubhiś cāpi nṛpās te kurunandana.

स हि तान् याजयाम् आस सर्वान् नृपतिसत्तमान्। ब्रह्मर्षिः पाण्डवश्रेष्ठ बृहस्पतिर् इवामरान्। तथा वसिष्ठेन सह सौदासः संगतस् तदा। रक्षोभिर् विप्रयुक्तस् तु विश्वामित्रेण योजितैः। तथा द्विजसहायाद् वै न गन्धर्वा न राक्षसाः। शक्ताः प्रार्थयितुं वीर मनसापि महाबलाः।

sa hi tān yājayām āsa sarvān nṛpatisattamān. brahmarṣiḥ pāṇḍavaśreṣṭha bṛhaspatir ivāmarān. tathā vasiṣṭhena saha saudāsaḥ saṃgatas tadā. rakṣobhir viprayuktas tu viśvāmitreṇa yojitaiḥ. tathā dvijasahāyād vai na gandharvā na rākṣasāḥ. śaktāḥ prārthayituṃ vīra manasāpi mahābalāḥ.

तस्माद् धर्मप्रधानात्मा वेदधर्मविद् ईप्सितः। ब्राह्मणो गुणवान् कश् चित् पुरोधाः प्रविमृश्यताम्।

tasmād dharmapradhānātmā vedadharmavid īpsitaḥ. brāhmaṇo guṇavān kaś cit purodhāḥ pravimṛśyatām.

क्षत्रियेण हि जातेन पृथिवीं जेतुम् इच्छता। पूर्वं पुरोहितः कार्यः पार्थ राज्याभिवृद्धये।

kṣatriyeṇa hi jātena pṛthivīṃ jetum icchatā. pūrvaṃ purohitaḥ kāryaḥ pārtha rājyābhivṛddhaye.

महीं जिगीषता राज्ञा ब्रह्म कार्यं पुरःसरम्। तस्मात् पुरोहितः कश् चिद् गुणवान् अस्तु वो द्विजः। विद्वान् भवतु वो विप्रो धर्मकामार्थतत्त्ववित्।

mahīṃ jigīṣatā rājñā brahma kāryaṃ puraḥsaram. tasmāt purohitaḥ kaś cid guṇavān astu vo dvijaḥ. vidvān bhavatu vo vipro dharmakāmārthatattvavit.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...