महाभारत 1.147 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 147→

[mh-1-147] • 24 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। तयोर् दुःखितयोर् वाक्यम् अतिमात्रं निशम्य तत्। भृशं दुःखपरीताङ्गी कन्या ताव् अभ्यभाषत।

vaiśaṃpāyana uvāca. tayor duḥkhitayor vākyam atimātraṃ niśamya tat. bhṛśaṃ duḥkhaparītāṅgī kanyā tāv abhyabhāṣata.

किम् इदं भृशदुःखार्तौ रोरवीथो अनाथवत्। ममापि श्रूयतां किं चिच् छ्रुत्वा च क्रियतां क्षमम्।

kim idaṃ bhṛśaduḥkhārtau roravītho anāthavat. mamāpi śrūyatāṃ kiṃ cic chrutvā ca kriyatāṃ kṣamam.

धर्मतो ऽहं परित्याज्या युवयोर् नात्र संशयः। त्यक्तव्यां मां परित्यज्य त्रातं सर्वं मयैकया।

dharmato 'haṃ parityājyā yuvayor nātra saṃśayaḥ. tyaktavyāṃ māṃ parityajya trātaṃ sarvaṃ mayaikayā.

इत्य् अर्थम् इष्यते ऽपत्यं तारयिष्यति माम् इति। तस्मिन्न् उपस्थिते काले तरतं प्लववन् मया।

ity artham iṣyate 'patyaṃ tārayiṣyati mām iti. tasminn upasthite kāle tarataṃ plavavan mayā.

इह वा तारयेद् दुर्गाद् उत वा प्रेत्य तारयेत्। सर्वथा तारयेत् पुत्रः पुत्र इत्य् उच्यते बुधैः। पुन्नाम्नो नरकात् त्राणात् तनयः पुत्र उच्यते।

iha vā tārayed durgād uta vā pretya tārayet. sarvathā tārayet putraḥ putra ity ucyate budhaiḥ. punnāmno narakāt trāṇāt tanayaḥ putra ucyate.

आकाङ्क्षन्ते च दौहित्रान् अपि नित्यं पितामहाः। तान् स्वयं वै परित्रास्ये रक्षन्ती जीवितं पितुः।

ākāṅkṣante ca dauhitrān api nityaṃ pitāmahāḥ. tān svayaṃ vai paritrāsye rakṣantī jīvitaṃ pituḥ.

भ्राता च मम बालो ऽयं गते लोकम् अमुं त्वयि। अचिरेणैव कालेन विनश्येत न संशयः।

bhrātā ca mama bālo 'yaṃ gate lokam amuṃ tvayi. acireṇaiva kālena vinaśyeta na saṃśayaḥ.

ताते ऽपि हि गते स्वर्गं विनष्टे च ममानुजे। पिण्डः पितॄणां व्युच्छिद्येत् तत् तेषाम् अप्रियं भवेत्।

tāte 'pi hi gate svargaṃ vinaṣṭe ca mamānuje. piṇḍaḥ pitṝṇāṃ vyucchidyet tat teṣām apriyaṃ bhavet.

पित्रा त्यक्ता तथा मात्रा भ्रात्रा चाहम् असंशयम्। दुःखाद् दुःखतरं प्राप्य म्रियेयम् अतथोचिता।

pitrā tyaktā tathā mātrā bhrātrā cāham asaṃśayam. duḥkhād duḥkhataraṃ prāpya mriyeyam atathocitā.

त्वयि त्व् अरोगे निर्मुक्ते माता भ्राता च मे शिशुः। संतानश् चैव पिण्डश् च प्रतिष्ठास्यत्य् असंशयम्।

tvayi tv aroge nirmukte mātā bhrātā ca me śiśuḥ. saṃtānaś caiva piṇḍaś ca pratiṣṭhāsyaty asaṃśayam.

आत्मा पुत्रः सखा भार्या कृच्छ्रं तु दुहिता किल। स कृच्छ्रान् मोचयात्मानं मां च धर्मेण योजय।

ātmā putraḥ sakhā bhāryā kṛcchraṃ tu duhitā kila. sa kṛcchrān mocayātmānaṃ māṃ ca dharmeṇa yojaya.

अनाथा कृपणा बाला यत्रक्वचनगामिनी। भविष्यामि त्वया तात विहीना कृपणा बत।

anāthā kṛpaṇā bālā yatrakvacanagāminī. bhaviṣyāmi tvayā tāta vihīnā kṛpaṇā bata.

अथवाहं करिष्यामि कुलस्यास्य विमोक्षणम्। फलसंस्था भविष्यामि कृत्वा कर्म सुदुष्करम्।

athavāhaṃ kariṣyāmi kulasyāsya vimokṣaṇam. phalasaṃsthā bhaviṣyāmi kṛtvā karma suduṣkaram.

अथवा यास्यसे तत्र त्यक्त्वा मां द्विजसत्तम। पीडिताहं भविष्यामि तद् अवेक्षस्व माम् अपि।

athavā yāsyase tatra tyaktvā māṃ dvijasattama. pīḍitāhaṃ bhaviṣyāmi tad avekṣasva mām api.

तद् अस्मदर्थं धर्मार्थं प्रसवार्थं च सत्तम। आत्मानं परिरक्षस्व त्यक्तव्यां मां च संत्यज।

tad asmadarthaṃ dharmārthaṃ prasavārthaṃ ca sattama. ātmānaṃ parirakṣasva tyaktavyāṃ māṃ ca saṃtyaja.

अवश्यकरणीये ऽर्थे मा त्वां कालो ऽत्यगाद् अयम्। त्वया दत्तेन तोयेन भविष्यति हितं च मे।

avaśyakaraṇīye 'rthe mā tvāṃ kālo 'tyagād ayam. tvayā dattena toyena bhaviṣyati hitaṃ ca me.

किं न्व् अतः परमं दुःखं यद् वयं स्वर्गते त्वयि। याचमानाः पराद् अन्नं परिधावेमहि श्ववत्।

kiṃ nv ataḥ paramaṃ duḥkhaṃ yad vayaṃ svargate tvayi. yācamānāḥ parād annaṃ paridhāvemahi śvavat.

त्वयि त्व् अरोगे निर्मुक्ते क्लेशाद् अस्मात् सबान्धवे। अमृते वसती लोके भविष्यामि सुखान्विता। इतः प्रदाने देवाश् च पितरश् चेति नः श्रुतम्। इत्य् एतद् उभयं तात निशाम्य तव यद् धितम्। तद् व्यवस्य तथाम्बाया हितं स्वस्य सुतस्य च। मातापित्रोः पुनः पुत्रा भवितारो गुणान्विताः। न तु पुत्रस्य पितरौ पुनर् जातु भविष्यतः।

tvayi tv aroge nirmukte kleśād asmāt sabāndhave. amṛte vasatī loke bhaviṣyāmi sukhānvitā. itaḥ pradāne devāś ca pitaraś ceti naḥ śrutam. ity etad ubhayaṃ tāta niśāmya tava yad dhitam. tad vyavasya tathāmbāyā hitaṃ svasya sutasya ca. mātāpitroḥ punaḥ putrā bhavitāro guṇānvitāḥ. na tu putrasya pitarau punar jātu bhaviṣyataḥ.

एवं बहुविधं तस्या निशम्य परिदेवितम्। पिता माता च सा चैव कन्या प्ररुरुदुस् त्रयः।

evaṃ bahuvidhaṃ tasyā niśamya paridevitam. pitā mātā ca sā caiva kanyā prarurudus trayaḥ.

ततः प्ररुदितान् सर्वान् निशम्याथ सुतस् तयोः। उत्फुल्लनयनो बालः कलम् अव्यक्तम् अब्रवीत्।

tataḥ praruditān sarvān niśamyātha sutas tayoḥ. utphullanayano bālaḥ kalam avyaktam abravīt.

मा रोदीस् तात मा मातर् मा स्वसस् त्वम् इति ब्रुवन्। प्रहसन्न् इव सर्वांस् तान् एकैकं सो ऽपसर्पति।

mā rodīs tāta mā mātar mā svasas tvam iti bruvan. prahasann iva sarvāṃs tān ekaikaṃ so 'pasarpati.

ततः स तृणम् आदाय प्रहृष्टः पुनर् अब्रवीत्। अनेन तं हनिष्यामि राक्षसं पुरुषादकम्।

tataḥ sa tṛṇam ādāya prahṛṣṭaḥ punar abravīt. anena taṃ haniṣyāmi rākṣasaṃ puruṣādakam.

तथापि तेषां दुःखेन परीतानां निशम्य तत्। बालस्य वाक्यम् अव्यक्तं हर्षः समभवन् महान्।

tathāpi teṣāṃ duḥkhena parītānāṃ niśamya tat. bālasya vākyam avyaktaṃ harṣaḥ samabhavan mahān.

अयं काल इति ज्ञात्वा कुन्ती समुपसृत्य तान्। गतासून् अमृतेनेव जीवयन्तीदम् अब्रवीत्।

ayaṃ kāla iti jñātvā kuntī samupasṛtya tān. gatāsūn amṛteneva jīvayantīdam abravīt.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...