महाभारत 1.144 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 144→

[mh-1-144] • 20 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। ते वनेन वनं वीरा घ्नन्तो मृगगणान् बहून्। अपक्रम्य ययू राजंस् त्वरमाणा महारथाः।

vaiśaṃpāyana uvāca. te vanena vanaṃ vīrā ghnanto mṛgagaṇān bahūn. apakramya yayū rājaṃs tvaramāṇā mahārathāḥ.

मत्स्यांस् त्रिगर्तान् पाञ्चालान् कीचकान् अन्तरेण च। रमणीयान् वनोद्देशान् प्रेक्षमाणाः सरांसि च।

matsyāṃs trigartān pāñcālān kīcakān antareṇa ca. ramaṇīyān vanoddeśān prekṣamāṇāḥ sarāṃsi ca.

जटाः कृत्वात्मनः सर्वे वल्कलाजिनवाससः। सह कुन्त्या महात्मानो बिभ्रतस् तापसं वपुः।

jaṭāḥ kṛtvātmanaḥ sarve valkalājinavāsasaḥ. saha kuntyā mahātmāno bibhratas tāpasaṃ vapuḥ.

क्व चिद् वहन्तो जननीं त्वरमाणा महारथाः। नित्यकर्म प्रकुर्वन्तो वन्यमूलफलाशनाः। क्व चिच् छन्देन गच्छन्तस् ते जग्मुः प्रसभं पुनः। पथि द्वैपायनं सर्वे ददृशुः स्वं पितामहम्।

kva cid vahanto jananīṃ tvaramāṇā mahārathāḥ. nityakarma prakurvanto vanyamūlaphalāśanāḥ. kva cic chandena gacchantas te jagmuḥ prasabhaṃ punaḥ. pathi dvaipāyanaṃ sarve dadṛśuḥ svaṃ pitāmaham.

ब्राह्मं वेदम् अधीयाना वेदाङ्गानि च सर्वशः। नीतिशास्त्रं च धर्मज्ञा ददृशुस् ते पितामहम्। शालिहोत्रप्रसादेन लब्ध्वा प्रीतिम् अवाप्य च।

brāhmaṃ vedam adhīyānā vedāṅgāni ca sarvaśaḥ. nītiśāstraṃ ca dharmajñā dadṛśus te pitāmaham. śālihotraprasādena labdhvā prītim avāpya ca.

ते ऽभिवाद्य महात्मानं कृष्णद्वैपायनं तदा। तस्थुः प्राञ्जलयः सर्वे सह मात्रा परंतपाः। व्यासः। तदाश्रमान् निर्गमनं मया ज्ञातं नरर्षभाः। घटोत्कचस्य चोत्पत्तिं ज्ञात्वा प्रीतिर् अवर्धत।

te 'bhivādya mahātmānaṃ kṛṣṇadvaipāyanaṃ tadā. tasthuḥ prāñjalayaḥ sarve saha mātrā paraṃtapāḥ. vyāsaḥ. tadāśramān nirgamanaṃ mayā jñātaṃ nararṣabhāḥ. ghaṭotkacasya cotpattiṃ jñātvā prītir avardhata.

व्यास उवाच। मयेदं मनसा पूर्वं विदितं भरतर्षभाः। यथा स्थितैर् अधर्मेण धार्तराष्ट्रैर् विवासिताः। विवासिताश् च मात्रा वै पापैर् दुर्मन्त्रणैः सदा।

vyāsa uvāca. mayedaṃ manasā pūrvaṃ viditaṃ bharatarṣabhāḥ. yathā sthitair adharmeṇa dhārtarāṣṭrair vivāsitāḥ. vivāsitāś ca mātrā vai pāpair durmantraṇaiḥ sadā.

तद् विदित्वास्मि संप्राप्तश् चिकीर्षुः परमं हितम्। न विषादो ऽत्र कर्तव्यः सर्वम् एतत् सुखाय वः। सुहृद्वियोगजं कर्म पुरा कृतम् अरिंदमाः। तस्य सिद्धिर् इयं प्राप्ता मा शोचत परंतपाः। समाप्ते दुष्कृते चैव यूयं चैव न संशयः। स्वराष्ट्रे विहरिष्यन्तो भविष्यथ सबान्धवाः।

tad viditvāsmi saṃprāptaś cikīrṣuḥ paramaṃ hitam. na viṣādo 'tra kartavyaḥ sarvam etat sukhāya vaḥ. suhṛdviyogajaṃ karma purā kṛtam ariṃdamāḥ. tasya siddhir iyaṃ prāptā mā śocata paraṃtapāḥ. samāpte duṣkṛte caiva yūyaṃ caiva na saṃśayaḥ. svarāṣṭre vihariṣyanto bhaviṣyatha sabāndhavāḥ.

समास् ते चैव मे सर्वे यूयं चैव न संशयः। दीनतो बालतश् चैव स्नेहं कुर्वन्ति बान्धवाः।

samās te caiva me sarve yūyaṃ caiva na saṃśayaḥ. dīnato bālataś caiva snehaṃ kurvanti bāndhavāḥ.

तस्माद् अभ्यधिकः स्नेहो युष्मासु मम सांप्रतम्। स्नेहपूर्वं चिकीर्षामि हितं वस् तन् निबोधत।

tasmād abhyadhikaḥ sneho yuṣmāsu mama sāṃpratam. snehapūrvaṃ cikīrṣāmi hitaṃ vas tan nibodhata.

इदं नगरम् अभ्याशे रमणीयं निरामयम्। वसतेह प्रतिच्छन्ना ममागमनकाङ्क्षिणः। एतद् वै शालिहोत्रस्य तपसा निर्मितं सरः। रमणीयम् इदं तोयं क्षुत्पिपासाश्रमापहम्। कार्यार्थिनस् तु षण्मासं विहरध्वं यथासुखम्।

idaṃ nagaram abhyāśe ramaṇīyaṃ nirāmayam. vasateha praticchannā mamāgamanakāṅkṣiṇaḥ. etad vai śālihotrasya tapasā nirmitaṃ saraḥ. ramaṇīyam idaṃ toyaṃ kṣutpipāsāśramāpaham. kāryārthinas tu ṣaṇmāsaṃ viharadhvaṃ yathāsukham.

वैशंपायन उवाच। एवं स तान् समाश्वास्य व्यासः पार्थान् अरिंदमान्। एकचक्राम् अभिगतः कुन्तीम् आश्वासयत् प्रभुः। स्नुषे मा रोद मा रोदेत्य् एवं व्यासो ऽब्रवीद् वचः। पुनर् एव च धर्मात्मा इदं वचनम् अब्रवीत्। व्यासः। कुर्यान् न केवलं धर्मं दुष्कृतं च तथा नरः। सुकृतं दुष्कृतं लोके न कर्ता नास्ति शोभने। अवश्यं लभते कर्ता फलं वै पुण्यपापयोः। दुष्कृतस्य फलेनैवं प्राप्तं व्यसनम् उत्तमम्। तस्मान् माधवि मानार्हे मा च शोके मनः कृथाः।

vaiśaṃpāyana uvāca. evaṃ sa tān samāśvāsya vyāsaḥ pārthān ariṃdamān. ekacakrām abhigataḥ kuntīm āśvāsayat prabhuḥ. snuṣe mā roda mā rodety evaṃ vyāso 'bravīd vacaḥ. punar eva ca dharmātmā idaṃ vacanam abravīt. vyāsaḥ. kuryān na kevalaṃ dharmaṃ duṣkṛtaṃ ca tathā naraḥ. sukṛtaṃ duṣkṛtaṃ loke na kartā nāsti śobhane. avaśyaṃ labhate kartā phalaṃ vai puṇyapāpayoḥ. duṣkṛtasya phalenaivaṃ prāptaṃ vyasanam uttamam. tasmān mādhavi mānārhe mā ca śoke manaḥ kṛthāḥ.

जीवपुत्रि सुतस् ते ऽयं धर्मपुत्रो युधिष्ठिरः। पृथिव्यां पार्थिवान् सर्वान् प्रशासिष्यति धर्मराट्।

jīvaputri sutas te 'yaṃ dharmaputro yudhiṣṭhiraḥ. pṛthivyāṃ pārthivān sarvān praśāsiṣyati dharmarāṭ.

धर्मेण जित्वा पृथिवीम् अखिलां धर्मविद् वशी। पृथिवीम् अखिलां जित्वा सर्वां सागरमेखलाम्। स्थापयित्वा वशे सर्वां सपर्वतवनां शुभाम्। भीमसेनार्जुनबलाद् भोक्ष्यत्य् अयम् असंशयः।

dharmeṇa jitvā pṛthivīm akhilāṃ dharmavid vaśī. pṛthivīm akhilāṃ jitvā sarvāṃ sāgaramekhalām. sthāpayitvā vaśe sarvāṃ saparvatavanāṃ śubhām. bhīmasenārjunabalād bhokṣyaty ayam asaṃśayaḥ.

पुत्रास् तव च माद्र्याश् च सर्व एव महारथाः। स्वराष्ट्रे विहरिष्यन्ति सुखं सुमनसस् तदा।

putrās tava ca mādryāś ca sarva eva mahārathāḥ. svarāṣṭre vihariṣyanti sukhaṃ sumanasas tadā.

यक्ष्यन्ति च नरव्याघ्रा विजित्य पृथिवीम् इमाम्। राजसूयाश्वमेधाद्यैः क्रतुभिर् भूरिदक्षिणैः।

yakṣyanti ca naravyāghrā vijitya pṛthivīm imām. rājasūyāśvamedhādyaiḥ kratubhir bhūridakṣiṇaiḥ.

अनुगृह्य सुहृद्वर्गं धनेन च सुखेन च। पितृपैतामहं राज्यम् इह भोक्ष्यन्ति ते सुताः। स्नुषा कमलपत्राक्षी नाम्ना कमलपालिका। वशवर्तिनी तु भीमस्य पुत्रम् एषा जनिष्यति। तेन पुत्रेण कृच्छ्रेषु भविष्यथ च तारिताः।

anugṛhya suhṛdvargaṃ dhanena ca sukhena ca. pitṛpaitāmahaṃ rājyam iha bhokṣyanti te sutāḥ. snuṣā kamalapatrākṣī nāmnā kamalapālikā. vaśavartinī tu bhīmasya putram eṣā janiṣyati. tena putreṇa kṛcchreṣu bhaviṣyatha ca tāritāḥ.

एवम् उक्त्वा निवेश्यैनान् ब्राह्मणस्य निवेशने। अब्रवीत् पार्थिवश्रेष्ठम् ऋषिर् द्वैपायनस् तदा।

evam uktvā niveśyainān brāhmaṇasya niveśane. abravīt pārthivaśreṣṭham ṛṣir dvaipāyanas tadā.

इह मां संप्रतीक्षध्वम् आगमिष्याम्य् अहं पुनः। देशकालौ विदित्वैव वेत्स्यध्वं परमां मुदम्।

iha māṃ saṃpratīkṣadhvam āgamiṣyāmy ahaṃ punaḥ. deśakālau viditvaiva vetsyadhvaṃ paramāṃ mudam.

स तैः प्राञ्जलिभिः सर्वैस् तथेत्य् उक्तो नराधिप। जगाम भगवान् व्यासो यथाकामम् ऋषिः प्रभुः।

sa taiḥ prāñjalibhiḥ sarvais tathety ukto narādhipa. jagāma bhagavān vyāso yathākāmam ṛṣiḥ prabhuḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...