महाभारत 1.141 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 141→

[mh-1-141] • 24 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। भीमसेनस् तु तं दृष्ट्वा राक्षसं प्रहसन्न् इव। भगिनीं प्रति संक्रुद्धम् इदं वचनम् अब्रवीत्।

vaiśaṃpāyana uvāca. bhīmasenas tu taṃ dṛṣṭvā rākṣasaṃ prahasann iva. bhaginīṃ prati saṃkruddham idaṃ vacanam abravīt.

किं ते हिडिम्ब एतैर् वा सुखसुप्तैः प्रबोधितैः। माम् आसादय दुर्बुद्धे तरसा त्वं नराशन।

kiṃ te hiḍimba etair vā sukhasuptaiḥ prabodhitaiḥ. mām āsādaya durbuddhe tarasā tvaṃ narāśana.

मय्य् एव प्रहरैहि त्वं न स्त्रियं हन्तुम् अर्हसि। विशेषतो ऽनपकृते परेणापकृते सति।

mayy eva praharaihi tvaṃ na striyaṃ hantum arhasi. viśeṣato 'napakṛte pareṇāpakṛte sati.

न हीयं स्ववशा बाला कामयत्य् अद्य माम् इह। चोदितैषा ह्य् अनङ्गेन शरीरान्तरचारिणा। भगिनी तव दुर्बुद्धे राक्षसानां यशोहर।

na hīyaṃ svavaśā bālā kāmayaty adya mām iha. coditaiṣā hy anaṅgena śarīrāntaracāriṇā. bhaginī tava durbuddhe rākṣasānāṃ yaśohara.

त्वन्नियोगेन चैवेयं रूपं मम समीक्ष्य च। कामयत्य् अद्य मां भीरुर् नैषा दूषयते कुलम्।

tvanniyogena caiveyaṃ rūpaṃ mama samīkṣya ca. kāmayaty adya māṃ bhīrur naiṣā dūṣayate kulam.

अनङ्गेन कृते दोषे नेमां त्वम् इह राक्षस। हन्तुम् अर्हसि दुर्बुद्धे शूरश् चेत् संहर स्मरम्। मयि तिष्ठति दुष्टात्मन् न स्त्रियं हन्तुम् अर्हसि। मदर्थं कामबाणार्तां त्वाम् अहं हन्मि राक्षस।

anaṅgena kṛte doṣe nemāṃ tvam iha rākṣasa. hantum arhasi durbuddhe śūraś cet saṃhara smaram. mayi tiṣṭhati duṣṭātman na striyaṃ hantum arhasi. madarthaṃ kāmabāṇārtāṃ tvām ahaṃ hanmi rākṣasa.

समागच्छ मया सार्धम् एकेनैको नराशन। अहम् एव नयिष्यामि त्वाम् अद्य यमसादनम्।

samāgaccha mayā sārdham ekenaiko narāśana. aham eva nayiṣyāmi tvām adya yamasādanam.

अद्य ते तलनिष्पिष्टं शिरो राक्षस दीर्यताम्। शतधा भेदम् आयाति पूर्णकुम्भ इवाश्मनि। कुञ्जरस्येव पादेन विनिष्पिष्टं बलीयसः।

adya te talaniṣpiṣṭaṃ śiro rākṣasa dīryatām. śatadhā bhedam āyāti pūrṇakumbha ivāśmani. kuñjarasyeva pādena viniṣpiṣṭaṃ balīyasaḥ.

अद्य गात्राणि क्रव्यादाः श्येना गोमायवश् च ते। कर्षन्तु भुवि संहृष्टा निहतस्य मया मृधे।

adya gātrāṇi kravyādāḥ śyenā gomāyavaś ca te. karṣantu bhuvi saṃhṛṣṭā nihatasya mayā mṛdhe.

क्षणेनाद्य करिष्ये ऽहम् इदं वनम् अकण्टकम्। पुरस्ताद् दूषितं नित्यं त्वया भक्षयता नरान्।

kṣaṇenādya kariṣye 'ham idaṃ vanam akaṇṭakam. purastād dūṣitaṃ nityaṃ tvayā bhakṣayatā narān.

अद्य त्वां भगिनी पाप कृष्यमाणं मया भुवि। द्रक्षत्य् अद्रिप्रतीकाशं सिंहेनेव महाद्विपम्।

adya tvāṃ bhaginī pāpa kṛṣyamāṇaṃ mayā bhuvi. drakṣaty adripratīkāśaṃ siṃheneva mahādvipam.

निराबाधास् त्वयि हते मया राक्षसपांसन। वनम् एतच् चरिष्यन्ति पुरुषा वनचारिणः।

nirābādhās tvayi hate mayā rākṣasapāṃsana. vanam etac cariṣyanti puruṣā vanacāriṇaḥ.

हिडिम्ब उवाच। गर्जितेन वृथा किं ते कत्थितेन च मानुष। शारदस्येव मेघस्य गर्जितं निष्फलं हि ते। कृत्वैतत् कर्मणा सर्वं कत्थेथा मा चिरं कृथाः।

hiḍimba uvāca. garjitena vṛthā kiṃ te katthitena ca mānuṣa. śāradasyeva meghasya garjitaṃ niṣphalaṃ hi te. kṛtvaitat karmaṇā sarvaṃ katthethā mā ciraṃ kṛthāḥ.

बलिनं मन्यसे यच् च आत्मानम् अपराक्रमम्। ज्ञास्यस्य् अद्य समागम्य मयात्मानं बलाधिकम्।

balinaṃ manyase yac ca ātmānam aparākramam. jñāsyasy adya samāgamya mayātmānaṃ balādhikam.

न तावद् एतान् हिंसिष्ये स्वपन्त्व् एते यथासुखम्। एष त्वाम् एव दुर्बुद्धे निहन्म्य् अद्याप्रियंवदम्।

na tāvad etān hiṃsiṣye svapantv ete yathāsukham. eṣa tvām eva durbuddhe nihanmy adyāpriyaṃvadam.

पीत्वा तवासृग् गात्रेभ्यस् ततः पश्चाद् इमान् अपि। हनिष्यामि ततः पश्चाद् इमां विप्रियकारिणीम्।

pītvā tavāsṛg gātrebhyas tataḥ paścād imān api. haniṣyāmi tataḥ paścād imāṃ vipriyakāriṇīm.

वैशंपायन उवाच। एवम् उक्त्वा ततो बाहुं प्रगृह्य पुरुषादकः। अभ्यधावत संक्रुद्धो भीमसेनम् अरिंदमम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. evam uktvā tato bāhuṃ pragṛhya puruṣādakaḥ. abhyadhāvata saṃkruddho bhīmasenam ariṃdamam.

तस्याभिपततस् तूर्णं भीमो भीमपराक्रमः। वेगेन प्रहृतं बाहुं निजग्राह हसन्न् इव।

tasyābhipatatas tūrṇaṃ bhīmo bhīmaparākramaḥ. vegena prahṛtaṃ bāhuṃ nijagrāha hasann iva.

निगृह्य तं बलाद् भीमो विस्फुरन्तं चकर्ष ह। तस्माद् देशाद् धनूंष्य् अष्टौ सिंहः क्षुद्रमृगं यथा।

nigṛhya taṃ balād bhīmo visphurantaṃ cakarṣa ha. tasmād deśād dhanūṃṣy aṣṭau siṃhaḥ kṣudramṛgaṃ yathā.

ततः स राक्षसः क्रुद्धः पाण्डवेन बलाद् धृतः। भीमसेनं समालिङ्ग्य व्यनदद् भैरवं रवम्।

tataḥ sa rākṣasaḥ kruddhaḥ pāṇḍavena balād dhṛtaḥ. bhīmasenaṃ samāliṅgya vyanadad bhairavaṃ ravam.

पुनर् भीमो बलाद् एनं विचकर्ष महाबलः। मा शब्दः सुखसुप्तानां भ्रातॄणां मे भवेद् इति। हस्ते गृहीत्वा तद् रक्षो दूरम् अन्यत्र नीतवान्। पुच्छे गृहीत्वा तुण्डेन गरुडः पन्नगं यथा।

punar bhīmo balād enaṃ vicakarṣa mahābalaḥ. mā śabdaḥ sukhasuptānāṃ bhrātṝṇāṃ me bhaved iti. haste gṛhītvā tad rakṣo dūram anyatra nītavān. pucche gṛhītvā tuṇḍena garuḍaḥ pannagaṃ yathā.

अन्योन्यं तौ समासाद्य विचकर्षतुर् ओजसा। राक्षसो भीमसेनश् च विक्रमं चक्रतुः परम्। भङ्क्त्वा वृक्षान् महाशाखांस् ताडयाम् आसतुः क्रुधा। सालतालतमालाम्रवटार्जुनविभीतकान्। न्यग्रोधप्लक्षखर्जूरपनसान् अश्मकण्टकान्। एतान् अन्यान् महावृक्षान् उत्खाय तरसाखिलान्। उत्क्षिप्यान्योन्यरोषेण ताडयाम् आसतू रणे। यदाभवद् वनं सर्वं निर्वृक्षं वृक्षसंकुलम्। तदा शिलाश् च कुञ्जांश् च वृक्षान् कण्टकिनस् तथा। ततस् तौ गिरिशृङ्गाणि पर्वतांश् चाभ्रलेलिहान्। शैलांश् च गण्डपाषाणान् उत्खायादाय वैरिणौ। चिक्षेपतुर् उपर्य् आजाव् अन्योन्यं विजयेषिणौ। तद् वनं परितः पञ्च योजनं निर्महीरुहम्। निर्लतागुल्मपाषाणं निर्मृगं चक्रतुर् भृशम्। तयोर् युद्धेन राजेन्द्र तद् वनं भीमरक्षसोः। मुहूर्तेनाभवत् कूर्मपृष्ठवच् छ्लक्ष्णम् अव्ययम्।

anyonyaṃ tau samāsādya vicakarṣatur ojasā. rākṣaso bhīmasenaś ca vikramaṃ cakratuḥ param. bhaṅktvā vṛkṣān mahāśākhāṃs tāḍayām āsatuḥ krudhā. sālatālatamālāmravaṭārjunavibhītakān. nyagrodhaplakṣakharjūrapanasān aśmakaṇṭakān. etān anyān mahāvṛkṣān utkhāya tarasākhilān. utkṣipyānyonyaroṣeṇa tāḍayām āsatū raṇe. yadābhavad vanaṃ sarvaṃ nirvṛkṣaṃ vṛkṣasaṃkulam. tadā śilāś ca kuñjāṃś ca vṛkṣān kaṇṭakinas tathā. tatas tau giriśṛṅgāṇi parvatāṃś cābhralelihān. śailāṃś ca gaṇḍapāṣāṇān utkhāyādāya vairiṇau. cikṣepatur upary ājāv anyonyaṃ vijayeṣiṇau. tad vanaṃ paritaḥ pañca yojanaṃ nirmahīruham. nirlatāgulmapāṣāṇaṃ nirmṛgaṃ cakratur bhṛśam. tayor yuddhena rājendra tad vanaṃ bhīmarakṣasoḥ. muhūrtenābhavat kūrmapṛṣṭhavac chlakṣṇam avyayam.

बभञ्जतुर् महावृक्षांल् लताश् चाकर्षतुस् ततः। मत्ताव् इव सुसंरब्धौ वारणौ षष्टिहायनौ। पादपान् उद्धरन्तौ ताव् ऊरुवेगेन वेगितौ। स्फोटयन्तौ लताजालान्य् ऊरुभ्यां गृह्य सर्वशः। वित्रासयन्तौ तौ शब्दैः सर्वतो मृगपक्षिणः। बलेन बलिनौ मत्ताव् अन्योन्यवधकाङ्क्षिणौ। भीमराक्षसयोर् युद्धं तदावर्तत दारुणम्। ऊरुबाहुपरिक्लेशात् कर्षन्ताव् इतरेतरम्। उत्कर्षन्तौ विकर्षन्तौ प्रकर्षन्तौ परस्परम्। ततः शब्देन महता गर्जन्तौ तौ परस्परम्। पाषाणसंघातनिभैः प्रहारैर् अभिजघ्नतुः। अन्योन्यं तौ समालिङ्ग्य विकर्षन्तौ परस्परम्। बाहुयुद्धम् अभूद् घोरं बलिवासवयोर् इव। युद्धसंरम्भनिर्गच्छत् फूत्काररवनिस्वनम्। पुरा देवासुरे युद्धे वृत्रवासवयोर् इव।

babhañjatur mahāvṛkṣāṃl latāś cākarṣatus tataḥ. mattāv iva susaṃrabdhau vāraṇau ṣaṣṭihāyanau. pādapān uddharantau tāv ūruvegena vegitau. sphoṭayantau latājālāny ūrubhyāṃ gṛhya sarvaśaḥ. vitrāsayantau tau śabdaiḥ sarvato mṛgapakṣiṇaḥ. balena balinau mattāv anyonyavadhakāṅkṣiṇau. bhīmarākṣasayor yuddhaṃ tadāvartata dāruṇam. ūrubāhuparikleśāt karṣantāv itaretaram. utkarṣantau vikarṣantau prakarṣantau parasparam. tataḥ śabdena mahatā garjantau tau parasparam. pāṣāṇasaṃghātanibhaiḥ prahārair abhijaghnatuḥ. anyonyaṃ tau samāliṅgya vikarṣantau parasparam. bāhuyuddham abhūd ghoraṃ balivāsavayor iva. yuddhasaṃrambhanirgacchat phūtkāraravanisvanam. purā devāsure yuddhe vṛtravāsavayor iva.

तयोः शब्देन महता विबुद्धास् ते नरर्षभाः। सह मात्रा तु ददृशुर् हिडिम्बाम् अग्रतः स्थिताम्।

tayoḥ śabdena mahatā vibuddhās te nararṣabhāḥ. saha mātrā tu dadṛśur hiḍimbām agrataḥ sthitām.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...