महाभारत 1.126 (श्लोक 1)

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 126→

[mh-1-126] • 39 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। एतस्मिन्न् एव काले तु तस्मिञ् जनसमागमे। दत्ते ऽवकाशे पुरुषैर् विस्मयोत्फुल्ललोचनैः। विवेश रङ्गं विस्तीर्णं कर्णः परपुरंजयः।

vaiśaṃpāyana uvāca. etasminn eva kāle tu tasmiñ janasamāgame. datte 'vakāśe puruṣair vismayotphullalocanaiḥ. viveśa raṅgaṃ vistīrṇaṃ karṇaḥ parapuraṃjayaḥ.

सहजं कवचं बिभ्रत् कुण्डलोद्द्योतिताननः। सधनुर् बद्धनिस्त्रिंशः पादचारीव पर्वतः।

sahajaṃ kavacaṃ bibhrat kuṇḍaloddyotitānanaḥ. sadhanur baddhanistriṃśaḥ pādacārīva parvataḥ.

कन्यागर्भः पृथुयशाः पृथायाः पृथुलोचनः। तीक्ष्णांशोर् भास्करस्यांशः कर्णो ऽरिगणसूदनः।

kanyāgarbhaḥ pṛthuyaśāḥ pṛthāyāḥ pṛthulocanaḥ. tīkṣṇāṃśor bhāskarasyāṃśaḥ karṇo 'rigaṇasūdanaḥ.

सिंहर्षभगजेन्द्राणां तुल्यवीर्यपराक्रमः। दीप्तिकान्तिद्युतिगुणैः सूर्येन्दुज्वलनोपमः।

siṃharṣabhagajendrāṇāṃ tulyavīryaparākramaḥ. dīptikāntidyutiguṇaiḥ sūryendujvalanopamaḥ.

प्रांशुः कनकतालाभः सिंहसंहननो युवा। असंख्येयगुणः श्रीमान् भास्करस्यात्मसंभवः।

prāṃśuḥ kanakatālābhaḥ siṃhasaṃhanano yuvā. asaṃkhyeyaguṇaḥ śrīmān bhāskarasyātmasaṃbhavaḥ.

स निरीक्ष्य महाबाहुः सर्वतो रङ्गमण्डलम्। प्रणामं द्रोणकृपयोर् नात्यादृतम् इवाकरोत्।

sa nirīkṣya mahābāhuḥ sarvato raṅgamaṇḍalam. praṇāmaṃ droṇakṛpayor nātyādṛtam ivākarot.

स सामाजजनः सर्वो निश्चलः स्थिरलोचनः। को ऽयम् इत्य् आगतक्षोभः कौतूहलपरो ऽभवत्।

sa sāmājajanaḥ sarvo niścalaḥ sthiralocanaḥ. ko 'yam ity āgatakṣobhaḥ kautūhalaparo 'bhavat.

सो ऽब्रवीन् मेघधीरेण स्वरेण वदतां वरः। भ्राता भ्रातरम् अज्ञातं सावित्रः पाकशासनिम्।

so 'bravīn meghadhīreṇa svareṇa vadatāṃ varaḥ. bhrātā bhrātaram ajñātaṃ sāvitraḥ pākaśāsanim.

पार्थ यत् ते कृतं कर्म विशेषवद् अहं ततः। करिष्ये पश्यतां नॄणां मात्मना विस्मयं गमः।

pārtha yat te kṛtaṃ karma viśeṣavad ahaṃ tataḥ. kariṣye paśyatāṃ nṝṇāṃ mātmanā vismayaṃ gamaḥ.

असमाप्ते ततस् तस्य वचने वदतां वर। यन्त्रोत्क्षिप्त इव क्षिप्रम् उत्तस्थौ सर्वतो जनः।

asamāpte tatas tasya vacane vadatāṃ vara. yantrotkṣipta iva kṣipram uttasthau sarvato janaḥ.

प्रीतिश् च पुरुषव्याघ्र दुर्योधनम् अथास्पृशत्। ह्रीश् च क्रोधश् च बीभत्सुं क्षणेनान्वविशच् च ह।

prītiś ca puruṣavyāghra duryodhanam athāspṛśat. hrīś ca krodhaś ca bībhatsuṃ kṣaṇenānvaviśac ca ha.

ततो द्रोणाभ्यनुज्ञातः कर्णः प्रियरणः सदा। यत् कृतं तत्र पार्थेन तच् चकार महाबलः।

tato droṇābhyanujñātaḥ karṇaḥ priyaraṇaḥ sadā. yat kṛtaṃ tatra pārthena tac cakāra mahābalaḥ.

अथ दुर्योधनस् तत्र भ्रातृभिः सह भारत। कर्णं परिष्वज्य मुदा ततो वचनम् अब्रवीत्।

atha duryodhanas tatra bhrātṛbhiḥ saha bhārata. karṇaṃ pariṣvajya mudā tato vacanam abravīt.

स्वागतं ते महाबाहो दिष्ट्या प्राप्तो ऽसि मानद। अहं च कुरुराज्यं च यथेष्टम् उपभुज्यताम्।

svāgataṃ te mahābāho diṣṭyā prāpto 'si mānada. ahaṃ ca kururājyaṃ ca yatheṣṭam upabhujyatām.

कर्ण उवाच। कृतं सर्वेण मे ऽन्येन सखित्वं च त्वया वृणे। द्वन्द्वयुद्धं च पार्थेन कर्तुम् इच्छामि भारत। एवम् उक्तस् तु कर्णेन राजा दुर्योधनस् तदा। कर्णं दीर्घाञ्चितभुजं परिष्वज्येदम् अब्रवीत्।

karṇa uvāca. kṛtaṃ sarveṇa me 'nyena sakhitvaṃ ca tvayā vṛṇe. dvandvayuddhaṃ ca pārthena kartum icchāmi bhārata. evam uktas tu karṇena rājā duryodhanas tadā. karṇaṃ dīrghāñcitabhujaṃ pariṣvajyedam abravīt.

दुर्योधन उवाच। भुङ्क्ष्व भोगान् मया सार्धं बन्धूनां प्रियकृद् भव। दुर्हृदां कुरु सर्वेषां मूर्ध्नि पादम् अरिंदम।

duryodhana uvāca. bhuṅkṣva bhogān mayā sārdhaṃ bandhūnāṃ priyakṛd bhava. durhṛdāṃ kuru sarveṣāṃ mūrdhni pādam ariṃdama.

वैशंपायन उवाच। ततः क्षिप्तम् इवात्मानं मत्वा पार्थो ऽभ्यभाषत। कर्णं भ्रातृसमूहस्य मध्ये ऽचलम् इव स्थितम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. tataḥ kṣiptam ivātmānaṃ matvā pārtho 'bhyabhāṣata. karṇaṃ bhrātṛsamūhasya madhye 'calam iva sthitam.

अनाहूतोपसृप्तानाम् अनाहूतोपजल्पिनाम्। ये लोकास् तान् हतः कर्ण मया त्वं प्रतिपत्स्यसे।

anāhūtopasṛptānām anāhūtopajalpinām. ye lokās tān hataḥ karṇa mayā tvaṃ pratipatsyase.

कर्ण उवाच। रङ्गो ऽयं सर्वसामान्यः किम् अत्र तव फल्गुन। वीर्यश्रेष्ठाश् च राजन्या बलं धर्मो ऽनुवर्तते। वाग्वीर्या ब्राह्मणाः प्रोक्ता वैश्याश् च धनवीर्यतः। कर्मवीर्याः स्मृताः शूद्रा ब्रह्मणा परमेष्ठिना।

karṇa uvāca. raṅgo 'yaṃ sarvasāmānyaḥ kim atra tava phalguna. vīryaśreṣṭhāś ca rājanyā balaṃ dharmo 'nuvartate. vāgvīryā brāhmaṇāḥ proktā vaiśyāś ca dhanavīryataḥ. karmavīryāḥ smṛtāḥ śūdrā brahmaṇā parameṣṭhinā.

किं क्षेपैर् दुर्बलाश्वासैः शरैः कथय भारत। गुरोः समक्षं यावत् ते हराम्य् अद्य शिरः शरैः।

kiṃ kṣepair durbalāśvāsaiḥ śaraiḥ kathaya bhārata. guroḥ samakṣaṃ yāvat te harāmy adya śiraḥ śaraiḥ.

वैशंपायन उवाच। ततो द्रोणाभ्यनुज्ञातः पार्थः परपुरंजयः। भ्रातृभिस् त्वरयाश्लिष्टो रणायोपजगाम तम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. tato droṇābhyanujñātaḥ pārthaḥ parapuraṃjayaḥ. bhrātṛbhis tvarayāśliṣṭo raṇāyopajagāma tam.

ततो दुर्योधनेनापि सभ्रात्रा समरोद्यतः। परिष्वक्तः स्थितः कर्णः प्रगृह्य सशरं धनुः।

tato duryodhanenāpi sabhrātrā samarodyataḥ. pariṣvaktaḥ sthitaḥ karṇaḥ pragṛhya saśaraṃ dhanuḥ.

ततः सविद्युत्स्तनितैः सेन्द्रायुधपुरोजवैः। आवृतं गगनं मेघैर् बलाकापङ्क्तिहासिभिः।

tataḥ savidyutstanitaiḥ sendrāyudhapurojavaiḥ. āvṛtaṃ gaganaṃ meghair balākāpaṅktihāsibhiḥ.

ततः स्नेहाद् धरिहयं दृष्ट्वा रङ्गावलोकिनम्। भास्करो ऽप्य् अनयन् नाशं समीपोपगतान् घनान्।

tataḥ snehād dharihayaṃ dṛṣṭvā raṅgāvalokinam. bhāskaro 'py anayan nāśaṃ samīpopagatān ghanān.

मेघच्छायोपगूढस् तु ततो ऽदृश्यत पाण्डवः। सूर्यातपपरिक्षिप्तः कर्णो ऽपि समदृश्यत।

meghacchāyopagūḍhas tu tato 'dṛśyata pāṇḍavaḥ. sūryātapaparikṣiptaḥ karṇo 'pi samadṛśyata.

धार्तराष्ट्रा यतः कर्णस् तस्मिन् देशे व्यवस्थिताः। भारद्वाजः कृपो भीष्मो यतः पार्थस् ततो ऽभवन्।

dhārtarāṣṭrā yataḥ karṇas tasmin deśe vyavasthitāḥ. bhāradvājaḥ kṛpo bhīṣmo yataḥ pārthas tato 'bhavan.

द्विधा रङ्गः समभवत् स्त्रीणां द्वैधम् अजायत। कुन्तिभोजसुता मोहं विज्ञातार्था जगाम ह।

dvidhā raṅgaḥ samabhavat strīṇāṃ dvaidham ajāyata. kuntibhojasutā mohaṃ vijñātārthā jagāma ha.

तां तथा मोहसंपन्नां विदुरः सर्वधर्मवित्। कुन्तीम् आश्वासयाम् आस प्रोक्ष्याद्भिश् चन्दनोक्षितैः।

tāṃ tathā mohasaṃpannāṃ viduraḥ sarvadharmavit. kuntīm āśvāsayām āsa prokṣyādbhiś candanokṣitaiḥ.

ततः प्रत्यागतप्राणा ताव् उभाव् अपि दंशितौ। पुत्रौ दृष्ट्वा सुसंतप्ता नान्वपद्यत किं चन।

tataḥ pratyāgataprāṇā tāv ubhāv api daṃśitau. putrau dṛṣṭvā susaṃtaptā nānvapadyata kiṃ cana.

ताव् उद्यतमहाचापौ कृपः शारद्वतो ऽब्रवीत्। द्वन्द्वयुद्धसमाचारे कुशलः सर्वधर्मवित्।

tāv udyatamahācāpau kṛpaḥ śāradvato 'bravīt. dvandvayuddhasamācāre kuśalaḥ sarvadharmavit.

अयं पृथायास् तनयः कनीयान् पाण्डुनन्दनः। कौरवो भवता सार्धं द्वन्द्वयुद्धं करिष्यति।

ayaṃ pṛthāyās tanayaḥ kanīyān pāṇḍunandanaḥ. kauravo bhavatā sārdhaṃ dvandvayuddhaṃ kariṣyati.

त्वम् अप्य् एवं महाबाहो मातरं पितरं कुलम्। कथयस्व नरेन्द्राणां येषां त्वं कुलवर्धनः। ततो विदित्वा पार्थस् त्वां प्रतियोत्स्यति वा न वा। वृथाकुलसमाचारैर् न युध्यन्ते नृपात्मजाः।

tvam apy evaṃ mahābāho mātaraṃ pitaraṃ kulam. kathayasva narendrāṇāṃ yeṣāṃ tvaṃ kulavardhanaḥ. tato viditvā pārthas tvāṃ pratiyotsyati vā na vā. vṛthākulasamācārair na yudhyante nṛpātmajāḥ.

एवम् उक्तस्य कर्णस्य व्रीडावनतम् आननम्। बभौ वर्षाम्बुभिः क्लिन्नं पद्मम् आगलितं यथा।

evam uktasya karṇasya vrīḍāvanatam ānanam. babhau varṣāmbubhiḥ klinnaṃ padmam āgalitaṃ yathā.

दुर्योधन उवाच। आचार्य त्रिविधा योनी राज्ञां शास्त्रविनिश्चये। तत्कुलीनश् च शूरश् च सेनां यश् च प्रकर्षति। अद्भ्यो ऽग्निर् ब्रह्मतः क्षत्रम् अश्मनो लोहम् उत्थितम्। तेषां सर्वत्रगं तेजः स्वासु योनिषु शाम्यति।

duryodhana uvāca. ācārya trividhā yonī rājñāṃ śāstraviniścaye. tatkulīnaś ca śūraś ca senāṃ yaś ca prakarṣati. adbhyo 'gnir brahmataḥ kṣatram aśmano loham utthitam. teṣāṃ sarvatragaṃ tejaḥ svāsu yoniṣu śāmyati.

यद्य् अयं फल्गुनो युद्धे नाराज्ञा योद्धुम् इच्छति। तस्माद् एषो ऽङ्गविषये मया राज्ये ऽभिषिच्यते। ततो राजानम् आमन्त्र्य गाङ्गेयं च पितामहम्। अभिषेकस्य संभारान् समानीय द्विजातिभिः। गोसहस्रायुतं दत्त्वा युक्तानां पुण्यकर्मणाम्। अर्हो ऽयम् अङ्गराज्यस्य इति वाच्य द्विजातिभिः।

yady ayaṃ phalguno yuddhe nārājñā yoddhum icchati. tasmād eṣo 'ṅgaviṣaye mayā rājye 'bhiṣicyate. tato rājānam āmantrya gāṅgeyaṃ ca pitāmaham. abhiṣekasya saṃbhārān samānīya dvijātibhiḥ. gosahasrāyutaṃ dattvā yuktānāṃ puṇyakarmaṇām. arho 'yam aṅgarājyasya iti vācya dvijātibhiḥ.

वैशंपायन उवाच। ततस् तस्मिन् क्षणे कर्णः सलाजकुसुमैर् घटैः। काञ्चनैः काञ्चने पीठे मन्त्रविद्भिर् महारथः। अभिषिक्तो ऽङ्गराज्ये स श्रिया युक्तो महाबलः। समौलिहारकेयूरैः सहस्ताभरणाङ्गदैः। राजलिङ्गैस् तथान्यैश् च भूषितो भूषणैः शुभैः।

vaiśaṃpāyana uvāca. tatas tasmin kṣaṇe karṇaḥ salājakusumair ghaṭaiḥ. kāñcanaiḥ kāñcane pīṭhe mantravidbhir mahārathaḥ. abhiṣikto 'ṅgarājye sa śriyā yukto mahābalaḥ. samaulihārakeyūraiḥ sahastābharaṇāṅgadaiḥ. rājaliṅgais tathānyaiś ca bhūṣito bhūṣaṇaiḥ śubhaiḥ.

सच्छत्रवालव्यजनो जयशब्दान्तरेण च। उवाच कौरवं राजा राजानं तं वृषस् तदा। सभाज्यमानो विप्रैश् च प्रदत्त्वा ह्य् अमितं वसु।

sacchatravālavyajano jayaśabdāntareṇa ca. uvāca kauravaṃ rājā rājānaṃ taṃ vṛṣas tadā. sabhājyamāno vipraiś ca pradattvā hy amitaṃ vasu.

अस्य राज्यप्रदानस्य सदृशं किं ददानि ते। प्रब्रूहि राजशार्दूल कर्ता ह्य् अस्मि तथा नृप। अत्यन्तं सख्यम् इच्छामीत्य् आह तं स सुयोधनः।

asya rājyapradānasya sadṛśaṃ kiṃ dadāni te. prabrūhi rājaśārdūla kartā hy asmi tathā nṛpa. atyantaṃ sakhyam icchāmīty āha taṃ sa suyodhanaḥ.

एवम् उक्तस् ततः कर्णस् तथेति प्रत्यभाषत। वैशंपायनः। अङ्गराजस्य युक्तांश् च दत्त्वा राजपरिच्छदान्। हर्षाच् चोभौ समाश्लिष्य परां मुदम् अवापतुः।

evam uktas tataḥ karṇas tatheti pratyabhāṣata. vaiśaṃpāyanaḥ. aṅgarājasya yuktāṃś ca dattvā rājaparicchadān. harṣāc cobhau samāśliṣya parāṃ mudam avāpatuḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents