महाभारत 1.125 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 125→

[mh-1-125] • 32 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। कुरुराजे च रङ्गस्थे भीमे च बलिनां वरे। पक्षपातकृतस्नेहः स द्विधेवाभवज् जनः।

vaiśaṃpāyana uvāca. kururāje ca raṅgasthe bhīme ca balināṃ vare. pakṣapātakṛtasnehaḥ sa dvidhevābhavaj janaḥ.

हा वीर कुरुराजेति हा भीमेति च नर्दताम्। पुरुषाणां सुविपुलाः प्रणादाः सहसोत्थिताः।

hā vīra kururājeti hā bhīmeti ca nardatām. puruṣāṇāṃ suvipulāḥ praṇādāḥ sahasotthitāḥ.

ततः क्षुब्धार्णवनिभं रङ्गम् आलोक्य बुद्धिमान्। भारद्वाजः प्रियं पुत्रम् अश्वत्थामानम् अब्रवीत्।

tataḥ kṣubdhārṇavanibhaṃ raṅgam ālokya buddhimān. bhāradvājaḥ priyaṃ putram aśvatthāmānam abravīt.

वारयैतौ महावीर्यौ कृतयोग्याव् उभाव् अपि। मा भूद् रङ्गप्रकोपो ऽयं भीमदुर्योधनोद्भवः। तत उत्थाय वेगेन अश्वत्थामा न्यवारयत्। गुरोर् आज्ञा भीम इति गान्धारे गुरुशासनम्। अलं योग्याकृतं वेगम् अलं साहसम् इत्य् उत।

vārayaitau mahāvīryau kṛtayogyāv ubhāv api. mā bhūd raṅgaprakopo 'yaṃ bhīmaduryodhanodbhavaḥ. tata utthāya vegena aśvatthāmā nyavārayat. guror ājñā bhīma iti gāndhāre guruśāsanam. alaṃ yogyākṛtaṃ vegam alaṃ sāhasam ity uta.

ततस् ताव् उद्यतगदौ गुरुपुत्रेण वारितौ। युगान्तानिलसंक्षुब्धौ महावेगाव् इवार्णवौ।

tatas tāv udyatagadau guruputreṇa vāritau. yugāntānilasaṃkṣubdhau mahāvegāv ivārṇavau.

ततो रङ्गाङ्गणगतो द्रोणो वचनम् अब्रवीत्। निवार्य वादित्रगणं महामेघनिभस्वनम्।

tato raṅgāṅgaṇagato droṇo vacanam abravīt. nivārya vāditragaṇaṃ mahāmeghanibhasvanam.

यो मे पुत्रात् प्रियतरः सर्वास्त्रविदुषां वरः। ऐन्द्रिर् इन्द्रानुजसमः स पार्थो दृश्यताम् इति।

yo me putrāt priyataraḥ sarvāstraviduṣāṃ varaḥ. aindrir indrānujasamaḥ sa pārtho dṛśyatām iti.

आचार्यवचनेनाथ कृतस्वस्त्ययनो युवा। बद्धगोधाङ्गुलित्राणः पूर्णतूणः सकार्मुकः।

ācāryavacanenātha kṛtasvastyayano yuvā. baddhagodhāṅgulitrāṇaḥ pūrṇatūṇaḥ sakārmukaḥ.

काञ्चनं कवचं बिभ्रत् प्रत्यदृश्यत फल्गुनः। सार्कः सेन्द्रायुधतडित् ससंध्य इव तोयदः।

kāñcanaṃ kavacaṃ bibhrat pratyadṛśyata phalgunaḥ. sārkaḥ sendrāyudhataḍit sasaṃdhya iva toyadaḥ.

ततः सर्वस्य रङ्गस्य समुत्पिञ्जो ऽभवन् महान्। प्रावाद्यन्त च वाद्यानि सशङ्खानि समन्ततः।

tataḥ sarvasya raṅgasya samutpiñjo 'bhavan mahān. prāvādyanta ca vādyāni saśaṅkhāni samantataḥ.

एष कुन्तीसुतः श्रीमान् एष पाण्डवमध्यमः। एष पुत्रो महेन्द्रस्य कुरूणाम् एष रक्षिता।

eṣa kuntīsutaḥ śrīmān eṣa pāṇḍavamadhyamaḥ. eṣa putro mahendrasya kurūṇām eṣa rakṣitā.

एषो ऽस्त्रविदुषां श्रेष्ठ एष धर्मभृतां वरः। एष शीलवतां चापि शीलज्ञाननिधिः परः। एष कंसविमर्दस्य साक्षात् प्राणसमः सखा। एष यत् प्रतिजानाति तस्य पारं गमिष्यति।

eṣo 'straviduṣāṃ śreṣṭha eṣa dharmabhṛtāṃ varaḥ. eṣa śīlavatāṃ cāpi śīlajñānanidhiḥ paraḥ. eṣa kaṃsavimardasya sākṣāt prāṇasamaḥ sakhā. eṣa yat pratijānāti tasya pāraṃ gamiṣyati.

इत्य् एवम् अतुला वाचः शृण्वन्त्याः प्रेक्षकेरिताः। कुन्त्याः प्रस्नवसंमिश्रैर् अस्रैः क्लिन्नम् उरो ऽभवत्।

ity evam atulā vācaḥ śṛṇvantyāḥ prekṣakeritāḥ. kuntyāḥ prasnavasaṃmiśrair asraiḥ klinnam uro 'bhavat.

तेन शब्देन महता पूर्णश्रुतिर् अथाब्रवीत्। धृतराष्ट्रो नरश्रेष्ठो विदुरं हृष्टमानसः।

tena śabdena mahatā pūrṇaśrutir athābravīt. dhṛtarāṣṭro naraśreṣṭho viduraṃ hṛṣṭamānasaḥ.

क्षत्तः क्षुब्धार्णवनिभः किम् एष सुमहास्वनः। सहसैवोत्थितो रङ्गे भिन्दन्न् इव नभस्तलम्।

kṣattaḥ kṣubdhārṇavanibhaḥ kim eṣa sumahāsvanaḥ. sahasaivotthito raṅge bhindann iva nabhastalam.

विदुर उवाच। एष पार्थो महाराज फल्गुनः पाण्डुनन्दनः। अवतीर्णः सकवचस् तत्रैष सुमहास्वनः।

vidura uvāca. eṣa pārtho mahārāja phalgunaḥ pāṇḍunandanaḥ. avatīrṇaḥ sakavacas tatraiṣa sumahāsvanaḥ.

धृतराष्ट्र उवाच। धन्यो ऽस्म्य् अनुगृहीतो ऽस्मि रक्षितो ऽस्मि महामते। पृथारणिसमुद्भूतैस् त्रिभिः पाण्डववह्निभिः।

dhṛtarāṣṭra uvāca. dhanyo 'smy anugṛhīto 'smi rakṣito 'smi mahāmate. pṛthāraṇisamudbhūtais tribhiḥ pāṇḍavavahnibhiḥ.

वैशंपायन उवाच। तस्मिन् समुदिते रङ्गे कथं चित् पर्यवस्थिते। दर्शयाम् आस बीभत्सुर् आचार्याद् अस्त्रलाघवम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. tasmin samudite raṅge kathaṃ cit paryavasthite. darśayām āsa bībhatsur ācāryād astralāghavam.

आग्नेयेनासृजद् वह्निं वारुणेनासृजत् पयः। वायव्येनासृजद् वायुं पार्जन्येनासृजद् घनान्।

āgneyenāsṛjad vahniṃ vāruṇenāsṛjat payaḥ. vāyavyenāsṛjad vāyuṃ pārjanyenāsṛjad ghanān.

भौमेन प्राविशद् भूमिं पार्वतेनासृजद् गिरीन्। अन्तर्धानेन चास्त्रेण पुनर् अन्तर्हितो ऽभवत्।

bhaumena prāviśad bhūmiṃ pārvatenāsṛjad girīn. antardhānena cāstreṇa punar antarhito 'bhavat.

क्षणात् प्रांशुः क्षणाद् ध्रस्वः क्षणाच् च रथधूर्गतः। क्षणेन रथमध्यस्थः क्षणेनावापतन् महीम्।

kṣaṇāt prāṃśuḥ kṣaṇād dhrasvaḥ kṣaṇāc ca rathadhūrgataḥ. kṣaṇena rathamadhyasthaḥ kṣaṇenāvāpatan mahīm.

सुकुमारं च सूक्ष्मं च गुरुं चापि गुरुप्रियः। सौष्ठवेनाभिसंयुक्तः सो ऽविध्यद् विविधैः शरैः।

sukumāraṃ ca sūkṣmaṃ ca guruṃ cāpi gurupriyaḥ. sauṣṭhavenābhisaṃyuktaḥ so 'vidhyad vividhaiḥ śaraiḥ.

भ्रमतश् च वराहस्य लोहस्य प्रमुखे समम्। पञ्च बाणान् असंसक्तान् स मुमोचैकबाणवत्।

bhramataś ca varāhasya lohasya pramukhe samam. pañca bāṇān asaṃsaktān sa mumocaikabāṇavat.

गव्ये विषाणकोशे च चले रज्ज्ववलम्बिते। निचखान महावीर्यः सायकान् एकविंशतिम्।

gavye viṣāṇakośe ca cale rajjvavalambite. nicakhāna mahāvīryaḥ sāyakān ekaviṃśatim.

इत्य् एवमादि सुमहत् खड्गे धनुषि चाभवत्। गदायां शस्त्रकुशलो दर्शनानि व्यदर्शयत्। चक्रतोमरपाशानां भिण्डिपालपरश्वधाम्। अन्येषां चापि शिक्षाणां दर्शयाम् आस लाघवम्।

ity evamādi sumahat khaḍge dhanuṣi cābhavat. gadāyāṃ śastrakuśalo darśanāni vyadarśayat. cakratomarapāśānāṃ bhiṇḍipālaparaśvadhām. anyeṣāṃ cāpi śikṣāṇāṃ darśayām āsa lāghavam.

ततः समाप्तभूयिष्ठे तस्मिन् कर्मणि भारत। मन्दीभूते समाजे च वादित्रस्य च निस्वने।

tataḥ samāptabhūyiṣṭhe tasmin karmaṇi bhārata. mandībhūte samāje ca vāditrasya ca nisvane.

द्वारदेशात् समुद्भूतो माहात्म्य बलसूचकः। वज्रनिष्पेषसदृशः शुश्रुवे भुजनिस्वनः। स शब्दः सुमहान् आसीत् पूरयन्न् इव रोदसी।

dvāradeśāt samudbhūto māhātmya balasūcakaḥ. vajraniṣpeṣasadṛśaḥ śuśruve bhujanisvanaḥ. sa śabdaḥ sumahān āsīt pūrayann iva rodasī.

दीर्यन्ते किं नु गिरयः किं स्विद् भूमिर् विदीर्यते। किं स्विद् आपूर्यते व्योम जलभारघनैर् घनैः।

dīryante kiṃ nu girayaḥ kiṃ svid bhūmir vidīryate. kiṃ svid āpūryate vyoma jalabhāraghanair ghanaiḥ.

रङ्गस्यैवं मतिर् अभूत् क्षणेन वसुधाधिप। द्वारं चाभिमुखाः सर्वे बभूवुः प्रेक्षकास् तदा।

raṅgasyaivaṃ matir abhūt kṣaṇena vasudhādhipa. dvāraṃ cābhimukhāḥ sarve babhūvuḥ prekṣakās tadā.

पञ्चभिर् भ्रातृभिः पार्थैर् द्रोणः परिवृतो बभौ। पञ्चतारेण संयुक्तः सावित्रेणेव चन्द्रमाः।

pañcabhir bhrātṛbhiḥ pārthair droṇaḥ parivṛto babhau. pañcatāreṇa saṃyuktaḥ sāvitreṇeva candramāḥ.

अश्वत्थाम्ना च सहितं भ्रातॄणां शतम् ऊर्जितम्। दुर्योधनम् अमित्रघ्नम् उत्थितं पर्यवारयत्।

aśvatthāmnā ca sahitaṃ bhrātṝṇāṃ śatam ūrjitam. duryodhanam amitraghnam utthitaṃ paryavārayat.

स तैस् तदा भ्रातृभिर् उद्यतायुधैर्; वृतो गदापाणिर् अवस्थितैः स्थितः। बभौ यथा दानवसंक्षये पुरा; पुरंदरो देवगणैः समावृतः।

sa tais tadā bhrātṛbhir udyatāyudhair; vṛto gadāpāṇir avasthitaiḥ sthitaḥ. babhau yathā dānavasaṃkṣaye purā; puraṃdaro devagaṇaiḥ samāvṛtaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...