महाभारत 1.112 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 112→

[mh-1-112] • 34 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। एवम् उक्ता महाराज कुन्ती पाण्डुम् अभाषत। कुरूणाम् ऋषभं वीरं तदा भूमिपतिं पतिम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. evam uktā mahārāja kuntī pāṇḍum abhāṣata. kurūṇām ṛṣabhaṃ vīraṃ tadā bhūmipatiṃ patim.

न माम् अर्हसि धर्मज्ञ वक्तुम् एवं कथं चन। धर्मपत्नीम् अभिरतां त्वयि राजीवलोचन।

na mām arhasi dharmajña vaktum evaṃ kathaṃ cana. dharmapatnīm abhiratāṃ tvayi rājīvalocana.

त्वम् एव तु महाबाहो मय्य् अपत्यानि भारत। वीर वीर्योपपन्नानि धर्मतो जनयिष्यसि।

tvam eva tu mahābāho mayy apatyāni bhārata. vīra vīryopapannāni dharmato janayiṣyasi.

स्वर्गं मनुजशार्दूल गच्छेयं सहिता त्वया। अपत्याय च मां गच्छ त्वम् एव कुरुनन्दन।

svargaṃ manujaśārdūla gaccheyaṃ sahitā tvayā. apatyāya ca māṃ gaccha tvam eva kurunandana.

न ह्य् अहं मनसाप्य् अन्यं गच्छेयं त्वद् ऋते नरम्। त्वत्तः प्रतिविशिष्टश् च को ऽन्यो ऽस्ति भुवि मानवः।

na hy ahaṃ manasāpy anyaṃ gaccheyaṃ tvad ṛte naram. tvattaḥ prativiśiṣṭaś ca ko 'nyo 'sti bhuvi mānavaḥ.

इमां च तावद् धर्म्यां त्वं पौराणीं शृणु मे कथाम्। परिश्रुतां विशालाक्ष कीर्तयिष्यामि याम् अहम्।

imāṃ ca tāvad dharmyāṃ tvaṃ paurāṇīṃ śṛṇu me kathām. pariśrutāṃ viśālākṣa kīrtayiṣyāmi yām aham.

व्युषिताश्व इति ख्यातो बभूव किल पार्थिवः। पुरा परमधर्मिष्ठः पूरोर् वंशविवर्धनः।

vyuṣitāśva iti khyāto babhūva kila pārthivaḥ. purā paramadharmiṣṭhaḥ pūror vaṃśavivardhanaḥ.

तस्मिंश् च यजमाने वै धर्मात्मनि महात्मनि। उपागमंस् ततो देवाः सेन्द्राः सह महर्षिभिः।

tasmiṃś ca yajamāne vai dharmātmani mahātmani. upāgamaṃs tato devāḥ sendrāḥ saha maharṣibhiḥ.

अमाद्यद् इन्द्रः सोमेन दक्षिणाभिर् द्विजातयः। व्युषिताश्वस्य राजर्षेस् ततो यज्ञे महात्मनः। देवा ब्रह्मर्षयश् चैव चक्रुः कर्म स्वयं तदा।

amādyad indraḥ somena dakṣiṇābhir dvijātayaḥ. vyuṣitāśvasya rājarṣes tato yajñe mahātmanaḥ. devā brahmarṣayaś caiva cakruḥ karma svayaṃ tadā.

व्युषिताश्वस् ततो राजन्न् अति मर्त्यान् व्यरोचत। सर्वभूतान्य् अति यथा तपनः शिशिरात्यये।

vyuṣitāśvas tato rājann ati martyān vyarocata. sarvabhūtāny ati yathā tapanaḥ śiśirātyaye.

स विजित्य गृहीत्वा च नृपतीन् राजसत्तमः। प्राच्यान् उदीच्यान् मध्यांश् च दक्षिणात्यान् अकालयत्।

sa vijitya gṛhītvā ca nṛpatīn rājasattamaḥ. prācyān udīcyān madhyāṃś ca dakṣiṇātyān akālayat.

अश्वमेधे महायज्ञे व्युषिताश्वः प्रतापवान्। बभूव स हि राजेन्द्रो दशनागबलान्वितः।

aśvamedhe mahāyajñe vyuṣitāśvaḥ pratāpavān. babhūva sa hi rājendro daśanāgabalānvitaḥ.

अप्य् अत्र गाथां गायन्ति ये पुराणविदो जनाः। व्युषिताश्वे यशोवृद्धे मनुष्येन्द्रे कुरूत्तम। अप्रमेयम् अपर्यन्तं व्युषिताश्वो धनं ददौ। व्युषिताश्वः समुद्रान्तां विजित्येमां वसुंधराम्। अपालयत् सर्ववर्णान् पिता पुत्रान् इवौरसान्।

apy atra gāthāṃ gāyanti ye purāṇavido janāḥ. vyuṣitāśve yaśovṛddhe manuṣyendre kurūttama. aprameyam aparyantaṃ vyuṣitāśvo dhanaṃ dadau. vyuṣitāśvaḥ samudrāntāṃ vijityemāṃ vasuṃdharām. apālayat sarvavarṇān pitā putrān ivaurasān.

यजमानो महायज्ञैर् ब्राह्मणेभ्यो ददौ धनम्। अनन्तरत्नान्य् आदाय आजहार महाक्रतून्। सुषाव च बहून् सोमान् सोमसंस्थास् ततान च।

yajamāno mahāyajñair brāhmaṇebhyo dadau dhanam. anantaratnāny ādāya ājahāra mahākratūn. suṣāva ca bahūn somān somasaṃsthās tatāna ca.

आसीत् काक्षीवती चास्य भार्या परमसंमता। भद्रा नाम मनुष्येन्द्र रूपेणासदृशी भुवि।

āsīt kākṣīvatī cāsya bhāryā paramasaṃmatā. bhadrā nāma manuṣyendra rūpeṇāsadṛśī bhuvi.

कामयाम् आसतुस् तौ तु परस्परम् इति श्रुतिः। स तस्यां कामसंमत्तो यक्ष्माणं समपद्यत।

kāmayām āsatus tau tu parasparam iti śrutiḥ. sa tasyāṃ kāmasaṃmatto yakṣmāṇaṃ samapadyata.

तेनाचिरेण कालेन जगामास्तम् इवांशुमान्। तस्मिन् प्रेते मनुष्येन्द्रे भार्यास्य भृशदुःखिता।

tenācireṇa kālena jagāmāstam ivāṃśumān. tasmin prete manuṣyendre bhāryāsya bhṛśaduḥkhitā.

अपुत्रा पुरुषव्याघ्र विललापेति नः श्रुतम्। भद्रा परमदुःखार्ता तन् निबोध नराधिप।

aputrā puruṣavyāghra vilalāpeti naḥ śrutam. bhadrā paramaduḥkhārtā tan nibodha narādhipa.

नारी परमधर्मज्ञ सर्वा पुत्रविनाकृता। पतिं विना जीवति या न सा जीवति दुःखिता।

nārī paramadharmajña sarvā putravinākṛtā. patiṃ vinā jīvati yā na sā jīvati duḥkhitā.

पतिं विना मृतं श्रेयो नार्याः क्षत्रियपुंगव। त्वद्गतिं गन्तुम् इच्छामि प्रसीदस्व नयस्व माम्।

patiṃ vinā mṛtaṃ śreyo nāryāḥ kṣatriyapuṃgava. tvadgatiṃ gantum icchāmi prasīdasva nayasva mām.

त्वया हीना क्षणम् अपि नाहं जीवितुम् उत्सहे। प्रसादं कुरु मे राजन्न् इतस् तूर्णं नयस्व माम्।

tvayā hīnā kṣaṇam api nāhaṃ jīvitum utsahe. prasādaṃ kuru me rājann itas tūrṇaṃ nayasva mām.

पृष्ठतो ऽनुगमिष्यामि समेषु विषमेषु च। त्वाम् अहं नरशार्दूल गच्छन्तम् अनिवर्तिनम्।

pṛṣṭhato 'nugamiṣyāmi sameṣu viṣameṣu ca. tvām ahaṃ naraśārdūla gacchantam anivartinam.

छायेवानपगा राजन् सततं वशवर्तिनी। भविष्यामि नरव्याघ्र नित्यं प्रियहिते रता।

chāyevānapagā rājan satataṃ vaśavartinī. bhaviṣyāmi naravyāghra nityaṃ priyahite ratā.

अद्य प्रभृति मां राजन् कष्टा हृदयशोषणाः। आधयो ऽभिभविष्यन्ति त्वद् ऋते पुष्करेक्षण।

adya prabhṛti māṃ rājan kaṣṭā hṛdayaśoṣaṇāḥ. ādhayo 'bhibhaviṣyanti tvad ṛte puṣkarekṣaṇa.

अभाग्यया मया नूनं वियुक्ताः सहचारिणः। संयोगा विप्रयुक्ता वा पूर्वदेहेषु पार्थिव। तेन मे विप्रयोगो ऽयम् उपपन्नस् त्वया सह। विप्रयुक्ता तु या पत्या मुहूर्तम् अपि जीवति। दुःखं जीवति सा पापा नरकस्थेव पार्थिव।

abhāgyayā mayā nūnaṃ viyuktāḥ sahacāriṇaḥ. saṃyogā viprayuktā vā pūrvadeheṣu pārthiva. tena me viprayogo 'yam upapannas tvayā saha. viprayuktā tu yā patyā muhūrtam api jīvati. duḥkhaṃ jīvati sā pāpā narakastheva pārthiva.

तद् इदं कर्मभिः पापैः पूर्वदेहेषु संचितम्। दुःखं माम् अनुसंप्राप्तं राजंस् त्वद्विप्रयोगजम्।

tad idaṃ karmabhiḥ pāpaiḥ pūrvadeheṣu saṃcitam. duḥkhaṃ mām anusaṃprāptaṃ rājaṃs tvadviprayogajam.

अद्य प्रभृत्य् अहं राजन् कुशप्रस्तरशायिनी। भविष्याम्य् असुखाविष्टा त्वद्दर्शनपरायणा।

adya prabhṛty ahaṃ rājan kuśaprastaraśāyinī. bhaviṣyāmy asukhāviṣṭā tvaddarśanaparāyaṇā.

दर्शयस्व नरव्याघ्र साधु माम् असुखान्विताम्। दीनाम् अनाथां कृपणां विलपन्तीं नरेश्वर।

darśayasva naravyāghra sādhu mām asukhānvitām. dīnām anāthāṃ kṛpaṇāṃ vilapantīṃ nareśvara.

एवं बहुविधं तस्यां विलपन्त्यां पुनः पुनः। तं शवं संपरिष्वज्य वाक् किलान्तर्हिताब्रवीत्।

evaṃ bahuvidhaṃ tasyāṃ vilapantyāṃ punaḥ punaḥ. taṃ śavaṃ saṃpariṣvajya vāk kilāntarhitābravīt.

उत्तिष्ठ भद्रे गच्छ त्वं ददानीह वरं तव। जनयिष्याम्य् अपत्यानि त्वय्य् अहं चारुहासिनि।

uttiṣṭha bhadre gaccha tvaṃ dadānīha varaṃ tava. janayiṣyāmy apatyāni tvayy ahaṃ cāruhāsini.

आत्मीये च वरारोहे शयनीये चतुर्दशीम्। अष्टमीं वा ऋतुस्नाता संविशेथा मया सह।

ātmīye ca varārohe śayanīye caturdaśīm. aṣṭamīṃ vā ṛtusnātā saṃviśethā mayā saha.

एवम् उक्ता तु सा देवी तथा चक्रे पतिव्रता। यथोक्तम् एव तद् वाक्यं भद्रा पुत्रार्थिनी तदा।

evam uktā tu sā devī tathā cakre pativratā. yathoktam eva tad vākyaṃ bhadrā putrārthinī tadā.

सा तेन सुषुवे देवी शवेन मनुजाधिप। त्रीञ् शाल्वांश् चतुरो मद्रान् सुतान् भरतसत्तम।

sā tena suṣuve devī śavena manujādhipa. trīñ śālvāṃś caturo madrān sutān bharatasattama.

तथा त्वम् अपि मय्य् एव मनसा भरतर्षभ। शक्तो जनयितुं पुत्रांस् तपोयोगबलान्वयात्।

tathā tvam api mayy eva manasā bharatarṣabha. śakto janayituṃ putrāṃs tapoyogabalānvayāt.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...