रामायण 7.29 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←उत्तर काण्ड

←अध्याय 29→

[rm-7-29] • 40 श्लोकाः

ततस् तमसि संजाते राक्षसा दैवतैः सह। अयुध्यन्त बलोन्मत्ताः सूदयन्तः परस्परम्।

tatas tamasi saṃjāte rākṣasā daivataiḥ saha. ayudhyanta balonmattāḥ sūdayantaḥ parasparam.

ततस् तु देवसैन्येन राक्षसानां महद् बलम्। दशांशं स्थापितं युद्धे शेषं नीतं यमक्षयम्।

tatas tu devasainyena rākṣasānāṃ mahad balam. daśāṃśaṃ sthāpitaṃ yuddhe śeṣaṃ nītaṃ yamakṣayam.

तस्मिंस् तु तमसा नद्धे सर्वे ते देवराक्षसाः। अन्योन्यं नाभ्यजानन्त युध्यमानाः परस्परम्।

tasmiṃs tu tamasā naddhe sarve te devarākṣasāḥ. anyonyaṃ nābhyajānanta yudhyamānāḥ parasparam.

इन्द्रश् च रावणश् चैव रावणिश् च महाबलः। तस्मिंस् तमोजालवृते मोहम् ईयुर् न ते त्रयः।

indraś ca rāvaṇaś caiva rāvaṇiś ca mahābalaḥ. tasmiṃs tamojālavṛte moham īyur na te trayaḥ.

स तु दृष्ट्वा बलं सर्वं निहतं रावणो रणे। क्रोधम् अभ्यागमत् तीव्रं महानादं च मुक्तवान्।

sa tu dṛṣṭvā balaṃ sarvaṃ nihataṃ rāvaṇo raṇe. krodham abhyāgamat tīvraṃ mahānādaṃ ca muktavān.

क्रोधात् सूतं च दुर्धर्षः स्यन्दनस्थम् उवाच ह। परसैन्यस्य मध्येन यावदन्तं नयस्व माम्।

krodhāt sūtaṃ ca durdharṣaḥ syandanastham uvāca ha. parasainyasya madhyena yāvadantaṃ nayasva mām.

अद्यैतांस् त्रिदशान् सर्वान् विक्रमैः समरे स्वयम्। नानाशस्त्रैर् महासारैर् नाशयामि नभस्तलात्।

adyaitāṃs tridaśān sarvān vikramaiḥ samare svayam. nānāśastrair mahāsārair nāśayāmi nabhastalāt.

अहम् इन्द्रं वधिष्यामि वरुणं धनदं यमम्। त्रिदशान् विनिहत्याशु स्वयं स्थास्याम्य् अथोपरि।

aham indraṃ vadhiṣyāmi varuṇaṃ dhanadaṃ yamam. tridaśān vinihatyāśu svayaṃ sthāsyāmy athopari.

विषादो न च कर्तव्यः शीघ्रं वाहय मे रथम्। द्विः खलु त्वां ब्रवीम्य् अद्य यावदन्तं नयस्व माम्।

viṣādo na ca kartavyaḥ śīghraṃ vāhaya me ratham. dviḥ khalu tvāṃ bravīmy adya yāvadantaṃ nayasva mām.

अयं स नन्दनोद्देशो यत्र वर्तामहे वयम्। नय माम् अद्य तत्र त्वम् उदयो यत्र पर्वतः।

ayaṃ sa nandanoddeśo yatra vartāmahe vayam. naya mām adya tatra tvam udayo yatra parvataḥ.

तस्य तद् वचनं श्रुत्वा तुरगान् स मनोजवान्। आदिदेशाथ शत्रूणां मध्येनैव च सारथिः।

tasya tad vacanaṃ śrutvā turagān sa manojavān. ādideśātha śatrūṇāṃ madhyenaiva ca sārathiḥ.

तस्य तं निश्चयं ज्ञात्वा शक्रो देवेश्वरस् तदा। रथस्थः समरस्थांस् तान् देवान् वाक्यम् अथाब्रवीत्।

tasya taṃ niścayaṃ jñātvā śakro deveśvaras tadā. rathasthaḥ samarasthāṃs tān devān vākyam athābravīt.

सुराः शृणुत मद्वाक्यं यत् तावन् मम रोचते। जीवन्न् एव दशग्रीवः साधु रक्षो निगृह्यताम्।

surāḥ śṛṇuta madvākyaṃ yat tāvan mama rocate. jīvann eva daśagrīvaḥ sādhu rakṣo nigṛhyatām.

एष ह्य् अतिबलः सैन्ये रथेन पवनौजसा। गमिष्यति प्रवृद्धोर्मिः समुद्र इव पर्वणि।

eṣa hy atibalaḥ sainye rathena pavanaujasā. gamiṣyati pravṛddhormiḥ samudra iva parvaṇi.

न ह्य् एष हन्तुं शक्यो ऽद्य वरदानात् सुनिर्भयः। तद् ग्रहीष्यामहे रक्षो यत्ता भवत संयुगे।

na hy eṣa hantuṃ śakyo 'dya varadānāt sunirbhayaḥ. tad grahīṣyāmahe rakṣo yattā bhavata saṃyuge.

यथा बलिं निगृह्यैतत् त्रैलोक्यं भुज्यते मया। एवम् एतस्य पापस्य निग्रहो मम रोचते।

yathā baliṃ nigṛhyaitat trailokyaṃ bhujyate mayā. evam etasya pāpasya nigraho mama rocate.

ततो ऽन्यं देशम् आस्थाय शक्रः संत्यज्य रावणम्। अयुध्यत महातेजा राक्षसान् नाशयन् रणे।

tato 'nyaṃ deśam āsthāya śakraḥ saṃtyajya rāvaṇam. ayudhyata mahātejā rākṣasān nāśayan raṇe.

उत्तरेण दशग्रीवः प्रविवेशानिवर्तितः। दक्षिणेन तु पार्श्वेन प्रविवेश शतक्रतुः।

uttareṇa daśagrīvaḥ praviveśānivartitaḥ. dakṣiṇena tu pārśvena praviveśa śatakratuḥ.

ततः स योजनशतं प्रविष्टो राक्षसाधिपः। देवतानां बलं कृत्स्नं शरवर्षैर् अवाकिरत्।

tataḥ sa yojanaśataṃ praviṣṭo rākṣasādhipaḥ. devatānāṃ balaṃ kṛtsnaṃ śaravarṣair avākirat.

ततः शक्रो निरीक्ष्याथ प्रविष्टं तं बलं स्वकम्। न्यवर्तयद् असंभ्रान्तः समावृत्य दशाननम्।

tataḥ śakro nirīkṣyātha praviṣṭaṃ taṃ balaṃ svakam. nyavartayad asaṃbhrāntaḥ samāvṛtya daśānanam.

एतस्मिन्न् अन्तरे नादो मुक्तो दानवराक्षसैः। हा हताः स्मेति तं दृष्ट्वा ग्रस्तं शक्रेण रावणम्।

etasminn antare nādo mukto dānavarākṣasaiḥ. hā hatāḥ smeti taṃ dṛṣṭvā grastaṃ śakreṇa rāvaṇam.

ततो रथं समारुह्य रावणिः क्रोधमूर्छितः। तत् सैन्यम् अतिसंक्रुद्धः प्रविवेश सुदारुणम्।

tato rathaṃ samāruhya rāvaṇiḥ krodhamūrchitaḥ. tat sainyam atisaṃkruddhaḥ praviveśa sudāruṇam.

स तां प्रविश्य मायां तु दत्तां गोपतिना पुरा। अदृश्यः सर्वभूतानां तत् सैन्यं समवाकिरत्।

sa tāṃ praviśya māyāṃ tu dattāṃ gopatinā purā. adṛśyaḥ sarvabhūtānāṃ tat sainyaṃ samavākirat.

ततः स देवान् संत्यज्य शक्रम् एवाभ्ययाद् द्रुतम्। महेन्द्रश् च महातेजा न ददर्श सुतं रिपोः।

tataḥ sa devān saṃtyajya śakram evābhyayād drutam. mahendraś ca mahātejā na dadarśa sutaṃ ripoḥ.

स मातलिं हयांश् चैव ताडयित्वा शरोत्तमैः। महेन्द्रं बाणवर्षेण शीघ्रहस्तो ह्य् अवाकिरत्।

sa mātaliṃ hayāṃś caiva tāḍayitvā śarottamaiḥ. mahendraṃ bāṇavarṣeṇa śīghrahasto hy avākirat.

ततः शक्रो रथं त्यक्त्व विसृज्य च स मातलिम्। ऐरावतं समारुह्य मृगयाम् आस रावणिम्।

tataḥ śakro rathaṃ tyaktva visṛjya ca sa mātalim. airāvataṃ samāruhya mṛgayām āsa rāvaṇim.

स तु माया बलाद् रक्षः संग्रामे नाभ्यदृश्यत। किरमाणः शरौघेन महेन्द्रम् अमितौजसं।

sa tu māyā balād rakṣaḥ saṃgrāme nābhyadṛśyata. kiramāṇaḥ śaraughena mahendram amitaujasaṃ.

स तं यदा परिश्रान्तम् इन्द्रं मेने ऽथ रावणिः। तदैनं मायया बद्ध्वा स्वसैन्यम् अभितो ऽनयत्।

sa taṃ yadā pariśrāntam indraṃ mene 'tha rāvaṇiḥ. tadainaṃ māyayā baddhvā svasainyam abhito 'nayat.

तं दृष्ट्वाथ बलात् तस्मिन् माययापहृतं रणे। महेन्द्रम् अमराः सर्वे किं न्व् एतद् इति चुक्रुशुः। न हि दृश्यति विद्यावान् मायया येन नीयते।

taṃ dṛṣṭvātha balāt tasmin māyayāpahṛtaṃ raṇe. mahendram amarāḥ sarve kiṃ nv etad iti cukruśuḥ. na hi dṛśyati vidyāvān māyayā yena nīyate.

एतस्मिन्न् अन्तरे चापि सर्वे सुरगणास् तदा। अभ्यद्रवन् सुसंक्रुद्धा रावणं शस्त्रवृष्टिभिः।

etasminn antare cāpi sarve suragaṇās tadā. abhyadravan susaṃkruddhā rāvaṇaṃ śastravṛṣṭibhiḥ.

रावणस् तु समासाद्य वस्वादित्यमरुद्गणान्। न शशाक रणे स्थातुं न योद्धुं शस्त्रपीडितः।

rāvaṇas tu samāsādya vasvādityamarudgaṇān. na śaśāka raṇe sthātuṃ na yoddhuṃ śastrapīḍitaḥ.

तं तु दृष्ट्वा परिश्रान्तं प्रहारैर् जर्जरच्छविम्। रावणिः पितरं युद्धे ऽदर्शनस्थो ऽब्रवीद् इदम्।

taṃ tu dṛṣṭvā pariśrāntaṃ prahārair jarjaracchavim. rāvaṇiḥ pitaraṃ yuddhe 'darśanastho 'bravīd idam.

आगच्छ तात गच्छावो निवृत्तं रणकर्म तत्। जितं ते विदितं भो ऽस्तु स्वस्थो भव गतज्वरः।

āgaccha tāta gacchāvo nivṛttaṃ raṇakarma tat. jitaṃ te viditaṃ bho 'stu svastho bhava gatajvaraḥ.

अयं हि सुरसैन्यस्य त्रैलोक्यस्य च यः प्रभुः। स गृहीतो मया शक्रो भग्नमानाः सुराः कृताः।

ayaṃ hi surasainyasya trailokyasya ca yaḥ prabhuḥ. sa gṛhīto mayā śakro bhagnamānāḥ surāḥ kṛtāḥ.

यथेष्टं भुङ्क्ष्व त्रैलोक्यं निगृह्य रिपुम् ओजसा। वृथा ते किं श्रमं कृत्वा युद्धं हि तव निष्फलम्।

yatheṣṭaṃ bhuṅkṣva trailokyaṃ nigṛhya ripum ojasā. vṛthā te kiṃ śramaṃ kṛtvā yuddhaṃ hi tava niṣphalam.

स दैवतबलात् तस्मान् निवृत्तो रणकर्मणः। तच् छ्रुत्वा रावणेर् वाक्यं स्वस्थचेता दशाननः।

sa daivatabalāt tasmān nivṛtto raṇakarmaṇaḥ. tac chrutvā rāvaṇer vākyaṃ svasthacetā daśānanaḥ.

अथ रणविगतज्वरः प्रभुर् विजयम् अवाप्य निशाचराधिपः। भवनम् अभि ततो जगाम हृष्टः स्वसुतम् अवाप्य च वाक्यम् अब्रवीत्।

atha raṇavigatajvaraḥ prabhur vijayam avāpya niśācarādhipaḥ. bhavanam abhi tato jagāma hṛṣṭaḥ svasutam avāpya ca vākyam abravīt.

अतिबलसदृशैः पराक्रमैस् तैर् मम कुलमानविवर्धनं कृतम्। यद् अमरसमविक्रम त्वया त्रिदशपतिस् त्रिदशाश् च निर्जिताः।

atibalasadṛśaiḥ parākramais tair mama kulamānavivardhanaṃ kṛtam. yad amarasamavikrama tvayā tridaśapatis tridaśāś ca nirjitāḥ.

त्वरितम् उपनयस्व वासवं नगरम् इतो व्रज सैन्यसंवृतः। अहम् अपि तव गच्छतो द्रुतं सह सचिवैर् अनुयामि पृष्ठतः।

tvaritam upanayasva vāsavaṃ nagaram ito vraja sainyasaṃvṛtaḥ. aham api tava gacchato drutaṃ saha sacivair anuyāmi pṛṣṭhataḥ.

अथ स बलवृतः सवाहनस् त्रिदशपतिं परिगृह्य रावणिः। स्वभवनम् उपगम्य राक्षसो मुदितमना विससर्ज राक्षसान्।

atha sa balavṛtaḥ savāhanas tridaśapatiṃ parigṛhya rāvaṇiḥ. svabhavanam upagamya rākṣaso muditamanā visasarja rākṣasān.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...