रामायण 7.17 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←उत्तर काण्ड

←अध्याय 17→

[rm-7-17] • 31 श्लोकाः

अथ राजन् महाबाहुर् विचरन् स महीतलम्। हिमवद्वनम् आसाद्य परिचक्राम रावणः।

atha rājan mahābāhur vicaran sa mahītalam. himavadvanam āsādya paricakrāma rāvaṇaḥ.

तत्रापश्यत वै कन्यां कृष्टाजिनजटाधराम्। आर्षेण विधिना युक्तां तपन्तीं देवताम् इव।

tatrāpaśyata vai kanyāṃ kṛṣṭājinajaṭādharām. ārṣeṇa vidhinā yuktāṃ tapantīṃ devatām iva.

स दृष्ट्वा रूपसंपन्नां कन्यां तां सुमहाव्रताम्। काममोहपरीतात्मा पप्रच्छ प्रहसन्न् इव।

sa dṛṣṭvā rūpasaṃpannāṃ kanyāṃ tāṃ sumahāvratām. kāmamohaparītātmā papraccha prahasann iva.

किम् इदं वर्तसे भद्रे विरुद्धं यौवनस्य ते। न हि युक्ता तवैतस्य रूपस्येयं प्रतिक्रिया।

kim idaṃ vartase bhadre viruddhaṃ yauvanasya te. na hi yuktā tavaitasya rūpasyeyaṃ pratikriyā.

कस्यासि दुहिता भद्रे को वा भर्ता तवानघे। पृच्छतः शंस मे शीघ्रं को वा हेतुस् तपोऽर्जने।

kasyāsi duhitā bhadre ko vā bhartā tavānaghe. pṛcchataḥ śaṃsa me śīghraṃ ko vā hetus tapo'rjane.

एवम् उक्ता तु सा कन्या तेनानार्येण रक्षसा। अब्रवीद् विधिवत् कृत्वा तस्यातिथ्यं तपोधना।

evam uktā tu sā kanyā tenānāryeṇa rakṣasā. abravīd vidhivat kṛtvā tasyātithyaṃ tapodhanā.

कुशध्वजो नाम पिता ब्रह्मर्षिर् मम धार्मिकः। बृहस्पतिसुतः श्रीमान् बुद्ध्या तुल्यो बृहस्पतेः।

kuśadhvajo nāma pitā brahmarṣir mama dhārmikaḥ. bṛhaspatisutaḥ śrīmān buddhyā tulyo bṛhaspateḥ.

तस्याहं कुर्वतो नित्यं वेदाभ्यासं महात्मनः। संभूता वान्मयी कन्या नाम्ना वेदवती स्मृता।

tasyāhaṃ kurvato nityaṃ vedābhyāsaṃ mahātmanaḥ. saṃbhūtā vānmayī kanyā nāmnā vedavatī smṛtā.

ततो देवाः सगन्धर्वा यक्षराक्षसपन्नगाः। ते चापि गत्वा पितरं वरणं रोचयन्ति मे।

tato devāḥ sagandharvā yakṣarākṣasapannagāḥ. te cāpi gatvā pitaraṃ varaṇaṃ rocayanti me.

न च मां स पिता तेभ्यो दत्तवान् राक्षसेश्वर। कारणं तद् वदिष्यामि निशामय महाभुज।

na ca māṃ sa pitā tebhyo dattavān rākṣaseśvara. kāraṇaṃ tad vadiṣyāmi niśāmaya mahābhuja.

पितुस् तु मम जामाता विष्णुः किल सुरोत्तमः। अभिप्रेतस् त्रिलोकेशस् तस्मान् नान्यस्य मे पिताः।

pitus tu mama jāmātā viṣṇuḥ kila surottamaḥ. abhipretas trilokeśas tasmān nānyasya me pitāḥ.

दातुम् इच्छति धर्मात्मा तच् छ्रुत्वा बलदर्पितः। शम्भुर् नाम ततो राजा दैत्यानां कुपितो ऽभवत्। तेन रात्रौ प्रसुप्तो मे पिता पापेन हिंसितः।

dātum icchati dharmātmā tac chrutvā baladarpitaḥ. śambhur nāma tato rājā daityānāṃ kupito 'bhavat. tena rātrau prasupto me pitā pāpena hiṃsitaḥ.

ततो मे जननी दीना तच् छरीरं पितुर् मम। परिष्वज्य महाभागा प्रविष्टा दहनं सह।

tato me jananī dīnā tac charīraṃ pitur mama. pariṣvajya mahābhāgā praviṣṭā dahanaṃ saha.

ततो मनोरथं सत्यं पितुर् नारायणं प्रति। करोमीति ममेच्छा च हृदये साधु विष्ठिता।

tato manorathaṃ satyaṃ pitur nārāyaṇaṃ prati. karomīti mamecchā ca hṛdaye sādhu viṣṭhitā.

अहं प्रेतगतस्यापि करिष्ये काङ्क्षितं पितुः। इति प्रतिज्ञाम् आरुह्य चरामि विपुलं तपः।

ahaṃ pretagatasyāpi kariṣye kāṅkṣitaṃ pituḥ. iti pratijñām āruhya carāmi vipulaṃ tapaḥ.

एतत् ते सर्वम् आख्यातं मया राक्षसपुंगव। आश्रितां विद्धि मां धर्मं नारायणपतीच्छया।

etat te sarvam ākhyātaṃ mayā rākṣasapuṃgava. āśritāṃ viddhi māṃ dharmaṃ nārāyaṇapatīcchayā.

विज्ञातस् त्वं हि मे राजन् गच्छ पौलस्त्यनन्दन। जानामि तपसा सर्वं त्रैलोक्ये यद् धि वर्तते।

vijñātas tvaṃ hi me rājan gaccha paulastyanandana. jānāmi tapasā sarvaṃ trailokye yad dhi vartate.

सो ऽब्रवीद् रावणस् तत्र तां कन्यां सुमहाव्रताम्। अवरुह्य विमानाग्रात् कन्दर्पशरपीडितः।

so 'bravīd rāvaṇas tatra tāṃ kanyāṃ sumahāvratām. avaruhya vimānāgrāt kandarpaśarapīḍitaḥ.

अवलिप्तासि सुश्रोणि यस्यास् ते मतिर् ईदृशी। वृद्धानां मृगशावाक्षि भ्राजते धर्मसंचयः।

avaliptāsi suśroṇi yasyās te matir īdṛśī. vṛddhānāṃ mṛgaśāvākṣi bhrājate dharmasaṃcayaḥ.

त्वं सर्वगुणसंपन्ना नार्हसे कर्तुम् ईदृशम्। त्रैलोक्यसुन्दरी भीरु यौवने वार्धकं विधिम्।

tvaṃ sarvaguṇasaṃpannā nārhase kartum īdṛśam. trailokyasundarī bhīru yauvane vārdhakaṃ vidhim.

कश् च तावद् असौ यं त्वं विष्णुर् इत्य् अभिभाषसे। वीर्येण तपसा चैव भोगेन च बलेन च। न मयासौ समो भद्रे यं त्वं कामयसे ऽङ्गने।

kaś ca tāvad asau yaṃ tvaṃ viṣṇur ity abhibhāṣase. vīryeṇa tapasā caiva bhogena ca balena ca. na mayāsau samo bhadre yaṃ tvaṃ kāmayase 'ṅgane.

म मैवम् इति सा कन्या तम् उवाच निशाचरम्। मूर्धजेषु च तां रक्षः कराग्रेण परामृशत्।

ma maivam iti sā kanyā tam uvāca niśācaram. mūrdhajeṣu ca tāṃ rakṣaḥ karāgreṇa parāmṛśat.

ततो वेदवती क्रुद्धा केशान् हस्तेन साच्छिनत्। उवाचाग्निं समाधाय मरणाय कृतत्वरा।

tato vedavatī kruddhā keśān hastena sācchinat. uvācāgniṃ samādhāya maraṇāya kṛtatvarā.

धर्षितायास् त्वयानार्य नेदानीं मम जीवितम्। रक्षस् तस्मात् प्रवेक्ष्यामि पश्यतस् ते हुताशनम्।

dharṣitāyās tvayānārya nedānīṃ mama jīvitam. rakṣas tasmāt pravekṣyāmi paśyatas te hutāśanam.

यस्मात् तु धर्षिता चाहम् अपापा चाप्य् अनाथवत्। तस्मात् तव वधार्थं वै समुत्पत्स्याम्य् अहं पुनः।

yasmāt tu dharṣitā cāham apāpā cāpy anāthavat. tasmāt tava vadhārthaṃ vai samutpatsyāmy ahaṃ punaḥ.

न हि शक्यः स्त्रिया पाप हन्तुं त्वं तु विशेषतः। शापे त्वयि मयोत्सृष्टे तपसश् च व्ययो भवेत्।

na hi śakyaḥ striyā pāpa hantuṃ tvaṃ tu viśeṣataḥ. śāpe tvayi mayotsṛṣṭe tapasaś ca vyayo bhavet.

यदि त्व् अस्ति मया किं चित् कृतं दत्तं हुतं तथा। तेन ह्य् अयोनिजा साध्वी भवेयं धर्मिणः सुता।

yadi tv asti mayā kiṃ cit kṛtaṃ dattaṃ hutaṃ tathā. tena hy ayonijā sādhvī bhaveyaṃ dharmiṇaḥ sutā.

एवम् उक्त्वा प्रविष्टा सा ज्वलन्तं वै हुताशनम्। पपात च दिवो दिव्या पुष्पवृष्टिः समन्ततः।

evam uktvā praviṣṭā sā jvalantaṃ vai hutāśanam. papāta ca divo divyā puṣpavṛṣṭiḥ samantataḥ.

पूर्वं क्रोधहतः शत्रुर् ययासौ निहतस् त्वया। समुपाश्रित्य शैलाभं तव वीर्यम् अमानुषम्।

pūrvaṃ krodhahataḥ śatrur yayāsau nihatas tvayā. samupāśritya śailābhaṃ tava vīryam amānuṣam.

एवम् एषा महाभागा मर्त्येषूत्पद्यते पुनः। क्षेत्रे हलमुखग्रस्ते वेद्याम् अग्निशिखोपमा।

evam eṣā mahābhāgā martyeṣūtpadyate punaḥ. kṣetre halamukhagraste vedyām agniśikhopamā.

एषा वेदवती नाम पूर्वम् आसीत् कृते युगे। त्रेतायुगम् अनुप्राप्य वधार्थं तस्य रक्षसः। सीतोत्पन्नेति सीतैषा मानुषैः पुनर् उच्यते।

eṣā vedavatī nāma pūrvam āsīt kṛte yuge. tretāyugam anuprāpya vadhārthaṃ tasya rakṣasaḥ. sītotpanneti sītaiṣā mānuṣaiḥ punar ucyate.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...