रामायण 6.4 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←युद्ध काण्ड→

←अध्याय 4→

[rm-6-4] • 88 श्लोकाः

श्रुत्वा हनूमतो वाक्यं यथावद् अनुपूर्वशः। ततो ऽब्रवीन् महातेजा रामः सत्यपराक्रमः।

śrutvā hanūmato vākyaṃ yathāvad anupūrvaśaḥ. tato 'bravīn mahātejā rāmaḥ satyaparākramaḥ.

यां निवेदयसे लङ्कां पुरीं भीमस्य रक्षसः। क्षिप्रम् एनां वधिष्यामि सत्यम् एतद् ब्रवीमि ते।

yāṃ nivedayase laṅkāṃ purīṃ bhīmasya rakṣasaḥ. kṣipram enāṃ vadhiṣyāmi satyam etad bravīmi te.

अस्मिन् मुहूर्ते सुग्रीव प्रयाणम् अभिरोचये। युक्तो मुहूर्तो विजयः प्राप्तो मध्यं दिवाकरः।

asmin muhūrte sugrīva prayāṇam abhirocaye. yukto muhūrto vijayaḥ prāpto madhyaṃ divākaraḥ.

उत्तरा फल्गुनी ह्य् अद्य श्वस् तु हस्तेन योक्ष्यते। अभिप्रयाम सुग्रीव सर्वानीकसमावृताः।

uttarā phalgunī hy adya śvas tu hastena yokṣyate. abhiprayāma sugrīva sarvānīkasamāvṛtāḥ.

निमित्तानि च धन्यानि यानि प्रादुर्भवन्ति मे। निहत्य रावणं सीताम् आनयिष्यामि जानकीम्।

nimittāni ca dhanyāni yāni prādurbhavanti me. nihatya rāvaṇaṃ sītām ānayiṣyāmi jānakīm.

उपरिष्टाद् धि नयनं स्फुरमाणम् इदं मम। विजयं समनुप्राप्तं शंसतीव मनोरथम्।

upariṣṭād dhi nayanaṃ sphuramāṇam idaṃ mama. vijayaṃ samanuprāptaṃ śaṃsatīva manoratham.

अग्रे यातु बलस्यास्य नीलो मार्गम् अवेक्षितुम्। वृतः शतसहस्रेण वानराणां तरस्विनाम्।

agre yātu balasyāsya nīlo mārgam avekṣitum. vṛtaḥ śatasahasreṇa vānarāṇāṃ tarasvinām.

फलमूलवता नील शीतकाननवारिणा। पथा मधुमता चाशु सेनां सेनापते नय।

phalamūlavatā nīla śītakānanavāriṇā. pathā madhumatā cāśu senāṃ senāpate naya.

दूषयेयुर् दुरात्मानः पथि मूलफलोदकम्। राक्षसाः परिरक्षेथास् तेभ्यस् त्वं नित्यम् उद्यतः।

dūṣayeyur durātmānaḥ pathi mūlaphalodakam. rākṣasāḥ parirakṣethās tebhyas tvaṃ nityam udyataḥ.

निम्नेषु वनदुर्गेषु वनेषु च वनौकसः। अभिप्लुत्याभिपश्येयुः परेषां निहतं बलम्।

nimneṣu vanadurgeṣu vaneṣu ca vanaukasaḥ. abhiplutyābhipaśyeyuḥ pareṣāṃ nihataṃ balam.

सागरौघनिभं भीमम् अग्रानीकं महाबलाः। कपिसिंहा प्रकर्षन्तु शतशो ऽथ सहस्रशः।

sāgaraughanibhaṃ bhīmam agrānīkaṃ mahābalāḥ. kapisiṃhā prakarṣantu śataśo 'tha sahasraśaḥ.

गजश् च गिरिसंकाशो गवयश् च महाबलः। गवाक्षश् चाग्रतो यान्तु गवां दृप्ता इवर्षभाः।

gajaś ca girisaṃkāśo gavayaś ca mahābalaḥ. gavākṣaś cāgrato yāntu gavāṃ dṛptā ivarṣabhāḥ.

यातु वानरवाहिन्या वानरः प्लवतां पतिः। पालयन् दक्षिणं पार्श्वम् ऋषभो वानरर्षभः।

yātu vānaravāhinyā vānaraḥ plavatāṃ patiḥ. pālayan dakṣiṇaṃ pārśvam ṛṣabho vānararṣabhaḥ.

गन्धहस्तीव दुर्धर्षस् तरस्वी गन्धमादनः। यातु वानरवाहिन्याः सव्यं पार्श्वम् अधिष्ठितः।

gandhahastīva durdharṣas tarasvī gandhamādanaḥ. yātu vānaravāhinyāḥ savyaṃ pārśvam adhiṣṭhitaḥ.

यास्यामि बलमध्ये ऽहं बलौघम् अभिहर्षयन्। अधिरुह्य हनूमन्तम् ऐरावतम् इवेश्वरः।

yāsyāmi balamadhye 'haṃ balaugham abhiharṣayan. adhiruhya hanūmantam airāvatam iveśvaraḥ.

अङ्गदेनैष संयातु लक्ष्मणश् चान्तकोपमः। सार्वभौमेण भूतेशो द्रविणाधिपतिर् यथा।

aṅgadenaiṣa saṃyātu lakṣmaṇaś cāntakopamaḥ. sārvabhaumeṇa bhūteśo draviṇādhipatir yathā.

जाम्बवांश् च सुषेणश् च वेगदर्शी च वानरः। ऋक्षराजो महासत्त्वः कुक्षिं रक्षन्तु ते त्रयः।

jāmbavāṃś ca suṣeṇaś ca vegadarśī ca vānaraḥ. ṛkṣarājo mahāsattvaḥ kukṣiṃ rakṣantu te trayaḥ.

राघवस्य वचः श्रुत्वा सुग्रीवो वाहिनीपतिः। व्यादिदेश महावीर्यान् वानरान् वानरर्षभः।

rāghavasya vacaḥ śrutvā sugrīvo vāhinīpatiḥ. vyādideśa mahāvīryān vānarān vānararṣabhaḥ.

ते वानरगणाः सर्वे समुत्पत्य युयुत्सवः। गुहाभ्यः शिखरेभ्यश् च आशु पुप्लुविरे तदा।

te vānaragaṇāḥ sarve samutpatya yuyutsavaḥ. guhābhyaḥ śikharebhyaś ca āśu pupluvire tadā.

ततो वानरराजेन लक्ष्मणेन च पूजितः। जगाम रामो धर्मात्मा ससैन्यो दक्षिणां दिशम्।

tato vānararājena lakṣmaṇena ca pūjitaḥ. jagāma rāmo dharmātmā sasainyo dakṣiṇāṃ diśam.

शतैः शतसहस्रैश् च कोटीभिर् अयुतैर् अपि। वारणाभिश् च हरिभिर् ययौ परिवृतस् तदा।

śataiḥ śatasahasraiś ca koṭībhir ayutair api. vāraṇābhiś ca haribhir yayau parivṛtas tadā.

तं यान्तम् अनुयाति स्म महती हरिवाहिनी।

taṃ yāntam anuyāti sma mahatī harivāhinī.

हृष्टाः प्रमुदिताः सर्वे सुग्रीवेणाभिपालिताः। आप्लवन्तः प्लवन्तश् च गर्जन्तश् च प्लवंगमाः। क्ष्वेलन्तो निनदन्तश् च जग्मुर् वै दक्षिणां दिशम्।

hṛṣṭāḥ pramuditāḥ sarve sugrīveṇābhipālitāḥ. āplavantaḥ plavantaś ca garjantaś ca plavaṃgamāḥ. kṣvelanto ninadantaś ca jagmur vai dakṣiṇāṃ diśam.

भक्षयन्तः सुगन्धीनि मधूनि च फलानि च। उद्वहन्तो महावृक्षान् मञ्जरीपुञ्जधारिणः।

bhakṣayantaḥ sugandhīni madhūni ca phalāni ca. udvahanto mahāvṛkṣān mañjarīpuñjadhāriṇaḥ.

अन्योन्यं सहसा दृष्टा निर्वहन्ति क्षिपन्ति च। पतन्तश् चोत्पतन्त्य् अन्ये पातयन्त्य् अपरे परान्।

anyonyaṃ sahasā dṛṣṭā nirvahanti kṣipanti ca. patantaś cotpatanty anye pātayanty apare parān.

रावणो नो निहन्तव्यः सर्वे च रजनीचराः। इति गर्जन्ति हरयो राघवस्य समीपतः।

rāvaṇo no nihantavyaḥ sarve ca rajanīcarāḥ. iti garjanti harayo rāghavasya samīpataḥ.

पुरस्ताद् ऋषभो वीरो नीलः कुमुद एव च। पथानं शोधयन्ति स्म वानरैर् बहुभिः सह।

purastād ṛṣabho vīro nīlaḥ kumuda eva ca. pathānaṃ śodhayanti sma vānarair bahubhiḥ saha.

मध्ये तु राजा सुग्रीवो रामो लक्ष्मण एव च। बहुभिर् बलिभिर् भीमैर् वृताः शत्रुनिबर्हणः।

madhye tu rājā sugrīvo rāmo lakṣmaṇa eva ca. bahubhir balibhir bhīmair vṛtāḥ śatrunibarhaṇaḥ.

हरिः शतबलिर् वीरः कोटीभिर् दशभिर् वृतः। सर्वाम् एको ह्य् अवष्टभ्य ररक्ष हरिवाहिनीम्।

hariḥ śatabalir vīraḥ koṭībhir daśabhir vṛtaḥ. sarvām eko hy avaṣṭabhya rarakṣa harivāhinīm.

कोटीशतपरीवारः केसरी पनसो गजः। अर्कश् चातिबलः पार्श्वम् एकं तस्याभिरक्षति।

koṭīśataparīvāraḥ kesarī panaso gajaḥ. arkaś cātibalaḥ pārśvam ekaṃ tasyābhirakṣati.

सुषेणो जाम्बवांश् चैव ऋक्षैर् बहुभिर् आवृतः। सुग्रीवं पुरतः कृत्वा जघनं संररक्षतुः।

suṣeṇo jāmbavāṃś caiva ṛkṣair bahubhir āvṛtaḥ. sugrīvaṃ purataḥ kṛtvā jaghanaṃ saṃrarakṣatuḥ.

तेषां सेनापतिर् वीरो नीलो वानरपुंगवः। संपतन् पततां श्रेष्ठस् तद् बलं पर्यपालयत्।

teṣāṃ senāpatir vīro nīlo vānarapuṃgavaḥ. saṃpatan patatāṃ śreṣṭhas tad balaṃ paryapālayat.

दरीमिखः प्रजङ्घश् च जम्भो ऽथ रभसः कपिः। सर्वतश् च ययुर् वीरास् त्वरयन्तः प्लवंगमान्।

darīmikhaḥ prajaṅghaś ca jambho 'tha rabhasaḥ kapiḥ. sarvataś ca yayur vīrās tvarayantaḥ plavaṃgamān.

एवं ते हरिशार्दूला गच्छन्तो बलदर्पिताः। अपश्यंस् ते गिरिश्रेष्ठं सह्यं द्रुमलतायुतम्।

evaṃ te hariśārdūlā gacchanto baladarpitāḥ. apaśyaṃs te giriśreṣṭhaṃ sahyaṃ drumalatāyutam.

सागरौघनिभं भीमं तद् वानरबलं महत्। निःससर्प महाघोषं भीमवेग इवार्णवः।

sāgaraughanibhaṃ bhīmaṃ tad vānarabalaṃ mahat. niḥsasarpa mahāghoṣaṃ bhīmavega ivārṇavaḥ.

तस्य दाशरथेः पार्श्वे शूरास् ते कपिकुञ्जराः। तूर्णम् आपुप्लुवुः सर्वे सदश्वा इव चोदिताः।

tasya dāśaratheḥ pārśve śūrās te kapikuñjarāḥ. tūrṇam āpupluvuḥ sarve sadaśvā iva coditāḥ.

कपिभ्याम् उह्यमानौ तौ शुशुभते नरर्षभौ। महद्भ्याम् इव संस्पृष्टौ ग्राहाभ्यां चन्द्रभास्करौ।

kapibhyām uhyamānau tau śuśubhate nararṣabhau. mahadbhyām iva saṃspṛṣṭau grāhābhyāṃ candrabhāskarau.

तम् अङ्गदगतो रामं लक्ष्मणः शुभया गिरा। उवाच प्रतिपूर्णार्थः स्मृतिमान् प्रतिभानवान्।

tam aṅgadagato rāmaṃ lakṣmaṇaḥ śubhayā girā. uvāca pratipūrṇārthaḥ smṛtimān pratibhānavān.

हृताम् अवाप्य वैदेहीं क्षिप्रं हत्वा च रावणम्। समृद्धार्थः समृद्धार्थाम् अयोध्यां प्रतियास्यसि।

hṛtām avāpya vaidehīṃ kṣipraṃ hatvā ca rāvaṇam. samṛddhārthaḥ samṛddhārthām ayodhyāṃ pratiyāsyasi.

महान्ति च निमित्तानि दिवि भूमौ च राघव। शुभान्ति तव पश्यामि सर्वाण्य् एवार्थसिद्धये।

mahānti ca nimittāni divi bhūmau ca rāghava. śubhānti tava paśyāmi sarvāṇy evārthasiddhaye.

अनु वाति शुभो वायुः सेनां मृदुहितः सुखः। पूर्णवल्गुस्वराश् चेमे प्रवदन्ति मृगद्विजाः।

anu vāti śubho vāyuḥ senāṃ mṛduhitaḥ sukhaḥ. pūrṇavalgusvarāś ceme pravadanti mṛgadvijāḥ.

प्रसन्नाश् च दिशः सर्वा विमलश् च दिवाकरः। उशना च प्रसन्नार्चिर् अनु त्वां भार्गवो गतः।

prasannāś ca diśaḥ sarvā vimalaś ca divākaraḥ. uśanā ca prasannārcir anu tvāṃ bhārgavo gataḥ.

ब्रह्मराशिर् विशुद्धश् च शुद्धाश् च परमर्षयः। अर्चिष्मन्तः प्रकाशन्ते ध्रुवं सर्वे प्रदक्षिणम्।

brahmarāśir viśuddhaś ca śuddhāś ca paramarṣayaḥ. arciṣmantaḥ prakāśante dhruvaṃ sarve pradakṣiṇam.

त्रिशङ्कुर् विमलो भाति राजर्षिः सपुरोहितः। पितामहवरो ऽस्माकम् इष्क्वाकूणां महात्मनाम्।

triśaṅkur vimalo bhāti rājarṣiḥ sapurohitaḥ. pitāmahavaro 'smākam iṣkvākūṇāṃ mahātmanām.

विमले च प्रकाशेते विशाखे निरुपद्रवे। नक्षत्रं परम् अस्माकम् इक्ष्वाकूणां महात्मनाम्।

vimale ca prakāśete viśākhe nirupadrave. nakṣatraṃ param asmākam ikṣvākūṇāṃ mahātmanām.

नैरृतं नैरृतानां च नक्षत्रम् अभिपीड्यते। मूलं मूलवता स्पृष्टं धूप्यते धूमकेतुना।

nairṛtaṃ nairṛtānāṃ ca nakṣatram abhipīḍyate. mūlaṃ mūlavatā spṛṣṭaṃ dhūpyate dhūmaketunā.

सरं चैतद् विनाशाय राक्षसानाम् उपस्थितम्। काले कालगृहीतानां नकत्रं ग्रहपीडितम्।

saraṃ caitad vināśāya rākṣasānām upasthitam. kāle kālagṛhītānāṃ nakatraṃ grahapīḍitam.

प्रसन्नाः सुरसाश् चापो वनानि फलवन्ति च। प्रवान्त्य् अभ्यधिकं गन्धा यथर्तुकुसुमा द्रुमाः।

prasannāḥ surasāś cāpo vanāni phalavanti ca. pravānty abhyadhikaṃ gandhā yathartukusumā drumāḥ.

व्यूढानि कपिसैन्यानि प्रकाशन्ते ऽधिकं प्रभो। देवानाम् इव सैन्यानि संग्रामे तारकामये।

vyūḍhāni kapisainyāni prakāśante 'dhikaṃ prabho. devānām iva sainyāni saṃgrāme tārakāmaye.

एवम् आर्य समीक्ष्यैतान् प्रीतो भवितुम् अर्हसि। इति भ्रातरम् आश्वास्य हृष्टः सौमित्रिर् अब्रवीत्।

evam ārya samīkṣyaitān prīto bhavitum arhasi. iti bhrātaram āśvāsya hṛṣṭaḥ saumitrir abravīt.

अथावृत्य महीं कृत्स्नां जगाम महती चमूः। ऋक्षवानरशार्दूलैर् नखदंष्ट्रायुधैर् वृता।

athāvṛtya mahīṃ kṛtsnāṃ jagāma mahatī camūḥ. ṛkṣavānaraśārdūlair nakhadaṃṣṭrāyudhair vṛtā.

कराग्रैश् चरणाग्रैश् च वानरैर् उद्धतं रजः। भौमम् अन्तर्दधे लोकं निवार्य सवितुः प्रभाम्।

karāgraiś caraṇāgraiś ca vānarair uddhataṃ rajaḥ. bhaumam antardadhe lokaṃ nivārya savituḥ prabhām.

सा स्म याति दिवारात्रं महती हरिवाहिनी। हृष्टप्रमुदिता सेना सुग्रीवेणाभिरक्षिता।

sā sma yāti divārātraṃ mahatī harivāhinī. hṛṣṭapramuditā senā sugrīveṇābhirakṣitā.

वनरास् त्वरितं यान्ति सर्वे युद्धाभिनन्दनः। मुमोक्षयिषवः सीतां मुहूर्तं क्वापि नासत।

vanarās tvaritaṃ yānti sarve yuddhābhinandanaḥ. mumokṣayiṣavaḥ sītāṃ muhūrtaṃ kvāpi nāsata.

ततः पादपसंबाधं नानामृगसमाकुलम्। सह्यपर्वतम् आसेदुर् मलयं च मही धरम्।

tataḥ pādapasaṃbādhaṃ nānāmṛgasamākulam. sahyaparvatam āsedur malayaṃ ca mahī dharam.

काननानि विचित्राणि नदीप्रस्रवणानि च। पश्यन्न् अपि ययौ रामः सह्यस्य मलयस्य च।

kānanāni vicitrāṇi nadīprasravaṇāni ca. paśyann api yayau rāmaḥ sahyasya malayasya ca.

चम्पकांस् तिलकांश् चूतान् अशोकान् सिन्दुवारकान्। करवीरांश् च तिमिशान् भञ्जन्ति स्म प्लवंगमाः।

campakāṃs tilakāṃś cūtān aśokān sinduvārakān. karavīrāṃś ca timiśān bhañjanti sma plavaṃgamāḥ.

फलान्य् अमृतगन्धीनि मूलानि कुसुमानि च। बुभुजुर् वानरास् तत्र पादपानां बलोत्कटाः।

phalāny amṛtagandhīni mūlāni kusumāni ca. bubhujur vānarās tatra pādapānāṃ balotkaṭāḥ.

द्रोणमात्रप्रमाणानि लम्बमानानि वानराः। ययुः पिबन्तो हृष्टास् ते मधूनि मधुपिङ्गलाः।

droṇamātrapramāṇāni lambamānāni vānarāḥ. yayuḥ pibanto hṛṣṭās te madhūni madhupiṅgalāḥ.

पादपान् अवभञ्जन्तो विकर्षन्तस् तथा लताः। विधमन्तो गिरिवरान् प्रययुः प्लवगर्षभाः।

pādapān avabhañjanto vikarṣantas tathā latāḥ. vidhamanto girivarān prayayuḥ plavagarṣabhāḥ.

वृक्षेभ्यो ऽन्ये तु कपयो नर्दन्तो मधुदर्पिताः। अन्ये वृक्षान् प्रपद्यन्ते प्रपतन्त्य् अपि चापरे।

vṛkṣebhyo 'nye tu kapayo nardanto madhudarpitāḥ. anye vṛkṣān prapadyante prapatanty api cāpare.

बभूव वसुधा तैस् तु संपूर्णा हरिपुंगवैः। यथा कमलकेदारैः पक्वैर् इव वसुंधरा।

babhūva vasudhā tais tu saṃpūrṇā haripuṃgavaiḥ. yathā kamalakedāraiḥ pakvair iva vasuṃdharā.

महेन्द्रम् अथ संप्राप्य रामो राजीवलोचनः। अध्यारोहन् महाबाहुः शिखरं द्रुमभूषितम्।

mahendram atha saṃprāpya rāmo rājīvalocanaḥ. adhyārohan mahābāhuḥ śikharaṃ drumabhūṣitam.

ततः शिखरम् आरुह्य रामो दशरथात्मजः। कूर्ममीनसमाकीर्णम् अपश्यत् सलिलाशयम्।

tataḥ śikharam āruhya rāmo daśarathātmajaḥ. kūrmamīnasamākīrṇam apaśyat salilāśayam.

ते सह्यं समतिक्रम्य मलयं च महागिरिम्। आसेदुर् आनुपूर्व्येण समुद्रं भीमनिःस्वनम्।

te sahyaṃ samatikramya malayaṃ ca mahāgirim. āsedur ānupūrvyeṇa samudraṃ bhīmaniḥsvanam.

अवरुह्य जगामाशु वेलावनम् अनुत्तमम्। रामो रमयतां श्रेष्ठः ससुग्रीवः सलक्ष्मणः।

avaruhya jagāmāśu velāvanam anuttamam. rāmo ramayatāṃ śreṣṭhaḥ sasugrīvaḥ salakṣmaṇaḥ.

अथ धौतोपलतलां तोयौघैः सहसोत्थितैः। वेलाम् आसाद्य विपुलां रामो वचनम् अब्रवीत्।

atha dhautopalatalāṃ toyaughaiḥ sahasotthitaiḥ. velām āsādya vipulāṃ rāmo vacanam abravīt.

एते वयम् अनुप्राप्ताः सुग्रीव वरुणालयम्। इहेदानीं विचिन्ता सा या न पूर्वं समुत्थिता।

ete vayam anuprāptāḥ sugrīva varuṇālayam. ihedānīṃ vicintā sā yā na pūrvaṃ samutthitā.

अतः परमतीरो ऽयं सागरः सरितां पति। न चायम् अनुपायेन शक्यस् तरितुम् अर्णवः।

ataḥ paramatīro 'yaṃ sāgaraḥ saritāṃ pati. na cāyam anupāyena śakyas taritum arṇavaḥ.

तद् इहैव निवेशो ऽस्तु मन्त्रः प्रस्तूयताम् इह। यथेदं वानरबलं परं पारम् अवाप्नुयात्।

tad ihaiva niveśo 'stu mantraḥ prastūyatām iha. yathedaṃ vānarabalaṃ paraṃ pāram avāpnuyāt.

इतीव स महाबाहुः सीताहरणकर्शितः। रामः सागरम् आसाद्य वासम् आज्ञापयत् तदा।

itīva sa mahābāhuḥ sītāharaṇakarśitaḥ. rāmaḥ sāgaram āsādya vāsam ājñāpayat tadā.

संप्राप्तो मन्त्रकालो नः सागरस्येह लङ्घने। स्वां स्वां सेनां समुत्सृज्य मा च कश् चित् कुतो व्रजेत्। गच्छन्तु वानराः शूरा ज्ञेयं छन्नं भयं च नः।

saṃprāpto mantrakālo naḥ sāgarasyeha laṅghane. svāṃ svāṃ senāṃ samutsṛjya mā ca kaś cit kuto vrajet. gacchantu vānarāḥ śūrā jñeyaṃ channaṃ bhayaṃ ca naḥ.

रामस्य वचनं श्रुत्वा सुग्रीवः सहलक्ष्मणः। सेनां न्यवेशयत् तीरे सागरस्य द्रुमायुते।

rāmasya vacanaṃ śrutvā sugrīvaḥ sahalakṣmaṇaḥ. senāṃ nyaveśayat tīre sāgarasya drumāyute.

विरराज समीपस्थं सागरस्य तु तद् बलम्। मधुपाण्डुजलः श्रीमान् द्वितीय इव सागरः।

virarāja samīpasthaṃ sāgarasya tu tad balam. madhupāṇḍujalaḥ śrīmān dvitīya iva sāgaraḥ.

वेलावनम् उपागम्य ततस् ते हरिपुंगवाः। विनिविष्टाः परं पारं काङ्क्षमाणा महोदधेः।

velāvanam upāgamya tatas te haripuṃgavāḥ. viniviṣṭāḥ paraṃ pāraṃ kāṅkṣamāṇā mahodadheḥ.

सा महार्णवम् आसाद्य हृष्टा वानरवाहिनी। वायुवेगसमाधूतं पश्यमाना महार्णवम्।

sā mahārṇavam āsādya hṛṣṭā vānaravāhinī. vāyuvegasamādhūtaṃ paśyamānā mahārṇavam.

दूरपारम् असंबाधं रक्षोगणनिषेवितम्। पश्यन्तो वरुणावासं निषेदुर् हरियूथपाः।

dūrapāram asaṃbādhaṃ rakṣogaṇaniṣevitam. paśyanto varuṇāvāsaṃ niṣedur hariyūthapāḥ.

चण्डनक्रग्रहं घोरं क्षपादौ दिवसक्षये। चन्द्रोदये समाधूतं प्रतिचन्द्रसमाकुलम्।

caṇḍanakragrahaṃ ghoraṃ kṣapādau divasakṣaye. candrodaye samādhūtaṃ praticandrasamākulam.

चण्डानिलमहाग्राहैः कीर्णं तिमितिमिंगिलैः। दीप्तभोगैर् इवाक्रीर्णं भुजंगैर् वरुणालयम्।

caṇḍānilamahāgrāhaiḥ kīrṇaṃ timitimiṃgilaiḥ. dīptabhogair ivākrīrṇaṃ bhujaṃgair varuṇālayam.

अवगाढं महासत्तैर् नानाशैलसमाकुलम्। दुर्गं द्रुगम् अमार्गं तम् अगाधम् असुरालयम्।

avagāḍhaṃ mahāsattair nānāśailasamākulam. durgaṃ drugam amārgaṃ tam agādham asurālayam.

मकरैर् नागभोगैश् च विगाढा वातलोहिताः। उत्पेतुश् च निपेतुश् च प्रवृद्धा जलराशयः।

makarair nāgabhogaiś ca vigāḍhā vātalohitāḥ. utpetuś ca nipetuś ca pravṛddhā jalarāśayaḥ.

अग्निचूर्णम् इवाविद्धं भास्कराम्बुमनोरगम्। सुरारिविषयं घोरं पातालविषमं सदा।

agnicūrṇam ivāviddhaṃ bhāskarāmbumanoragam. surāriviṣayaṃ ghoraṃ pātālaviṣamaṃ sadā.

सागरं चाम्बरप्रख्यम् अम्बरं सागरोपमम्। सागरं चाम्बरं चेति निर्विशेषम् अदृश्यत।

sāgaraṃ cāmbaraprakhyam ambaraṃ sāgaropamam. sāgaraṃ cāmbaraṃ ceti nirviśeṣam adṛśyata.

संपृक्तं नभसा ह्य् अम्भः संपृक्तं च नभो ऽम्भसा। तादृग्रूपे स्म दृश्येते तारा रत्नसमाकुले।

saṃpṛktaṃ nabhasā hy ambhaḥ saṃpṛktaṃ ca nabho 'mbhasā. tādṛgrūpe sma dṛśyete tārā ratnasamākule.

समुत्पतितमेघस्य वीच्चि मालाकुलस्य च। विशेषो न द्वयोर् आसीत् सागरस्याम्बरस्य च।

samutpatitameghasya vīcci mālākulasya ca. viśeṣo na dvayor āsīt sāgarasyāmbarasya ca.

अन्योन्यैर् आहताः सक्ताः सस्वनुर् भीमनिःस्वनाः। ऊर्मयः सिन्धुराजस्य महाभेर्य इवाहवे।

anyonyair āhatāḥ saktāḥ sasvanur bhīmaniḥsvanāḥ. ūrmayaḥ sindhurājasya mahābherya ivāhave.

रत्नौघजलसंनादं विषक्तम् इव वायुना। उत्पतन्तम् इव क्रुद्धं यादोगणसमाकुलम्।

ratnaughajalasaṃnādaṃ viṣaktam iva vāyunā. utpatantam iva kruddhaṃ yādogaṇasamākulam.

ददृशुस् ते महात्मानो वाताहतजलाशयम्। अनिलोद्धूतम् आकाशे प्रवल्गतम् इवोर्मिभिः। भ्रान्तोर्मिजलसंनादं प्रलोलम् इव सागरम्।

dadṛśus te mahātmāno vātāhatajalāśayam. aniloddhūtam ākāśe pravalgatam ivormibhiḥ. bhrāntormijalasaṃnādaṃ pralolam iva sāgaram.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...