रामायण 6.34 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←युद्ध काण्ड→

←अध्याय 34→

[rm-6-34] • 30 श्लोकाः

युध्यताम् एव तेषां तु तदा वानररक्षसाम्। रविर् अस्तं गतो रात्रिः प्रवृत्ता प्राणहारिणी।

yudhyatām eva teṣāṃ tu tadā vānararakṣasām. ravir astaṃ gato rātriḥ pravṛttā prāṇahāriṇī.

अन्योन्यं बद्धवैराणां घोराणां जयम् इच्छताम्। संप्रवृत्तं निशायुद्धं तदा वारणरक्षसाम्।

anyonyaṃ baddhavairāṇāṃ ghorāṇāṃ jayam icchatām. saṃpravṛttaṃ niśāyuddhaṃ tadā vāraṇarakṣasām.

राक्षसो ऽसीति हरयो हरिश् चासीति राक्षसाः। अन्योन्यं समरे जघ्नुस् तस्मिंस् तमसि दारुणे।

rākṣaso 'sīti harayo hariś cāsīti rākṣasāḥ. anyonyaṃ samare jaghnus tasmiṃs tamasi dāruṇe.

जहि दारय चैतीति कथं विद्रवसीति च। एवं सुतुमुलः शब्दस् तस्मिंस् तमसि शुश्रुवे।

jahi dāraya caitīti kathaṃ vidravasīti ca. evaṃ sutumulaḥ śabdas tasmiṃs tamasi śuśruve.

कालाः काञ्चनसंनाहास् तस्मिंस् तमसि राक्षसाः। संप्रादृश्यन्त शैलेन्द्रा दीप्तौषधिवना इव।

kālāḥ kāñcanasaṃnāhās tasmiṃs tamasi rākṣasāḥ. saṃprādṛśyanta śailendrā dīptauṣadhivanā iva.

तस्मिंस् तमसि दुष्पारे राक्षसाः क्रोधमूर्छिताः। परिपेतुर् महावेगा भक्षयन्तः प्लवंगमान्।

tasmiṃs tamasi duṣpāre rākṣasāḥ krodhamūrchitāḥ. paripetur mahāvegā bhakṣayantaḥ plavaṃgamān.

ते हयान् काञ्चनापीडन् ध्वजांश् चाग्निशिखोपमान्। आप्लुत्य दशनैस् तीक्ष्णैर् भीमकोपा व्यदारयन्।

te hayān kāñcanāpīḍan dhvajāṃś cāgniśikhopamān. āplutya daśanais tīkṣṇair bhīmakopā vyadārayan.

कुञ्जरान् कुञ्जरारोहान् पताकाध्वजिनो रथान्। चकर्षुश् च ददंशुश् च दशनैः क्रोधमूर्छिताः।

kuñjarān kuñjarārohān patākādhvajino rathān. cakarṣuś ca dadaṃśuś ca daśanaiḥ krodhamūrchitāḥ.

लक्ष्मणश् चापि रामश् च शरैर् आशीविषोमपैः। दृश्यादृश्यानि रक्षांसि प्रवराणि निजघ्नतुः।

lakṣmaṇaś cāpi rāmaś ca śarair āśīviṣomapaiḥ. dṛśyādṛśyāni rakṣāṃsi pravarāṇi nijaghnatuḥ.

तुरंगखुरविध्वस्तं रथनेमिसमुद्धतम्। रुरोध कर्णनेत्राणिण्युध्यतां धरणीरजः।

turaṃgakhuravidhvastaṃ rathanemisamuddhatam. rurodha karṇanetrāṇiṇyudhyatāṃ dharaṇīrajaḥ.

वर्तमाने तथा घोरे संग्रामे लोमहर्षणे। रुधिरोदा महावेगा नद्यस् तत्र प्रसुस्रुवुः।

vartamāne tathā ghore saṃgrāme lomaharṣaṇe. rudhirodā mahāvegā nadyas tatra prasusruvuḥ.

ततो भेरीमृदङ्गानां पणवानां च निस्वनः। शङ्खवेणुस्वनोन्मिश्रः संबभूवाद्भुतोपमः।

tato bherīmṛdaṅgānāṃ paṇavānāṃ ca nisvanaḥ. śaṅkhaveṇusvanonmiśraḥ saṃbabhūvādbhutopamaḥ.

हतानां स्तनमानानां राक्षसानां च निस्वनः। शस्त्राणां वानराणां च संबभूवातिदारुणः।

hatānāṃ stanamānānāṃ rākṣasānāṃ ca nisvanaḥ. śastrāṇāṃ vānarāṇāṃ ca saṃbabhūvātidāruṇaḥ.

शस्त्रपुष्पोपहारा च तत्रासीद् युद्धमेदिनी। दुर्ज्ञेया दुर्निवेशा च शोणितास्रवकर्दमा।

śastrapuṣpopahārā ca tatrāsīd yuddhamedinī. durjñeyā durniveśā ca śoṇitāsravakardamā.

सा बभूव निशा घोरा हरिराक्षसहारिणी। कालरात्रीव भूतानां सर्वेषां दुरतिक्रमा।

sā babhūva niśā ghorā harirākṣasahāriṇī. kālarātrīva bhūtānāṃ sarveṣāṃ duratikramā.

ततस् ते राक्षसास् तत्र तस्मिंस् तमसि दारुणे। रामम् एवाभ्यधावन्त संहृष्टा शरवृष्टिभिः।

tatas te rākṣasās tatra tasmiṃs tamasi dāruṇe. rāmam evābhyadhāvanta saṃhṛṣṭā śaravṛṣṭibhiḥ.

तेषाम् आपततां शब्दः क्रुद्धानाम् अभिगर्जताम्। उद्वर्त इव सप्तानां समुद्राणाम् अभूत् स्वनः।

teṣām āpatatāṃ śabdaḥ kruddhānām abhigarjatām. udvarta iva saptānāṃ samudrāṇām abhūt svanaḥ.

तेषां रामः शरैः षड्भिः षड् जघान निशाचरान्। निमेषान्तरमात्रेण शितैर् अग्निशिखोपमैः।

teṣāṃ rāmaḥ śaraiḥ ṣaḍbhiḥ ṣaḍ jaghāna niśācarān. nimeṣāntaramātreṇa śitair agniśikhopamaiḥ.

यज्ञशत्रुश् च दुर्धर्षो महापार्श्वमहोदरौ। वज्रदंष्ट्रो महाकायस् तौ चोभौ शुकसारणौ।

yajñaśatruś ca durdharṣo mahāpārśvamahodarau. vajradaṃṣṭro mahākāyas tau cobhau śukasāraṇau.

ते तु रामेण बाणौघः सर्वमर्मसु ताडिताः। युद्धाद् अपसृतास् तत्र सावशेषायुषो ऽभवन्।

te tu rāmeṇa bāṇaughaḥ sarvamarmasu tāḍitāḥ. yuddhād apasṛtās tatra sāvaśeṣāyuṣo 'bhavan.

ततः काञ्चनचित्राङ्गैः शरैर् अग्निशिखोपमैः। दिशश् चकार विमलाः प्रदिशश् च महाबलः।

tataḥ kāñcanacitrāṅgaiḥ śarair agniśikhopamaiḥ. diśaś cakāra vimalāḥ pradiśaś ca mahābalaḥ.

ये त्व् अन्ये राक्षसा वीरा रामस्याभिमुखे स्थिताः। ते ऽपि नष्टाः समासाद्य पतंगा इव पावकम्।

ye tv anye rākṣasā vīrā rāmasyābhimukhe sthitāḥ. te 'pi naṣṭāḥ samāsādya pataṃgā iva pāvakam.

सुवर्णपुङ्खैर् विशिखैः संपतद्भिः सहस्रशः। बभूव रजनी चित्रा खद्योतैर् इव शारदी।

suvarṇapuṅkhair viśikhaiḥ saṃpatadbhiḥ sahasraśaḥ. babhūva rajanī citrā khadyotair iva śāradī.

राक्षसानां च निनदैर् हरीणां चापि गर्जितैः। सा बभूव निशा घोरा भूयो घोरतरा तदा।

rākṣasānāṃ ca ninadair harīṇāṃ cāpi garjitaiḥ. sā babhūva niśā ghorā bhūyo ghoratarā tadā.

तेन शब्देन महता प्रवृद्धेन समन्ततः। त्रिकूटः कन्दराकीर्णः प्रव्याहरद् इवाचलः।

tena śabdena mahatā pravṛddhena samantataḥ. trikūṭaḥ kandarākīrṇaḥ pravyāharad ivācalaḥ.

गोलाङ्गूला महाकायास् तमसा तुल्यवर्चसः। संपरिष्वज्य बाहुभ्यां भक्षयन् रजनीचरान्।

golāṅgūlā mahākāyās tamasā tulyavarcasaḥ. saṃpariṣvajya bāhubhyāṃ bhakṣayan rajanīcarān.

अङ्गदस् तु रणे शत्रुं निहन्तुं समुपस्थितः। रावणेर् निजघानाशु सारथिं च हयान् अपि।

aṅgadas tu raṇe śatruṃ nihantuṃ samupasthitaḥ. rāvaṇer nijaghānāśu sārathiṃ ca hayān api.

इन्द्रजित् तु रथं त्यक्त्वा हताश्वो हतसारथिः। अङ्गदेन महामायस् तत्रैवान्तरधीयत।

indrajit tu rathaṃ tyaktvā hatāśvo hatasārathiḥ. aṅgadena mahāmāyas tatraivāntaradhīyata.

सो ऽन्तर्धान गतः पापो रावणी रणकर्कशः। ब्रह्मदत्तवरो वीरो रावणिः क्रोधमूर्छितः। अदृश्यो निशितान् बाणान् मुमोचाशनिवर्चसः।

so 'ntardhāna gataḥ pāpo rāvaṇī raṇakarkaśaḥ. brahmadattavaro vīro rāvaṇiḥ krodhamūrchitaḥ. adṛśyo niśitān bāṇān mumocāśanivarcasaḥ.

स रामं लक्ष्मणं चैव घोरैर् नागमयैः शरैः। बिभेद समरे क्रुद्धः सर्वगात्रेषु राक्षसः।

sa rāmaṃ lakṣmaṇaṃ caiva ghorair nāgamayaiḥ śaraiḥ. bibheda samare kruddhaḥ sarvagātreṣu rākṣasaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...