रामायण 6.28 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←युद्ध काण्ड→

←अध्याय 28→

[rm-6-28] • 36 श्लोकाः

नरवानरराजौ तौ स च वायुसुतः कपिः। जाम्बवान् ऋक्षराजश् च राक्षसश् च विभीषणः।

naravānararājau tau sa ca vāyusutaḥ kapiḥ. jāmbavān ṛkṣarājaś ca rākṣasaś ca vibhīṣaṇaḥ.

अङ्गदो वालिपुत्रश् च सौमित्रिः शरभः कपिः। सुषेणः सहदायादो मैन्दो द्विविद एव च।

aṅgado vāliputraś ca saumitriḥ śarabhaḥ kapiḥ. suṣeṇaḥ sahadāyādo maindo dvivida eva ca.

गजो गवाक्षो कुमुदो नलो ऽथ पनसस् तथा। अमित्रविषयं प्राप्ताः समवेताः समर्थयन्।

gajo gavākṣo kumudo nalo 'tha panasas tathā. amitraviṣayaṃ prāptāḥ samavetāḥ samarthayan.

इयं सा लक्ष्यते लङ्का पुरी रावणपालिता। सासुरोरगगन्धर्वैर् अमरैर् अपि दुर्जया।

iyaṃ sā lakṣyate laṅkā purī rāvaṇapālitā. sāsuroragagandharvair amarair api durjayā.

कार्यसिद्धिं पुरस्कृत्य मन्त्रयध्वं विनिर्णये। नित्यं संनिहितो ह्य् अत्र रावणो राक्षसाधिपः।

kāryasiddhiṃ puraskṛtya mantrayadhvaṃ vinirṇaye. nityaṃ saṃnihito hy atra rāvaṇo rākṣasādhipaḥ.

तथा तेषु ब्रुवाणेषु रावणावरजो ऽब्रवीत्। वाक्यम् अग्राम्यपदवत् पुष्कलार्थं विभीषणः।

tathā teṣu bruvāṇeṣu rāvaṇāvarajo 'bravīt. vākyam agrāmyapadavat puṣkalārthaṃ vibhīṣaṇaḥ.

अनलः शरभश् चैव संपातिः प्रघसस् तथा। गत्वा लङ्कां ममामात्याः पुरीं पुनर् इहागताः।

analaḥ śarabhaś caiva saṃpātiḥ praghasas tathā. gatvā laṅkāṃ mamāmātyāḥ purīṃ punar ihāgatāḥ.

भूत्वा शकुनयः सर्वे प्रविष्टाश् च रिपोर् बलम्। विधानं विहितं यच् च तद् दृष्ट्वा समुपस्थिताः।

bhūtvā śakunayaḥ sarve praviṣṭāś ca ripor balam. vidhānaṃ vihitaṃ yac ca tad dṛṣṭvā samupasthitāḥ.

संविधानं यथाहुस् ते रावणस्य दुरात्मनः। राम तद् ब्रुवतः सर्वं यथातथ्येन मे शृणु।

saṃvidhānaṃ yathāhus te rāvaṇasya durātmanaḥ. rāma tad bruvataḥ sarvaṃ yathātathyena me śṛṇu.

पूर्वं प्रहस्तः सबलो द्वारम् आसाद्य तिष्ठति। दक्षिणं च महावीर्यौ महापार्श्वमहोदरौ।

pūrvaṃ prahastaḥ sabalo dvāram āsādya tiṣṭhati. dakṣiṇaṃ ca mahāvīryau mahāpārśvamahodarau.

इन्द्रजित् पश्चिमद्वारं राक्षसैर् बहुभिर् वृतः। पट्टसासिधनुष्मद्भिः शूलमुद्गरपाणिभिः।

indrajit paścimadvāraṃ rākṣasair bahubhir vṛtaḥ. paṭṭasāsidhanuṣmadbhiḥ śūlamudgarapāṇibhiḥ.

नानाप्रहरणैः शूरैर् आवृतो रावणात्मजः। राक्षसानां सहस्रैस् तु बहुभिः शस्त्रपाणिभिः।

nānāpraharaṇaiḥ śūrair āvṛto rāvaṇātmajaḥ. rākṣasānāṃ sahasrais tu bahubhiḥ śastrapāṇibhiḥ.

युक्तः परमसंविग्नो राक्षसैर् बहुभिर् वृतः। उत्तरं नगरद्वारं रावणः स्वयम् आस्थितः।

yuktaḥ paramasaṃvigno rākṣasair bahubhir vṛtaḥ. uttaraṃ nagaradvāraṃ rāvaṇaḥ svayam āsthitaḥ.

विरूपाक्षस् तु महता शूलखड्गधनुष्मता। बलेन राक्षसैः सार्धं मध्यमं गुल्मम् आस्थितः।

virūpākṣas tu mahatā śūlakhaḍgadhanuṣmatā. balena rākṣasaiḥ sārdhaṃ madhyamaṃ gulmam āsthitaḥ.

एतान् एवंविधान् गुल्मांल् लङ्कायां समुदीक्ष्य ते। मामकाः सचिवाः सर्वे शीघ्रं पुनर् इहागताः।

etān evaṃvidhān gulmāṃl laṅkāyāṃ samudīkṣya te. māmakāḥ sacivāḥ sarve śīghraṃ punar ihāgatāḥ.

गजानां च सहस्रं च रथानाम् अयुतं पुरे। हयानाम् अयुते द्वे च साग्रकोटी च रक्षसाम्।

gajānāṃ ca sahasraṃ ca rathānām ayutaṃ pure. hayānām ayute dve ca sāgrakoṭī ca rakṣasām.

विक्रान्ता बलवन्तश् च संयुगेष्व् आततायिनः। इष्टा राक्षसराजस्य नित्यम् एते निशाचराः।

vikrāntā balavantaś ca saṃyugeṣv ātatāyinaḥ. iṣṭā rākṣasarājasya nityam ete niśācarāḥ.

एकैकस्यात्र युद्धार्थे राक्षसस्य विशां पते। परिवारः सहस्राणां सहस्रम् उपतिष्ठते।

ekaikasyātra yuddhārthe rākṣasasya viśāṃ pate. parivāraḥ sahasrāṇāṃ sahasram upatiṣṭhate.

एतां प्रवृत्तिं लङ्कायां मन्त्रिप्रोक्तं विभीषणः। रामं कमलपत्राक्षम् इदम् उत्तरम् अब्रवीत्।

etāṃ pravṛttiṃ laṅkāyāṃ mantriproktaṃ vibhīṣaṇaḥ. rāmaṃ kamalapatrākṣam idam uttaram abravīt.

कुबेरं तु यदा राम रावणः प्रत्ययुध्यत। षष्टिः शतसहस्राणि तदा निर्यान्ति राक्षसाः।

kuberaṃ tu yadā rāma rāvaṇaḥ pratyayudhyata. ṣaṣṭiḥ śatasahasrāṇi tadā niryānti rākṣasāḥ.

पराक्रमेण वीर्येण तेजसा सत्त्वगौरवात्। सदृशा यो ऽत्र दर्पेण रावणस्य दुरात्मनः।

parākrameṇa vīryeṇa tejasā sattvagauravāt. sadṛśā yo 'tra darpeṇa rāvaṇasya durātmanaḥ.

अत्र मन्युर् न कर्तव्यो रोषये त्वां न भीषये। समर्थो ह्य् असि वीर्येण सुराणाम् अपि निग्रहे।

atra manyur na kartavyo roṣaye tvāṃ na bhīṣaye. samartho hy asi vīryeṇa surāṇām api nigrahe.

तद् भवांश् चतुरङ्गेण बलेन महता वृतः। व्यूह्येदं वानरानीकं निर्मथिष्यसि रावणम्।

tad bhavāṃś caturaṅgeṇa balena mahatā vṛtaḥ. vyūhyedaṃ vānarānīkaṃ nirmathiṣyasi rāvaṇam.

रावणावरजे वाक्यम् एवं ब्रुवति राघवः। शत्रूणां प्रतिघातार्थम् इदं वचनम् अब्रवीत्।

rāvaṇāvaraje vākyam evaṃ bruvati rāghavaḥ. śatrūṇāṃ pratighātārtham idaṃ vacanam abravīt.

पूर्वद्वारे तु लङ्काया नीलो वानरपुंगवः। प्रहस्तं प्रतियोद्धा स्याद् वानरैर् बहुभिर् वृतः।

pūrvadvāre tu laṅkāyā nīlo vānarapuṃgavaḥ. prahastaṃ pratiyoddhā syād vānarair bahubhir vṛtaḥ.

अङ्गदो वालिपुत्रस् तु बलेन महता वृतः। दक्षिणे बाधतां द्वारे महापार्श्वमहोदरौ।

aṅgado vāliputras tu balena mahatā vṛtaḥ. dakṣiṇe bādhatāṃ dvāre mahāpārśvamahodarau.

हनूमान् पश्चिमद्वारं निपीड्य पवनात्मजः। प्रविशत्व् अप्रमेयात्मा बहुभिः कपिभिर् वृतः।

hanūmān paścimadvāraṃ nipīḍya pavanātmajaḥ. praviśatv aprameyātmā bahubhiḥ kapibhir vṛtaḥ.

दैत्यदानवसंघानाम् ऋषीणां च महात्मनाम्। विप्रकारप्रियः क्षुद्रो वरदानबलान्वितः।

daityadānavasaṃghānām ṛṣīṇāṃ ca mahātmanām. viprakārapriyaḥ kṣudro varadānabalānvitaḥ.

परिक्रामति यः सर्वांल् लोकान् संतापयन् प्रजाः। तस्याहं राक्षसेन्द्रस्य स्वयम् एव वधे धृतः।

parikrāmati yaḥ sarvāṃl lokān saṃtāpayan prajāḥ. tasyāhaṃ rākṣasendrasya svayam eva vadhe dhṛtaḥ.

उत्तरं नगरद्वारम् अहं सौमित्रिणा सह। निपीड्याभिप्रवेक्ष्यामि सबलो यत्र रावणः।

uttaraṃ nagaradvāram ahaṃ saumitriṇā saha. nipīḍyābhipravekṣyāmi sabalo yatra rāvaṇaḥ.

वानरेन्द्रश् च बलवान् ऋक्षराजश् च जाम्बवान्। राक्षसेन्द्रानुजश् चैव गुल्मे भवतु मध्यमे।

vānarendraś ca balavān ṛkṣarājaś ca jāmbavān. rākṣasendrānujaś caiva gulme bhavatu madhyame.

न चैव मानुषं रूपं कार्यं हरिभिर् आहवे। एषा भवतु नः संज्ञा युद्धे ऽस्मिन् वानरे बले।

na caiva mānuṣaṃ rūpaṃ kāryaṃ haribhir āhave. eṣā bhavatu naḥ saṃjñā yuddhe 'smin vānare bale.

वानरा एव निश्चिह्नं स्वजने ऽस्मिन् भविष्यति। वयं तु मानुषेणैव सप्त योत्स्यामहे परान्।

vānarā eva niścihnaṃ svajane 'smin bhaviṣyati. vayaṃ tu mānuṣeṇaiva sapta yotsyāmahe parān.

अहम् एव सह भ्रात्रा लक्ष्मणेन महौजसा। आत्मना पञ्चमश् चायं सखा मम विभीषणः।

aham eva saha bhrātrā lakṣmaṇena mahaujasā. ātmanā pañcamaś cāyaṃ sakhā mama vibhīṣaṇaḥ.

स रामः कार्यसिद्ध्यर्थम् एवम् उक्त्वा विभीषणम्। सुवेलारोहणे बुद्धिं चकार मतिमान् मतिम्।

sa rāmaḥ kāryasiddhyartham evam uktvā vibhīṣaṇam. suvelārohaṇe buddhiṃ cakāra matimān matim.

ततस् तु रामो महता बलेन प्रच्छाद्य सर्वां पृथिवीं महात्मा। प्रहृष्टरूपो ऽभिजगाम लङ्कां कृत्वा मतिं सो ऽरिवधे महात्मा।

tatas tu rāmo mahatā balena pracchādya sarvāṃ pṛthivīṃ mahātmā. prahṛṣṭarūpo 'bhijagāma laṅkāṃ kṛtvā matiṃ so 'rivadhe mahātmā.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...