रामायण 6.22 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←युद्ध काण्ड→

←अध्याय 22→

[rm-6-22] • 43 श्लोकाः

ततस् तम् अक्षोभ्यबलं लङ्कायां नृपतेश् चरः। सुवेले राघवं शैले निविष्टं प्रत्यवेदयन्।

tatas tam akṣobhyabalaṃ laṅkāyāṃ nṛpateś caraḥ. suvele rāghavaṃ śaile niviṣṭaṃ pratyavedayan.

चाराणां रावणः श्रुत्वा प्राप्तं रामं महाबलम्। जातोद्वेगो ऽभवत् किं चित् सचिवांश् चेदम् अब्रवीत्।

cārāṇāṃ rāvaṇaḥ śrutvā prāptaṃ rāmaṃ mahābalam. jātodvego 'bhavat kiṃ cit sacivāṃś cedam abravīt.

मन्त्रिणः शीघ्रम् आयान्तु सर्वे वै सुसमाहिताः। अयं नो मन्त्रकालो हि संप्राप्त इव राक्षसाः।

mantriṇaḥ śīghram āyāntu sarve vai susamāhitāḥ. ayaṃ no mantrakālo hi saṃprāpta iva rākṣasāḥ.

तस्य तच् छासनं श्रुत्वा मन्त्रिणो ऽभ्यागमन् द्रुतम्। ततः संमन्त्रयाम् आस सचिवै राक्षसैः सह।

tasya tac chāsanaṃ śrutvā mantriṇo 'bhyāgaman drutam. tataḥ saṃmantrayām āsa sacivai rākṣasaiḥ saha.

मन्त्रयित्वा स दुर्धर्षः क्षमं यत् समनन्तरम्। विसर्जयित्वा सचिवान् प्रविवेश स्वम् आलयम्।

mantrayitvā sa durdharṣaḥ kṣamaṃ yat samanantaram. visarjayitvā sacivān praviveśa svam ālayam.

ततो राक्षसम् आहूय विद्युज्जिह्वं महाबलम्। मायाविदं महामायः प्राविशद् यत्र मैथिली।

tato rākṣasam āhūya vidyujjihvaṃ mahābalam. māyāvidaṃ mahāmāyaḥ prāviśad yatra maithilī.

विद्युज्जिह्वं च मायाज्ञम् अब्रवीद् राक्षसाधिपः। मोहयिष्यामहे सीतां मायया जनकात्मजाम्।

vidyujjihvaṃ ca māyājñam abravīd rākṣasādhipaḥ. mohayiṣyāmahe sītāṃ māyayā janakātmajām.

शिरो मायामयं गृह्य राघवस्य निशाचर। मां त्वं समुपतिष्ठस्व महच् च सशरं धनुः।

śiro māyāmayaṃ gṛhya rāghavasya niśācara. māṃ tvaṃ samupatiṣṭhasva mahac ca saśaraṃ dhanuḥ.

एवम् उक्तस् तथेत्य् आह विद्युज्जिह्वो निशाचरः। तस्य तुष्टो ऽभवद् राजा प्रददौ च विभूषणम्।

evam uktas tathety āha vidyujjihvo niśācaraḥ. tasya tuṣṭo 'bhavad rājā pradadau ca vibhūṣaṇam.

अशोकवनिकायां तु प्रविवेश महाबलः। ततो दीनाम् अदैन्यार्हां ददर्श धनदानुजः। अधोमुखीं शोकपराम् उपविष्टां महीतले।

aśokavanikāyāṃ tu praviveśa mahābalaḥ. tato dīnām adainyārhāṃ dadarśa dhanadānujaḥ. adhomukhīṃ śokaparām upaviṣṭāṃ mahītale.

भर्तारम् एव ध्यायन्तीम् अशोकवनिकां गताम्। उपास्यमानां घोराभी राक्षसीभिर् अदूरतः।

bhartāram eva dhyāyantīm aśokavanikāṃ gatām. upāsyamānāṃ ghorābhī rākṣasībhir adūrataḥ.

उपसृत्य ततः सीतां प्रहर्षन् नाम कीर्तयन्। इदं च वचनं धृष्टम् उवाच जनकात्मजाम्।

upasṛtya tataḥ sītāṃ praharṣan nāma kīrtayan. idaṃ ca vacanaṃ dhṛṣṭam uvāca janakātmajām.

सान्त्व्यमाना मया भद्रे यम् उपाश्रित्य वल्गसे। खर हन्ता स ते भर्ता राघवः समरे हतः।

sāntvyamānā mayā bhadre yam upāśritya valgase. khara hantā sa te bhartā rāghavaḥ samare hataḥ.

छिन्नं ते सर्वतो मूलं दर्पस् ते निहतो मया। व्यसनेनात्मनः सीते मम भार्या भविष्यसि।

chinnaṃ te sarvato mūlaṃ darpas te nihato mayā. vyasanenātmanaḥ sīte mama bhāryā bhaviṣyasi.

अल्पपुण्ये निवृत्तार्थे मूढे पण्डितमानिनि। शृणु भर्तृबधं सीते घोरं वृत्रवधं यथा।

alpapuṇye nivṛttārthe mūḍhe paṇḍitamānini. śṛṇu bhartṛbadhaṃ sīte ghoraṃ vṛtravadhaṃ yathā.

समायातः समुद्रान्तं मां हन्तुं किल राघवः। वानरेन्द्रप्रणीतेन बलेन महता वृतः।

samāyātaḥ samudrāntaṃ māṃ hantuṃ kila rāghavaḥ. vānarendrapraṇītena balena mahatā vṛtaḥ.

संनिविष्टः समुद्रस्य तीरम् आसाद्य दक्षिणम्। बलेन महता रामो व्रजत्य् अस्तं दिवाकरे।

saṃniviṣṭaḥ samudrasya tīram āsādya dakṣiṇam. balena mahatā rāmo vrajaty astaṃ divākare.

अथाध्वनि परिश्रान्तम् अर्धरात्रे स्थितं बलम्। सुखसुप्तं समासाद्य चारितं प्रथमं चरैः।

athādhvani pariśrāntam ardharātre sthitaṃ balam. sukhasuptaṃ samāsādya cāritaṃ prathamaṃ caraiḥ.

तत् प्रहस्तप्रणीतेन बलेन महता मम। बलम् अस्य हतं रात्रौ यत्र रामः सुलक्ष्मणः।

tat prahastapraṇītena balena mahatā mama. balam asya hataṃ rātrau yatra rāmaḥ sulakṣmaṇaḥ.

पट्टसान् परिघान् खड्गांश् चक्रान् दण्डान् महायसान्। बाणजालानि शूलानि भास्वरान् कूटमुद्गरान्।

paṭṭasān parighān khaḍgāṃś cakrān daṇḍān mahāyasān. bāṇajālāni śūlāni bhāsvarān kūṭamudgarān.

यष्टीश् च तोमरान् प्रासंश् चक्राणि मुसलानि च। उद्यम्योद्यम्य रक्षोभिर् वानरेषु निपातिताः।

yaṣṭīś ca tomarān prāsaṃś cakrāṇi musalāni ca. udyamyodyamya rakṣobhir vānareṣu nipātitāḥ.

अथ सुप्तस्य रामस्य प्रहस्तेन प्रमाथिना। असक्तं कृतहस्तेन शिरश् छिन्नं महासिना।

atha suptasya rāmasya prahastena pramāthinā. asaktaṃ kṛtahastena śiraś chinnaṃ mahāsinā.

विभीषणः समुत्पत्य निगृहीतो यदृच्छया। दिशः प्रव्राजितः सर्वैर् लक्ष्मणः प्लवगैः सह।

vibhīṣaṇaḥ samutpatya nigṛhīto yadṛcchayā. diśaḥ pravrājitaḥ sarvair lakṣmaṇaḥ plavagaiḥ saha.

सुग्रीवो ग्रीवया शेते भग्नया प्लवगाधिपः। निरस्तहनुकः शेते हनूमान् राक्षसैर् हतः।

sugrīvo grīvayā śete bhagnayā plavagādhipaḥ. nirastahanukaḥ śete hanūmān rākṣasair hataḥ.

जाम्बवान् अथ जानुभ्याम् उत्पतन् निहतो युधि। पट्टसैर् बहुभिश् छिन्नो निकृत्तः पादपो यथा।

jāmbavān atha jānubhyām utpatan nihato yudhi. paṭṭasair bahubhiś chinno nikṛttaḥ pādapo yathā.

मैन्दश् च द्विविदश् चोभौ निहतौ वानरर्षभौ। निःश्वसन्तौ रुदन्तौ च रुधिरेण समुक्षितौ।

maindaś ca dvividaś cobhau nihatau vānararṣabhau. niḥśvasantau rudantau ca rudhireṇa samukṣitau.

असिनाभ्याहतश् छिन्नो मध्ये रिपुनिषूदनः। अभिष्टनति मेदिन्यां पनसः पनसो यथा।

asinābhyāhataś chinno madhye ripuniṣūdanaḥ. abhiṣṭanati medinyāṃ panasaḥ panaso yathā.

नाराचैर् बहुभिश् छिन्नः शेते दर्यां दरीमुखः। कुमुदस् तु महातेजा निष्कूजन् सायकैर् हतः।

nārācair bahubhiś chinnaḥ śete daryāṃ darīmukhaḥ. kumudas tu mahātejā niṣkūjan sāyakair hataḥ.

अङ्गदो बहुभिश् छिन्नः शरैर् आसाद्य राक्षसैः। पातितो रुधिरोद्गारी क्षितौ निपतितो ऽङ्गदः।

aṅgado bahubhiś chinnaḥ śarair āsādya rākṣasaiḥ. pātito rudhirodgārī kṣitau nipatito 'ṅgadaḥ.

हरयो मथिता नागै रथजालैस् तथापरे। शायिता मृदितास् तत्र वायुवेगैर् इवाम्बुदाः।

harayo mathitā nāgai rathajālais tathāpare. śāyitā mṛditās tatra vāyuvegair ivāmbudāḥ.

प्रद्रुताश् च परे त्रस्ता हन्यमाना जघन्यतः। अभिद्रुतास् तु रक्षोभिः सिंहैर् इव महाद्विपाः।

pradrutāś ca pare trastā hanyamānā jaghanyataḥ. abhidrutās tu rakṣobhiḥ siṃhair iva mahādvipāḥ.

सागरे पतिताः के चित् के चिद् गगनम् आश्रिताः। ऋक्षा वृक्षान् उपारूढा वानरैस् तु विमिश्रिताः।

sāgare patitāḥ ke cit ke cid gaganam āśritāḥ. ṛkṣā vṛkṣān upārūḍhā vānarais tu vimiśritāḥ.

सागरस्य च तीरेषु शैलेषु च वनेषु च। पिङ्गाक्षास् ते विरूपाक्षैर् बहुभिर् बहवो हताः।

sāgarasya ca tīreṣu śaileṣu ca vaneṣu ca. piṅgākṣās te virūpākṣair bahubhir bahavo hatāḥ.

एवं तव हतो भर्ता ससैन्यो मम सेनया। क्षतजार्द्रं रजोध्वस्तम् इदं चास्याहृतं शिरः।

evaṃ tava hato bhartā sasainyo mama senayā. kṣatajārdraṃ rajodhvastam idaṃ cāsyāhṛtaṃ śiraḥ.

ततः परमदुर्धर्षो रावणो राक्षसेश्वरः। सीतायाम् उपशृण्वन्त्यां राक्षसीम् इदम् अब्रवीत्।

tataḥ paramadurdharṣo rāvaṇo rākṣaseśvaraḥ. sītāyām upaśṛṇvantyāṃ rākṣasīm idam abravīt.

राक्षसं क्रूरकर्माणं विद्युज्जिह्वं त्वम् आनय। येन तद् राघवशिरः संग्रामात् स्वयम् आहृतम्।

rākṣasaṃ krūrakarmāṇaṃ vidyujjihvaṃ tvam ānaya. yena tad rāghavaśiraḥ saṃgrāmāt svayam āhṛtam.

विद्युज्जिह्वस् ततो गृह्य शिरस् तत् सशरासनम्। प्रणामं शिरसा कृत्वा रावणस्याग्रतः स्थितः।

vidyujjihvas tato gṛhya śiras tat saśarāsanam. praṇāmaṃ śirasā kṛtvā rāvaṇasyāgrataḥ sthitaḥ.

तम् अब्रवीत् ततो राजा रावणो राक्षसं स्थितम्। विद्युज्जिह्वं महाजिह्वं समीपपरिवर्तिनम्।

tam abravīt tato rājā rāvaṇo rākṣasaṃ sthitam. vidyujjihvaṃ mahājihvaṃ samīpaparivartinam.

अग्रतः कुरु सीतायाः शीघ्रं दाशरथेः शिरः। अवस्थां पश्चिमां भर्तुः कृपणा साधु पश्यतु।

agrataḥ kuru sītāyāḥ śīghraṃ dāśaratheḥ śiraḥ. avasthāṃ paścimāṃ bhartuḥ kṛpaṇā sādhu paśyatu.

एवम् उक्तं तु तद् रक्षः शिरस् तत् प्रियदर्शनम्। उपनिक्षिप्य सीतायाः क्षिप्रम् अन्तरधीयत।

evam uktaṃ tu tad rakṣaḥ śiras tat priyadarśanam. upanikṣipya sītāyāḥ kṣipram antaradhīyata.

रावणश् चापि चिक्षेप भास्वरं कार्मुकं महत्। त्रिषु लोकेषु विख्यातं सीताम् इदम् उवाच ह।

rāvaṇaś cāpi cikṣepa bhāsvaraṃ kārmukaṃ mahat. triṣu lokeṣu vikhyātaṃ sītām idam uvāca ha.

इदं तत् तव रामस्य कार्मुकं ज्यासमन्वितम्। इह प्रहस्तेनानीतं हत्वा तं निशि मानुषम्।

idaṃ tat tava rāmasya kārmukaṃ jyāsamanvitam. iha prahastenānītaṃ hatvā taṃ niśi mānuṣam.

स विद्युज्जिह्वेन सहैव तच् छिरो धनुश् च भूमौ विनिकीर्य रावणः। विदेहराजस्य सुतां यशस्विनीं ततो ऽब्रवीत् तां भव मे वशानुगा।

sa vidyujjihvena sahaiva tac chiro dhanuś ca bhūmau vinikīrya rāvaṇaḥ. videharājasya sutāṃ yaśasvinīṃ tato 'bravīt tāṃ bhava me vaśānugā.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...