रामायण 4.47 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←किष्किन्धा काण्ड→

←अध्याय 47→

[rm-4-47] • 22 श्लोकाः

सहताराङ्गदाभ्यां तु गत्वा स हनुमान् कपिः। सुग्रीवेण यथोद्दिष्टं तं देशम् उपचक्रमे।

sahatārāṅgadābhyāṃ tu gatvā sa hanumān kapiḥ. sugrīveṇa yathoddiṣṭaṃ taṃ deśam upacakrame.

स तु दूरम् उपागम्य सर्वैस् तैः कपिसत्तमैः। विचिनोति स्म विन्ध्यस्य गुहाश् च गहनानि च।

sa tu dūram upāgamya sarvais taiḥ kapisattamaiḥ. vicinoti sma vindhyasya guhāś ca gahanāni ca.

पर्वताग्रान् नदीदुर्गान् सरांसि विपुलान् द्रुमान्। वृक्षषण्डांश् च विविधान् पर्वतान् घनपादपान्।

parvatāgrān nadīdurgān sarāṃsi vipulān drumān. vṛkṣaṣaṇḍāṃś ca vividhān parvatān ghanapādapān.

अन्वेषमाणास् ते सर्वे वानराः सर्वतो दिशम्। न सीतां ददृशुर् वीरा मैथिलीं जनकात्मजाम्।

anveṣamāṇās te sarve vānarāḥ sarvato diśam. na sītāṃ dadṛśur vīrā maithilīṃ janakātmajām.

ते भक्षयन्तो मूलानि फलानि विविधानि च। अन्वेषमाणा दुर्धर्षा न्यवसंस् तत्र तत्र ह। स तु देशो दुरन्वेषो गुहागहनवान् महान्।

te bhakṣayanto mūlāni phalāni vividhāni ca. anveṣamāṇā durdharṣā nyavasaṃs tatra tatra ha. sa tu deśo duranveṣo guhāgahanavān mahān.

त्यक्त्वा तु तं तदा देशं सर्वे वै हरियूथपाः। देशम् अन्यं दुराधर्षं विविशुश् चाकुतोभयाः।

tyaktvā tu taṃ tadā deśaṃ sarve vai hariyūthapāḥ. deśam anyaṃ durādharṣaṃ viviśuś cākutobhayāḥ.

यत्र वन्ध्यफला वृक्षा विपुष्पाः पर्णवर्जिताः। निस्तोयाः सरितो यत्र मूलं यत्र सुदुर्लभम्।

yatra vandhyaphalā vṛkṣā vipuṣpāḥ parṇavarjitāḥ. nistoyāḥ sarito yatra mūlaṃ yatra sudurlabham.

न सन्ति महिषा यत्र न मृगा न च हस्तिनः। शार्दूलाः पक्षिणो वापि ये चान्ये वनगोचराः।

na santi mahiṣā yatra na mṛgā na ca hastinaḥ. śārdūlāḥ pakṣiṇo vāpi ye cānye vanagocarāḥ.

स्निग्धपत्राः स्थले यत्र पद्मिन्यः फुल्लपङ्कजाः। प्रेक्षणीयाः सुगन्धाश् च भ्रमरैश् चापि वर्जिताः।

snigdhapatrāḥ sthale yatra padminyaḥ phullapaṅkajāḥ. prekṣaṇīyāḥ sugandhāś ca bhramaraiś cāpi varjitāḥ.

कण्डुर् नाम महाभागः सत्यवादी तपोधनः। महर्षिः परमामर्षी नियमैर् दुष्प्रधर्षणः।

kaṇḍur nāma mahābhāgaḥ satyavādī tapodhanaḥ. maharṣiḥ paramāmarṣī niyamair duṣpradharṣaṇaḥ.

तस्य तस्मिन् वने पुत्रो बालको दशवार्षिकः। प्रनष्टो जीवितान्ताय क्रुद्धस् तत्र महामुनिः।

tasya tasmin vane putro bālako daśavārṣikaḥ. pranaṣṭo jīvitāntāya kruddhas tatra mahāmuniḥ.

तेन धर्मात्मना शप्तं कृत्स्नं तत्र महद् वनम्। अशरण्यं दुराधर्षं मृगपक्षिविवर्जितम्।

tena dharmātmanā śaptaṃ kṛtsnaṃ tatra mahad vanam. aśaraṇyaṃ durādharṣaṃ mṛgapakṣivivarjitam.

तस्य ते काननान्तांस् तु गिरीणां कन्दराणि च। प्रभवानि नदीनांच विचिन्वन्ति समाहिताः।

tasya te kānanāntāṃs tu girīṇāṃ kandarāṇi ca. prabhavāni nadīnāṃca vicinvanti samāhitāḥ.

तत्र चापि महात्मानो नापश्यञ् जनकात्मजाम्। हर्तारं रावणं वापि सुग्रीवप्रियकारिणः।

tatra cāpi mahātmāno nāpaśyañ janakātmajām. hartāraṃ rāvaṇaṃ vāpi sugrīvapriyakāriṇaḥ.

ते प्रविश्य तु तं भीमं लतागुल्मसमावृतम्। ददृशुः क्रूरकर्माणम् असुरं सुरनिर्भयम्।

te praviśya tu taṃ bhīmaṃ latāgulmasamāvṛtam. dadṛśuḥ krūrakarmāṇam asuraṃ suranirbhayam.

तं दृष्ट्वा वनरा घोरं स्थितं शैलम् इवापरम्। गाढं परिहिताः सर्वे दृष्ट्वा तं पर्वतोपमम्।

taṃ dṛṣṭvā vanarā ghoraṃ sthitaṃ śailam ivāparam. gāḍhaṃ parihitāḥ sarve dṛṣṭvā taṃ parvatopamam.

सो ऽपि तान् वानरान् सर्वान् नष्टाः स्थेत्य् अब्रवीद् बली। अभ्यधावत संक्रुद्धो मुष्टिम् उद्यम्य संहितम्।

so 'pi tān vānarān sarvān naṣṭāḥ sthety abravīd balī. abhyadhāvata saṃkruddho muṣṭim udyamya saṃhitam.

तम् आपतन्तं सहसा वालिपुत्रो ऽङ्गदस् तदा। रावणो ऽयम् इति ज्ञात्वा तलेनाभिजघान ह।

tam āpatantaṃ sahasā vāliputro 'ṅgadas tadā. rāvaṇo 'yam iti jñātvā talenābhijaghāna ha.

स वालिपुत्राभिहतो वक्त्राच् छोणितम् उद्वमन्। असुरो न्यपतद् भूमौ पर्यस्त इव पर्वतः।

sa vāliputrābhihato vaktrāc choṇitam udvaman. asuro nyapatad bhūmau paryasta iva parvataḥ.

ते तु तस्मिन् निरुच्छ्वासे वानरा जितकाशिनः। व्यचिन्वन् प्रायशस् तत्र सर्वं तद् गिरिगह्वरम्।

te tu tasmin nirucchvāse vānarā jitakāśinaḥ. vyacinvan prāyaśas tatra sarvaṃ tad girigahvaram.

विचितं तु ततः कृत्वा सर्वे ते काननं पुनः। अन्यदेवापरं घोरं विविशुर् गिरिगह्वरम्।

vicitaṃ tu tataḥ kṛtvā sarve te kānanaṃ punaḥ. anyadevāparaṃ ghoraṃ viviśur girigahvaram.

ते विचिन्त्य पुनः खिन्ना विनिष्पत्य समागताः। एकान्ते वृक्षमूले तु निषेदुर् दीनमानसाः।

te vicintya punaḥ khinnā viniṣpatya samāgatāḥ. ekānte vṛkṣamūle tu niṣedur dīnamānasāḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...