रामायण 3.19 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←अरण्य काण्ड→

←अध्याय 19→

[rm-3-19] • 25 श्लोकाः

ततः शूर्पणखा घोरा राघवाश्रमम् आगता। रक्षसाम् आचचक्षे तौ भ्रातरौ सह सीतया।

tataḥ śūrpaṇakhā ghorā rāghavāśramam āgatā. rakṣasām ācacakṣe tau bhrātarau saha sītayā.

ते रामं पर्णशालायाम् उपविष्टं महाबलम्। ददृशुः सीतया सार्धं वैदेह्या लक्ष्मणेन च।

te rāmaṃ parṇaśālāyām upaviṣṭaṃ mahābalam. dadṛśuḥ sītayā sārdhaṃ vaidehyā lakṣmaṇena ca.

तान् दृष्ट्वा राघवः श्रीमान् आगतां तां च राक्षसीम्। अब्रवीद् भ्रातरं रामो लक्ष्मणं दीप्ततेजसं।

tān dṛṣṭvā rāghavaḥ śrīmān āgatāṃ tāṃ ca rākṣasīm. abravīd bhrātaraṃ rāmo lakṣmaṇaṃ dīptatejasaṃ.

मुहूर्तं भव सौमित्रे सीतायाः प्रत्यनन्तरः। इमान् अस्या वधिष्यामि पदवीम् आगतान् इह।

muhūrtaṃ bhava saumitre sītāyāḥ pratyanantaraḥ. imān asyā vadhiṣyāmi padavīm āgatān iha.

वाक्यम् एतत् ततः श्रुत्वा रामस्य विदितात्मनः। तथेति लक्ष्मणो वाक्यं रामस्य प्रत्यपूजयत्।

vākyam etat tataḥ śrutvā rāmasya viditātmanaḥ. tatheti lakṣmaṇo vākyaṃ rāmasya pratyapūjayat.

राघवो ऽपि महच् चापं चामीकरविभूषितम्। चकार सज्यं धर्मात्मा तानि रक्षांसि चाब्रवीत्।

rāghavo 'pi mahac cāpaṃ cāmīkaravibhūṣitam. cakāra sajyaṃ dharmātmā tāni rakṣāṃsi cābravīt.

पुत्रौ दशरथस्यावां भ्रातरौ रामलक्ष्मणौ। प्रविष्टौ सीतया सार्धं दुश्चरं दण्डकावनम्।

putrau daśarathasyāvāṃ bhrātarau rāmalakṣmaṇau. praviṣṭau sītayā sārdhaṃ duścaraṃ daṇḍakāvanam.

फलमूलाशनौ दान्तौ तापसौ धर्मचारिणौ। वसन्तौ दण्डकारण्ये किमर्थम् उपहिंसथ।

phalamūlāśanau dāntau tāpasau dharmacāriṇau. vasantau daṇḍakāraṇye kimartham upahiṃsatha.

युष्मान् पापात्मकान् हन्तुं विप्रकारान् महावने। ऋषीणां तु नियोगेन प्राप्तो ऽहं सशरासनः।

yuṣmān pāpātmakān hantuṃ viprakārān mahāvane. ṛṣīṇāṃ tu niyogena prāpto 'haṃ saśarāsanaḥ.

तिष्ठतैवात्र संतुष्टा नोपसर्पितुम् अर्हथ। यदि प्राणैर् इहार्थो वो निवर्तध्वं निशाचराः।

tiṣṭhataivātra saṃtuṣṭā nopasarpitum arhatha. yadi prāṇair ihārtho vo nivartadhvaṃ niśācarāḥ.

तस्य तद् वचनं श्रुत्वा राक्षसास् ते चतुर्दश। ऊचुर् वाचं सुसंक्रुद्धा ब्रह्मघ्नः शूलपाणयः।

tasya tad vacanaṃ śrutvā rākṣasās te caturdaśa. ūcur vācaṃ susaṃkruddhā brahmaghnaḥ śūlapāṇayaḥ.

संरक्तनयना घोरा रामं रक्तान्तलोचनम्। परुषा मधुराभाषं हृष्टादृष्टपराक्रमम्।

saṃraktanayanā ghorā rāmaṃ raktāntalocanam. paruṣā madhurābhāṣaṃ hṛṣṭādṛṣṭaparākramam.

क्रोधम् उत्पाद्य नो भर्तुः खरस्य सुमहात्मनः। त्वम् एव हास्यसे प्राणान् अद्यास्माभिर् हतो युधि।

krodham utpādya no bhartuḥ kharasya sumahātmanaḥ. tvam eva hāsyase prāṇān adyāsmābhir hato yudhi.

का हि ते शक्तिर् एकस्य बहूनां रणमूर्धनि। अस्माकम् अग्रतः स्थातुं किं पुनर् योद्धुम् आहवे।

kā hi te śaktir ekasya bahūnāṃ raṇamūrdhani. asmākam agrataḥ sthātuṃ kiṃ punar yoddhum āhave.

एभिर् बाहुप्रयुक्तैर् नः परिघैः शूलपट्टिशैः। प्राणांस् त्यक्ष्यसि वीर्यं च धनुश् च करपीडितम्।

ebhir bāhuprayuktair naḥ parighaiḥ śūlapaṭṭiśaiḥ. prāṇāṃs tyakṣyasi vīryaṃ ca dhanuś ca karapīḍitam.

इत्य् एवम् उक्त्वा संरब्धा राक्षसास् ते चतुर्दश। उद्यतायुधनिस्त्रिंशा रामम् एवाभिदुद्रुवुः। चिक्षिपुस् तानि शूलानि राघवं प्रति दुर्जयम्।

ity evam uktvā saṃrabdhā rākṣasās te caturdaśa. udyatāyudhanistriṃśā rāmam evābhidudruvuḥ. cikṣipus tāni śūlāni rāghavaṃ prati durjayam.

तानि शूलानि काकुत्स्थः समस्तानि चतुर्दश। तावद्भिर् एव चिच्छेद शरैः काञ्चनभूषणैः।

tāni śūlāni kākutsthaḥ samastāni caturdaśa. tāvadbhir eva ciccheda śaraiḥ kāñcanabhūṣaṇaiḥ.

ततः पश्चान् महातेजा नाराचान् सूर्यसंनिभान्। जग्राह परमक्रुद्धश् चतुर्दश शिलाशितान्।

tataḥ paścān mahātejā nārācān sūryasaṃnibhān. jagrāha paramakruddhaś caturdaśa śilāśitān.

गृहीत्वा धनुर् आयम्य लक्ष्यान् उद्दिश्य राक्षसान्। मुमोच राघवो बाणान् वज्रान् इव शतक्रतुः।

gṛhītvā dhanur āyamya lakṣyān uddiśya rākṣasān. mumoca rāghavo bāṇān vajrān iva śatakratuḥ.

रुक्मपुङ्खाश् च विशिखाः प्रदीप्ता हेमभूषणाः। अन्तरिक्षे महोल्कानां बभूवुस् तुल्यवर्चसः।

rukmapuṅkhāś ca viśikhāḥ pradīptā hemabhūṣaṇāḥ. antarikṣe maholkānāṃ babhūvus tulyavarcasaḥ.

ते भित्त्वा रक्षसां वेगाद् वक्षांसि रुधिराप्लुताः। विनिष्पेतुस् तदा भूमौ न्यमज्जन्ताशनिस्वनाः।

te bhittvā rakṣasāṃ vegād vakṣāṃsi rudhirāplutāḥ. viniṣpetus tadā bhūmau nyamajjantāśanisvanāḥ.

ते भिन्नहृदया भूमौ छिन्नमूला इव द्रुमाः। निपेतुः शोणितार्द्राङ्गा विकृता विगतासवः।

te bhinnahṛdayā bhūmau chinnamūlā iva drumāḥ. nipetuḥ śoṇitārdrāṅgā vikṛtā vigatāsavaḥ.

तान् भूमौ पतितान् दृष्ट्वा राक्षसी क्रोधमूर्छिता। परित्रस्ता पुनस् तत्र व्यसृजद् भैरवं रवम्।

tān bhūmau patitān dṛṣṭvā rākṣasī krodhamūrchitā. paritrastā punas tatra vyasṛjad bhairavaṃ ravam.

सा नदन्ती महानादं जवाच् छूर्पणखा पुनः। उपगम्य खरं सा तु किं चित् संशुष्क शोणिता। पपात पुनर् एवार्ता सनिर्यासेव वल्लरी।

sā nadantī mahānādaṃ javāc chūrpaṇakhā punaḥ. upagamya kharaṃ sā tu kiṃ cit saṃśuṣka śoṇitā. papāta punar evārtā saniryāseva vallarī.

निपातितान् प्रेक्ष्य रणे तु राक्षसान् प्रधाविता शूर्पणखा पुनस् ततः। वधं च तेषां निखिलेन रक्षसां शशंस सर्वं भगिनी खरस्य सा।

nipātitān prekṣya raṇe tu rākṣasān pradhāvitā śūrpaṇakhā punas tataḥ. vadhaṃ ca teṣāṃ nikhilena rakṣasāṃ śaśaṃsa sarvaṃ bhaginī kharasya sā.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...