रामायण 1.47 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

बाल काण्ड→

←अध्याय 47→

[rm-1-47] • 32 श्लोकाः

पृष्ट्वा तु कुशलं तत्र परस्परसमागमे। कथान्ते सुमतिर् वाक्यं व्याजहार महामुनिम्।

pṛṣṭvā tu kuśalaṃ tatra parasparasamāgame. kathānte sumatir vākyaṃ vyājahāra mahāmunim.

इमौ कुमारौ भद्रं ते देवतुल्यपराक्रमौ। गजसिंहगती वीरौ शार्दूलवृषभोपमौ।

imau kumārau bhadraṃ te devatulyaparākramau. gajasiṃhagatī vīrau śārdūlavṛṣabhopamau.

पद्मपत्रविशालाक्षौ खड्गतूणीधनुर्धरौ। अश्विनाव् इव रूपेण समुपस्थितयौवनौ।

padmapatraviśālākṣau khaḍgatūṇīdhanurdharau. aśvināv iva rūpeṇa samupasthitayauvanau.

यदृच्छयैव गां प्राप्तौ देवलोकाद् इवामरौ। कथं पद्भ्याम् इह प्राप्तौ किमर्थं कस्य वा मुने।

yadṛcchayaiva gāṃ prāptau devalokād ivāmarau. kathaṃ padbhyām iha prāptau kimarthaṃ kasya vā mune.

भूषयन्ताव् इमं देशं चन्द्रसूर्याव् इवाम्बरम्। परस्परस्य सदृशौ प्रमाणेङ्गितचेष्टितैः।

bhūṣayantāv imaṃ deśaṃ candrasūryāv ivāmbaram. parasparasya sadṛśau pramāṇeṅgitaceṣṭitaiḥ.

किमर्थं च नरश्रेष्ठौ संप्राप्तौ दुर्गमे पथि। वरायुधधरौ वीरौ श्रोतुम् इच्छामि तत्त्वतः।

kimarthaṃ ca naraśreṣṭhau saṃprāptau durgame pathi. varāyudhadharau vīrau śrotum icchāmi tattvataḥ.

तस्य तद् वचनं श्रुत्वा यथावृत्तं न्यवेदयत्। सिद्धाश्रमनिवासं च राक्षसानां वधं तथा।

tasya tad vacanaṃ śrutvā yathāvṛttaṃ nyavedayat. siddhāśramanivāsaṃ ca rākṣasānāṃ vadhaṃ tathā.

विश्वामित्रवचः श्रुत्वा राजा परमहर्षितः। अतिथी परमौ प्राप्तौ पुत्रौ दशरथस्य तौ। पूजयाम् आस विधिवत् सत्कारार्हौ महाबलौ।

viśvāmitravacaḥ śrutvā rājā paramaharṣitaḥ. atithī paramau prāptau putrau daśarathasya tau. pūjayām āsa vidhivat satkārārhau mahābalau.

ततः परमसत्कारं सुमतेः प्राप्य राघवौ। उष्य तत्र निशाम् एकां जग्मतुर् मिथिलां ततः।

tataḥ paramasatkāraṃ sumateḥ prāpya rāghavau. uṣya tatra niśām ekāṃ jagmatur mithilāṃ tataḥ.

तां दृष्ट्वा मुनयः सर्वे जनकस्य पुरीं शुभाम्। साधु साध्व् इति शंसन्तो मिथिलां समपूजयन्।

tāṃ dṛṣṭvā munayaḥ sarve janakasya purīṃ śubhām. sādhu sādhv iti śaṃsanto mithilāṃ samapūjayan.

मिथिलोपवने तत्र आश्रमं दृश्य राघवः। पुराणं निर्जनं रम्यं पप्रच्छ मुनिपुंगवम्।

mithilopavane tatra āśramaṃ dṛśya rāghavaḥ. purāṇaṃ nirjanaṃ ramyaṃ papraccha munipuṃgavam.

श्रीमदाश्रमसंकाशं किं न्व् इदं मुनिवर्जितम्। श्रोतुम् इच्छामि भगवन् कस्यायं पूर्व आश्रमः।

śrīmadāśramasaṃkāśaṃ kiṃ nv idaṃ munivarjitam. śrotum icchāmi bhagavan kasyāyaṃ pūrva āśramaḥ.

तच् छ्रुता राघवेणोक्तं वाक्यं वाक्यविशारदः। प्रत्युवाच महातेजा विश्वमित्रो महामुनिः।

tac chrutā rāghaveṇoktaṃ vākyaṃ vākyaviśāradaḥ. pratyuvāca mahātejā viśvamitro mahāmuniḥ.

हन्त ते कथयिष्यामि शृणु तत्त्वेन राघव। यस्यैतद् आश्रमपदं शप्तं कोपान् महात्मना।

hanta te kathayiṣyāmi śṛṇu tattvena rāghava. yasyaitad āśramapadaṃ śaptaṃ kopān mahātmanā.

गौतमस्य नरश्रेष्ठ पूर्वम् आसीन् महात्मनः। आश्रमो दिव्यसंकाशः सुरैर् अपि सुपूजितः।

gautamasya naraśreṣṭha pūrvam āsīn mahātmanaḥ. āśramo divyasaṃkāśaḥ surair api supūjitaḥ.

स चेह तप आतिष्ठद् अहल्यासहितः पुरा। वर्षपूगान्य् अनेकानि राजपुत्र महायशः।

sa ceha tapa ātiṣṭhad ahalyāsahitaḥ purā. varṣapūgāny anekāni rājaputra mahāyaśaḥ.

तस्यान्तरं विदित्वा तु सहस्राक्षः शचीपतिः। मुनिवेषधरो ऽहल्याम् इदं वचनम् अब्रवीत्।

tasyāntaraṃ viditvā tu sahasrākṣaḥ śacīpatiḥ. muniveṣadharo 'halyām idaṃ vacanam abravīt.

ऋतुकालं प्रतीक्षन्ते नार्थिनः सुसमाहिते। संगमं त्व् अहम् इच्छामि त्वया सह सुमध्यमे।

ṛtukālaṃ pratīkṣante nārthinaḥ susamāhite. saṃgamaṃ tv aham icchāmi tvayā saha sumadhyame.

मुनिवेषं सहस्राक्षं विज्ञाय रघुनन्दन। मतिं चकार दुर्मेधा देवराजकुतूहलात्।

muniveṣaṃ sahasrākṣaṃ vijñāya raghunandana. matiṃ cakāra durmedhā devarājakutūhalāt.

अथाब्रवीत् सुरश्रेष्ठं कृतार्थेनान्तरात्मना। कृतार्थो ऽसि सुरश्रेष्ठ गच्छ शीघ्रम् इतः प्रभो। आत्मानं मां च देवेश सर्वदा रक्ष मानदः।

athābravīt suraśreṣṭhaṃ kṛtārthenāntarātmanā. kṛtārtho 'si suraśreṣṭha gaccha śīghram itaḥ prabho. ātmānaṃ māṃ ca deveśa sarvadā rakṣa mānadaḥ.

इन्द्रस् तु प्रहसन् वाक्यम् अहल्याम् इदम् अब्रवीत्। सुश्रोणि परितुष्टो ऽस्मि गमिष्यामि यथागतम्।

indras tu prahasan vākyam ahalyām idam abravīt. suśroṇi parituṣṭo 'smi gamiṣyāmi yathāgatam.

एवं संगम्य तु तया निश्चक्रामोटजात् ततः। स संभ्रमात् त्वरन् राम शङ्कितो गौतमं प्रति।

evaṃ saṃgamya tu tayā niścakrāmoṭajāt tataḥ. sa saṃbhramāt tvaran rāma śaṅkito gautamaṃ prati.

गौतमं स ददर्शाथ प्रविशन्तं महामुनिम्। देवदानवदुर्धर्षं तपोबलसमन्वितम्। तीर्थोदकपरिक्लिन्नं दीप्यमानम् इवानलम्। गृहीतसमिधं तत्र सकुशं मुनिपुङ्गवम्।

gautamaṃ sa dadarśātha praviśantaṃ mahāmunim. devadānavadurdharṣaṃ tapobalasamanvitam. tīrthodakapariklinnaṃ dīpyamānam ivānalam. gṛhītasamidhaṃ tatra sakuśaṃ munipuṅgavam.

दृष्ट्वा सुरपतिस् त्रस्तो विषण्णवदनो ऽभवत्।

dṛṣṭvā surapatis trasto viṣaṇṇavadano 'bhavat.

अथ दृष्ट्वा सहस्राक्षं मुनिवेषधरं मुनिः। दुर्वृत्तं वृत्तसंपन्नो रोषाद् वचनम् अब्रवीत्।

atha dṛṣṭvā sahasrākṣaṃ muniveṣadharaṃ muniḥ. durvṛttaṃ vṛttasaṃpanno roṣād vacanam abravīt.

मम रूपं समास्थाय कृतवान् असि दुर्मते। अकर्तव्यम् इदं यस्माद् विफलस् त्वं भविष्यति।

mama rūpaṃ samāsthāya kṛtavān asi durmate. akartavyam idaṃ yasmād viphalas tvaṃ bhaviṣyati.

गौतमेनैवम् उक्तस्य सरोषेण महात्मना। पेततुर् वृषणौ भूमौ सहस्राक्षस्य तत्क्षणात्।

gautamenaivam uktasya saroṣeṇa mahātmanā. petatur vṛṣaṇau bhūmau sahasrākṣasya tatkṣaṇāt.

तथा शप्त्वा स वै शक्रं भार्याम् अपि च शप्तवान्। इह वर्षसहस्राणि बहूनि त्वं निवत्स्यसि।

tathā śaptvā sa vai śakraṃ bhāryām api ca śaptavān. iha varṣasahasrāṇi bahūni tvaṃ nivatsyasi.

वायुभक्षा निराहारा तप्यन्ती भस्मशायिनी। अदृश्या सर्वभूतानाम् आश्रमे ऽस्मिन् निवत्स्यसि।

vāyubhakṣā nirāhārā tapyantī bhasmaśāyinī. adṛśyā sarvabhūtānām āśrame 'smin nivatsyasi.

यदा चैतद् वनं घोरं रामो दशरथात्मजः। आगमिष्यति दुर्धर्षस् तदा पूता भविष्यसि।

yadā caitad vanaṃ ghoraṃ rāmo daśarathātmajaḥ. āgamiṣyati durdharṣas tadā pūtā bhaviṣyasi.

तस्यातिथ्येन दुर्वृत्ते लोभमोहविवर्जिता। मत्सकाशे मुदा युक्ता स्वं वपुर् धारयिष्यसि।

tasyātithyena durvṛtte lobhamohavivarjitā. matsakāśe mudā yuktā svaṃ vapur dhārayiṣyasi.

एवम् उक्त्वा महातेजा गौतमो दुष्टचारिणीम्। इमम् आश्रमम् उत्सृज्य सिद्धचारणसेविते। हिमवच्छिखरे रम्ये तपस् तेपे महातपाः।

evam uktvā mahātejā gautamo duṣṭacāriṇīm. imam āśramam utsṛjya siddhacāraṇasevite. himavacchikhare ramye tapas tepe mahātapāḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...