महाभारत 9.44 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←शल्य पर्व→

←अध्याय 44→

[mh-9-44] • 110 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। ततो ऽभिषेकसंभारान् सर्वान् संभृत्य शास्त्रतः। बृहस्पतिः समिद्धे ऽग्नौ जुहावाज्यं यथाविधि।

vaiśaṃpāyana uvāca. tato 'bhiṣekasaṃbhārān sarvān saṃbhṛtya śāstrataḥ. bṛhaspatiḥ samiddhe 'gnau juhāvājyaṃ yathāvidhi.

ततो हिमवता दत्ते मणिप्रवरशोभिते। दिव्यरत्नाचिते दिव्ये निषण्णः परमासने।

tato himavatā datte maṇipravaraśobhite. divyaratnācite divye niṣaṇṇaḥ paramāsane.

सर्वमङ्गलसंभारैर् विधिमन्त्रपुरस्कृतम्। आभिषेचनिकं द्रव्यं गृहीत्वा देवतागणाः।

sarvamaṅgalasaṃbhārair vidhimantrapuraskṛtam. ābhiṣecanikaṃ dravyaṃ gṛhītvā devatāgaṇāḥ.

इन्द्राविष्णू महावीर्यौ सूर्याचन्द्रमसौ तथा। धाता चैव विधाता च तथा चैवानिलानलौ।

indrāviṣṇū mahāvīryau sūryācandramasau tathā. dhātā caiva vidhātā ca tathā caivānilānalau.

पूष्णा भगेनार्यम्णा च अंशेन च विवस्वता। रुद्रश् च सहितो धीमान् मित्रेण वरुणेन च।

pūṣṇā bhagenāryamṇā ca aṃśena ca vivasvatā. rudraś ca sahito dhīmān mitreṇa varuṇena ca.

रुद्रैर् वसुभिर् आदित्यैर् अश्विभ्यां च वृतः प्रभुः। विश्वेदेवैर् मरुद्भिश् च साध्यैश् च पितृभिः सह।

rudrair vasubhir ādityair aśvibhyāṃ ca vṛtaḥ prabhuḥ. viśvedevair marudbhiś ca sādhyaiś ca pitṛbhiḥ saha.

गन्धर्वैर् अप्सरोभिश् च यक्षराक्षसपन्नगैः। देवर्षिभिर् असंख्येयैस् तथा ब्रह्मर्षिभिर् वरैः।

gandharvair apsarobhiś ca yakṣarākṣasapannagaiḥ. devarṣibhir asaṃkhyeyais tathā brahmarṣibhir varaiḥ.

वैखानसैर् वालखिल्यैर् वाय्वाहारैर् मरीचिपैः। भृगुभिश् चाङ्गिरोभिश् च यतिभिश् च महात्मभिः। सर्वैर् विद्याधरैः पुण्यैर् योगसिद्धैस् तथा वृतः।

vaikhānasair vālakhilyair vāyvāhārair marīcipaiḥ. bhṛgubhiś cāṅgirobhiś ca yatibhiś ca mahātmabhiḥ. sarvair vidyādharaiḥ puṇyair yogasiddhais tathā vṛtaḥ.

पितामहः पुलस्त्यश् च पुलहश् च महातपाः। अङ्गिराः कश्यपो ऽत्रिश् च मरीचिर् भृगुर् एव च।

pitāmahaḥ pulastyaś ca pulahaś ca mahātapāḥ. aṅgirāḥ kaśyapo 'triś ca marīcir bhṛgur eva ca.

क्रतुर् हरः प्रचेताश् च मनुर् दक्षस् तथैव च। ऋतवश् च ग्रहाश् चैव ज्योतींषि च विशां पते।

kratur haraḥ pracetāś ca manur dakṣas tathaiva ca. ṛtavaś ca grahāś caiva jyotīṃṣi ca viśāṃ pate.

मूर्तिमत्यश् च सरितो वेदाश् चैव सनातनाः। समुद्राश् च ह्रदाश् चैव तीर्थानि विविधानि च। पृथिवी द्यौर् दिशश् चैव पादपाश् च जनाधिप।

mūrtimatyaś ca sarito vedāś caiva sanātanāḥ. samudrāś ca hradāś caiva tīrthāni vividhāni ca. pṛthivī dyaur diśaś caiva pādapāś ca janādhipa.

अदितिर् देवमाता च ह्रीः श्रीः स्वाहा सरस्वती। उमा शची सिनीवाली तथा चानुमतिः कुहूः। राका च धिषणा चैव पत्न्यश् चान्या दिवौकसाम्।

aditir devamātā ca hrīḥ śrīḥ svāhā sarasvatī. umā śacī sinīvālī tathā cānumatiḥ kuhūḥ. rākā ca dhiṣaṇā caiva patnyaś cānyā divaukasām.

हिमवांश् चैव विन्ध्यश् च मेरुश् चानेकशृङ्गवान्। ऐरावतः सानुचरः कलाः काष्ठास् तथैव च। मासार्धमासा ऋतवस् तथा रात्र्यहनी नृप।

himavāṃś caiva vindhyaś ca meruś cānekaśṛṅgavān. airāvataḥ sānucaraḥ kalāḥ kāṣṭhās tathaiva ca. māsārdhamāsā ṛtavas tathā rātryahanī nṛpa.

उच्चैःश्रवा हयश्रेष्ठो नागराजश् च वामनः। अरुणो गरुडश् चैव वृक्षाश् चौषधिभिः सह।

uccaiḥśravā hayaśreṣṭho nāgarājaś ca vāmanaḥ. aruṇo garuḍaś caiva vṛkṣāś cauṣadhibhiḥ saha.

धर्मश् च भगवान् देवः समाजग्मुर् हि संगताः। कालो यमश् च मृत्युश् च यमस्यानुचराश् च ये।

dharmaś ca bhagavān devaḥ samājagmur hi saṃgatāḥ. kālo yamaś ca mṛtyuś ca yamasyānucarāś ca ye.

बहुलत्वाच् च नोक्ता ये विविधा देवतागणाः। ते कुमाराभिषेकार्थं समाजग्मुस् ततस् ततः।

bahulatvāc ca noktā ye vividhā devatāgaṇāḥ. te kumārābhiṣekārthaṃ samājagmus tatas tataḥ.

जगृहुस् ते तदा राजन् सर्व एव दिवौकसः। आभिषेचनिकं भाण्डं मङ्गलानि च सर्वशः।

jagṛhus te tadā rājan sarva eva divaukasaḥ. ābhiṣecanikaṃ bhāṇḍaṃ maṅgalāni ca sarvaśaḥ.

दिव्यसंभारसंयुक्तैः कलशैः काञ्चनैर् नृप। सरस्वतीभिः पुण्याभिर् दिव्यतोयाभिर् एव तु।

divyasaṃbhārasaṃyuktaiḥ kalaśaiḥ kāñcanair nṛpa. sarasvatībhiḥ puṇyābhir divyatoyābhir eva tu.

अभ्यषिञ्चन् कुमारं वै संप्रहृष्टा दिवौकसः। सेनापतिं महात्मानम् असुराणां भयावहम्।

abhyaṣiñcan kumāraṃ vai saṃprahṛṣṭā divaukasaḥ. senāpatiṃ mahātmānam asurāṇāṃ bhayāvaham.

पुरा यथा महाराज वरुणं वै जलेश्वरम्। तथाभ्यषिञ्चद् भगवान् ब्रह्मा लोकपितामहः। कश्यपश् च महातेजा ये चान्ये नानुकीर्तिताः।

purā yathā mahārāja varuṇaṃ vai jaleśvaram. tathābhyaṣiñcad bhagavān brahmā lokapitāmahaḥ. kaśyapaś ca mahātejā ye cānye nānukīrtitāḥ.

तस्मै ब्रह्मा ददौ प्रीतो बलिनो वातरंहसः। कामवीर्यधरान् सिद्धान् महापारिषदान् प्रभुः।

tasmai brahmā dadau prīto balino vātaraṃhasaḥ. kāmavīryadharān siddhān mahāpāriṣadān prabhuḥ.

नन्दिषेणं लोहिताक्षं घण्टाकर्णं च संमतम्। चतुर्थम् अस्यानुचरं ख्यातं कुमुदमालिनम्।

nandiṣeṇaṃ lohitākṣaṃ ghaṇṭākarṇaṃ ca saṃmatam. caturtham asyānucaraṃ khyātaṃ kumudamālinam.

ततः स्थाणुं महावेगं महापारिषदं क्रतुम्। मायाशतधरं कामं कामवीर्यबलान्वितम्। ददौ स्कन्दाय राजेन्द्र सुरारिविनिबर्हणम्।

tataḥ sthāṇuṃ mahāvegaṃ mahāpāriṣadaṃ kratum. māyāśatadharaṃ kāmaṃ kāmavīryabalānvitam. dadau skandāya rājendra surārivinibarhaṇam.

स हि देवासुरे युद्धे दैत्यानां भीमकर्मणाम्। जघान दोर्भ्यां संक्रुद्धः प्रयुतानि चतुर्दश।

sa hi devāsure yuddhe daityānāṃ bhīmakarmaṇām. jaghāna dorbhyāṃ saṃkruddhaḥ prayutāni caturdaśa.

तथा देवा ददुस् तस्मै सेनां नैरृतसंकुलाम्। देवशत्रुक्षयकरीम् अजय्यां विश्वरूपिणीम्।

tathā devā dadus tasmai senāṃ nairṛtasaṃkulām. devaśatrukṣayakarīm ajayyāṃ viśvarūpiṇīm.

जयशब्दं ततश् चक्रुर् देवाः सर्वे सवासवाः। गन्धर्वयक्षरक्षांसि मुनयः पितरस् तथा।

jayaśabdaṃ tataś cakrur devāḥ sarve savāsavāḥ. gandharvayakṣarakṣāṃsi munayaḥ pitaras tathā.

यमः प्रादाद् अनुचरौ यमकालोपमाव् उभौ। उन्माथं च प्रमाथं च महावीर्यौ महाद्युती।

yamaḥ prādād anucarau yamakālopamāv ubhau. unmāthaṃ ca pramāthaṃ ca mahāvīryau mahādyutī.

सुभ्राजो भास्करश् चैव यौ तौ सूर्यानुयायिनौ। तौ सूर्यः कार्त्तिकेयाय ददौ प्रीतः प्रतापवान्।

subhrājo bhāskaraś caiva yau tau sūryānuyāyinau. tau sūryaḥ kārttikeyāya dadau prītaḥ pratāpavān.

कैलासशृङ्गसंकाशौ श्वेतमाल्यानुलेपनौ। सोमो ऽप्य् अनुचरौ प्रादान् मणिं सुमणिम् एव च।

kailāsaśṛṅgasaṃkāśau śvetamālyānulepanau. somo 'py anucarau prādān maṇiṃ sumaṇim eva ca.

ज्वालाजिह्वं तथा ज्योतिर् आत्मजाय हुताशनः। ददाव् अनुचरौ शूरौ परसैन्यप्रमाथिनौ।

jvālājihvaṃ tathā jyotir ātmajāya hutāśanaḥ. dadāv anucarau śūrau parasainyapramāthinau.

परिघं च वटं चैव भीमं च सुमहाबलम्। दहतिं दहनं चैव प्रचण्डौ वीर्यसंमतौ। अंशो ऽप्य् अनुचरान् पञ्च ददौ स्कन्दाय धीमते।

parighaṃ ca vaṭaṃ caiva bhīmaṃ ca sumahābalam. dahatiṃ dahanaṃ caiva pracaṇḍau vīryasaṃmatau. aṃśo 'py anucarān pañca dadau skandāya dhīmate.

उत्क्रोशं पङ्कजं चैव वज्रदण्डधराव् उभौ। ददाव् अनलपुत्राय वासवः परवीरहा। तौ हि शत्रून् महेन्द्रस्य जघ्नतुः समरे बहून्।

utkrośaṃ paṅkajaṃ caiva vajradaṇḍadharāv ubhau. dadāv analaputrāya vāsavaḥ paravīrahā. tau hi śatrūn mahendrasya jaghnatuḥ samare bahūn.

चक्रं विक्रमकं चैव संक्रमं च महाबलम्। स्कन्दाय त्रीन् अनुचरान् ददौ विष्णुर् महायशाः।

cakraṃ vikramakaṃ caiva saṃkramaṃ ca mahābalam. skandāya trīn anucarān dadau viṣṇur mahāyaśāḥ.

वर्धनं नन्दनं चैव सर्वविद्याविशारदौ। स्कन्दाय ददतुः प्रीताव् अश्विनौ भरतर्षभ।

vardhanaṃ nandanaṃ caiva sarvavidyāviśāradau. skandāya dadatuḥ prītāv aśvinau bharatarṣabha.

कुन्दनं कुसुमं चैव कुमुदं च महायशाः। डम्बराडम्बरौ चैव ददौ धाता महात्मने।

kundanaṃ kusumaṃ caiva kumudaṃ ca mahāyaśāḥ. ḍambarāḍambarau caiva dadau dhātā mahātmane.

वक्रानुवक्रौ बलिनौ मेषवक्त्रौ बलोत्कटौ। ददौ त्वष्टा महामायौ स्कन्दायानुचरौ वरौ।

vakrānuvakrau balinau meṣavaktrau balotkaṭau. dadau tvaṣṭā mahāmāyau skandāyānucarau varau.

सुव्रतं सत्यसंधं च ददौ मित्रो महात्मने। कुमाराय महात्मानौ तपोविद्याधरौ प्रभुः।

suvrataṃ satyasaṃdhaṃ ca dadau mitro mahātmane. kumārāya mahātmānau tapovidyādharau prabhuḥ.

सुदर्शनीयौ वरदौ त्रिषु लोकेषु विश्रुतौ। सुप्रभं च महात्मानं शुभकर्माणम् एव च। कार्त्तिकेयाय संप्रादाद् विधाता लोकविश्रुतौ।

sudarśanīyau varadau triṣu lokeṣu viśrutau. suprabhaṃ ca mahātmānaṃ śubhakarmāṇam eva ca. kārttikeyāya saṃprādād vidhātā lokaviśrutau.

पालितकं कालिकं च महामायाविनाव् उभौ। पूषा च पार्षदौ प्रादात् कार्त्तिकेयाय भारत।

pālitakaṃ kālikaṃ ca mahāmāyāvināv ubhau. pūṣā ca pārṣadau prādāt kārttikeyāya bhārata.

बलं चातिबलं चैव महावक्त्रौ महाबलौ। प्रददौ कार्त्तिकेयाय वायुर् भरतसत्तम।

balaṃ cātibalaṃ caiva mahāvaktrau mahābalau. pradadau kārttikeyāya vāyur bharatasattama.

घसं चातिघसं चैव तिमिवक्त्रौ महाबलौ। प्रददौ कार्त्तिकेयाय वरुणः सत्यसंगरः।

ghasaṃ cātighasaṃ caiva timivaktrau mahābalau. pradadau kārttikeyāya varuṇaḥ satyasaṃgaraḥ.

सुवर्चसं महात्मानं तथैवाप्य् अतिवर्चसम्। हिमवान् प्रददौ राजन् हुताशनसुताय वै।

suvarcasaṃ mahātmānaṃ tathaivāpy ativarcasam. himavān pradadau rājan hutāśanasutāya vai.

काञ्चनं च महात्मानं मेघमालिनम् एव च। ददाव् अनुचरौ मेरुर् अग्निपुत्राय भारत।

kāñcanaṃ ca mahātmānaṃ meghamālinam eva ca. dadāv anucarau merur agniputrāya bhārata.

स्थिरं चातिस्थिरं चैव मेरुर् एवापरौ ददौ। महात्मने ऽग्निपुत्राय महाबलपराक्रमौ।

sthiraṃ cātisthiraṃ caiva merur evāparau dadau. mahātmane 'gniputrāya mahābalaparākramau.

उच्छ्रितं चातिशृङ्गं च महापाषाणयोधिनौ। प्रददाव् अग्निपुत्राय विन्ध्यः पारिषदाव् उभौ।

ucchritaṃ cātiśṛṅgaṃ ca mahāpāṣāṇayodhinau. pradadāv agniputrāya vindhyaḥ pāriṣadāv ubhau.

संग्रहं विग्रहं चैव समुद्रो ऽपि गदाधरौ। प्रददाव् अग्निपुत्राय महापारिषदाव् उभौ।

saṃgrahaṃ vigrahaṃ caiva samudro 'pi gadādharau. pradadāv agniputrāya mahāpāriṣadāv ubhau.

उन्मादं पुष्पदन्तं च शङ्कुकर्णं तथैव च। प्रददाव् अग्निपुत्राय पार्वती शुभदर्शना।

unmādaṃ puṣpadantaṃ ca śaṅkukarṇaṃ tathaiva ca. pradadāv agniputrāya pārvatī śubhadarśanā.

जयं महाजयं चैव नागौ ज्वलनसूनवे। प्रददौ पुरुषव्याघ्र वासुकिः पन्नगेश्वरः।

jayaṃ mahājayaṃ caiva nāgau jvalanasūnave. pradadau puruṣavyāghra vāsukiḥ pannageśvaraḥ.

एवं साध्याश् च रुद्राश् च वसवः पितरस् तथा। सागराः सरितश् चैव गिरयश् च महाबलाः।

evaṃ sādhyāś ca rudrāś ca vasavaḥ pitaras tathā. sāgarāḥ saritaś caiva girayaś ca mahābalāḥ.

ददुः सेनागणाध्यक्षाञ् शूलपट्टिशधारिणः। दिव्यप्रहरणोपेतान् नानावेषविभूषितान्।

daduḥ senāgaṇādhyakṣāñ śūlapaṭṭiśadhāriṇaḥ. divyapraharaṇopetān nānāveṣavibhūṣitān.

शृणु नामानि चान्येषां ये ऽन्ये स्कन्दस्य सैनिकाः। विविधायुधसंपन्नाश् चित्राभरणवर्मिणः।

śṛṇu nāmāni cānyeṣāṃ ye 'nye skandasya sainikāḥ. vividhāyudhasaṃpannāś citrābharaṇavarmiṇaḥ.

शङ्कुकर्णो निकुम्भश् च पद्मः कुमुद एव च। अनन्तो द्वादशभुजस् तथा कृष्णोपकृष्णकौ।

śaṅkukarṇo nikumbhaś ca padmaḥ kumuda eva ca. ananto dvādaśabhujas tathā kṛṣṇopakṛṣṇakau.

द्रोणश्रवाः कपिस्कन्धः काञ्चनाक्षो जलंधमः। अक्षसंतर्जनो राजन् कुनदीकस् तमोभ्रकृत्।

droṇaśravāḥ kapiskandhaḥ kāñcanākṣo jalaṃdhamaḥ. akṣasaṃtarjano rājan kunadīkas tamobhrakṛt.

एकाक्षो द्वादशाक्षश् च तथैवैकजटः प्रभुः। सहस्रबाहुर् विकटो व्याघ्राक्षः क्षितिकम्पनः।

ekākṣo dvādaśākṣaś ca tathaivaikajaṭaḥ prabhuḥ. sahasrabāhur vikaṭo vyāghrākṣaḥ kṣitikampanaḥ.

पुण्यनामा सुनामा च सुवक्त्रः प्रियदर्शनः। परिश्रुतः कोकनदः प्रियमाल्यानुलेपनः।

puṇyanāmā sunāmā ca suvaktraḥ priyadarśanaḥ. pariśrutaḥ kokanadaḥ priyamālyānulepanaḥ.

अजोदरो गजशिराः स्कन्धाक्षः शतलोचनः। ज्वालाजिह्वः करालश् च सितकेशो जटी हरिः। परिश्रुतः कोकनदः कृष्णकेशो जटाधरः।

ajodaro gajaśirāḥ skandhākṣaḥ śatalocanaḥ. jvālājihvaḥ karālaś ca sitakeśo jaṭī hariḥ. pariśrutaḥ kokanadaḥ kṛṣṇakeśo jaṭādharaḥ.

चतुर्दंष्ट्रो ऽष्टजिह्वश् च मेघनादः पृथुश्रवाः। विद्युदक्षो धनुर्वक्त्रो जठरो मारुताशनः।

caturdaṃṣṭro 'ṣṭajihvaś ca meghanādaḥ pṛthuśravāḥ. vidyudakṣo dhanurvaktro jaṭharo mārutāśanaḥ.

उदराक्षो झषाक्षश् च वज्रनाभो वसुप्रभः। समुद्रवेगो राजेन्द्र शैलकम्पी तथैव च।

udarākṣo jhaṣākṣaś ca vajranābho vasuprabhaḥ. samudravego rājendra śailakampī tathaiva ca.

पुत्रमेषः प्रवाहश् च तथा नन्दोपनन्दकौ। धूम्रः श्वेतः कलिङ्गश् च सिद्धार्थो वरदस् तथा।

putrameṣaḥ pravāhaś ca tathā nandopanandakau. dhūmraḥ śvetaḥ kaliṅgaś ca siddhārtho varadas tathā.

प्रियकश् चैव नन्दश् च गोनन्दश् च प्रतापवान्। आनन्दश् च प्रमोदश् च स्वस्तिको ध्रुवकस् तथा।

priyakaś caiva nandaś ca gonandaś ca pratāpavān. ānandaś ca pramodaś ca svastiko dhruvakas tathā.

क्षेमवापः सुजातश् च सिद्धयात्रश् च भारत। गोव्रजः कनकापीडो महापारिषदेश्वरः।

kṣemavāpaḥ sujātaś ca siddhayātraś ca bhārata. govrajaḥ kanakāpīḍo mahāpāriṣadeśvaraḥ.

गायनो हसनश् चैव बाणः खड्गश् च वीर्यवान्। वैताली चातिताली च तथा कतिकवातिकौ।

gāyano hasanaś caiva bāṇaḥ khaḍgaś ca vīryavān. vaitālī cātitālī ca tathā katikavātikau.

हंसजः पङ्कदिग्धाङ्गः समुद्रोन्मादनश् च ह। रणोत्कटः प्रहासश् च श्वेतशीर्षश् च नन्दकः।

haṃsajaḥ paṅkadigdhāṅgaḥ samudronmādanaś ca ha. raṇotkaṭaḥ prahāsaś ca śvetaśīrṣaś ca nandakaḥ.

कालकण्ठः प्रभासश् च तथा कुम्भाण्डको ऽपरः। कालकाक्षः सितश् चैव भूतलोन्मथनस् तथा। समुद्रोन्मदनश् चैव महानादी रणोत्कटः। कालकश् च प्रहासश् च तथाङ्गारकवह्निकौ। एते चान्ये च बहवो महाशाली रणोत्कटः।

kālakaṇṭhaḥ prabhāsaś ca tathā kumbhāṇḍako 'paraḥ. kālakākṣaḥ sitaś caiva bhūtalonmathanas tathā. samudronmadanaś caiva mahānādī raṇotkaṭaḥ. kālakaś ca prahāsaś ca tathāṅgārakavahnikau. ete cānye ca bahavo mahāśālī raṇotkaṭaḥ.

यज्ञवाहः प्रवाहश् च देवयाजी च सोमपः। सजालश् च महातेजाः क्रथक्राथौ च भारत।

yajñavāhaḥ pravāhaś ca devayājī ca somapaḥ. sajālaś ca mahātejāḥ krathakrāthau ca bhārata.

तुहनश् च तुहानश् च चित्रदेवश् च वीर्यवान्। मधुरः सुप्रसादश् च किरीटी च महाबलः।

tuhanaś ca tuhānaś ca citradevaś ca vīryavān. madhuraḥ suprasādaś ca kirīṭī ca mahābalaḥ.

वसनो मधुवर्णश् च कलशोदर एव च। धमन्तो मन्मथकरः सूचीवक्त्रश् च वीर्यवान्।

vasano madhuvarṇaś ca kalaśodara eva ca. dhamanto manmathakaraḥ sūcīvaktraś ca vīryavān.

श्वेतवक्त्रः सुवक्त्रश् च चारुवक्त्रश् च पाण्डुरः। दण्डबाहुः सुबाहुश् च रजः कोकिलकस् तथा।

śvetavaktraḥ suvaktraś ca cāruvaktraś ca pāṇḍuraḥ. daṇḍabāhuḥ subāhuś ca rajaḥ kokilakas tathā.

अचलः कनकाक्षश् च बालानाम् अयिकः प्रभुः। संचारकः कोकनदो गृध्रवक्त्रश् च जम्बुकः।

acalaḥ kanakākṣaś ca bālānām ayikaḥ prabhuḥ. saṃcārakaḥ kokanado gṛdhravaktraś ca jambukaḥ.

लोहाशवक्त्रो जठरः कुम्भवक्त्रश् च कुण्डकः। मद्गुग्रीवश् च कृष्णौजा हंसवक्त्रश् च चन्द्रभाः। चन्द्रमाः पाणिकर्मा च उडुकश् च महाबलः।

lohāśavaktro jaṭharaḥ kumbhavaktraś ca kuṇḍakaḥ. madgugrīvaś ca kṛṣṇaujā haṃsavaktraś ca candrabhāḥ. candramāḥ pāṇikarmā ca uḍukaś ca mahābalaḥ.

पाणिकूर्मा च शम्बूकः पञ्चवक्त्रश् च शिक्षकः। चाषवक्त्रश् च जम्बूकः शाकवक्त्रश् च कुण्डकः।

pāṇikūrmā ca śambūkaḥ pañcavaktraś ca śikṣakaḥ. cāṣavaktraś ca jambūkaḥ śākavaktraś ca kuṇḍakaḥ.

योगयुक्ता महात्मानः सततं ब्राह्मणप्रियाः। पैतामहा महात्मानो महापारिषदाश् च ह। यौवनस्थाश् च बालाश् च वृद्धाश् च जनमेजय।

yogayuktā mahātmānaḥ satataṃ brāhmaṇapriyāḥ. paitāmahā mahātmāno mahāpāriṣadāś ca ha. yauvanasthāś ca bālāś ca vṛddhāś ca janamejaya.

सहस्रशः पारिषदाः कुमारम् उपतस्थिरे। वक्त्रैर् नानाविधैर् ये तु शृणु ताञ् जनमेजय।

sahasraśaḥ pāriṣadāḥ kumāram upatasthire. vaktrair nānāvidhair ye tu śṛṇu tāñ janamejaya.

कूर्मकुक्कुटवक्त्राश् च शशोलूकमुखास् तथा। दीर्घवक्त्राश् च भारत। श्वगोमायुमुखाश् चैव। खरोष्ट्रवदनाश् चैव वराहवदनास् तथा।

kūrmakukkuṭavaktrāś ca śaśolūkamukhās tathā. dīrghavaktrāś ca bhārata. śvagomāyumukhāś caiva. kharoṣṭravadanāś caiva varāhavadanās tathā.

मनुष्यमेषवक्त्राश् च सृगालवदनास् तथा। भीमा मकरवक्त्राश् च शिंशुमारमुखास् तथा।

manuṣyameṣavaktrāś ca sṛgālavadanās tathā. bhīmā makaravaktrāś ca śiṃśumāramukhās tathā.

मार्जारशशवक्त्राश् च दीर्घवक्त्राश् च भारत। नकुलोलूकवक्त्राश् च श्ववक्त्राश् च तथापरे।

mārjāraśaśavaktrāś ca dīrghavaktrāś ca bhārata. nakulolūkavaktrāś ca śvavaktrāś ca tathāpare.

आखुबभ्रुकवक्त्राश् च मयूरवदनास् तथा। मत्स्यमेषाननाश् चान्ये अजाविमहिषाननाः।

ākhubabhrukavaktrāś ca mayūravadanās tathā. matsyameṣānanāś cānye ajāvimahiṣānanāḥ.

ऋक्षशार्दूलवक्त्राश् च द्वीपिसिंहाननास् तथा। भीमा गजाननाश् चैव तथा नक्रमुखाः परे।

ṛkṣaśārdūlavaktrāś ca dvīpisiṃhānanās tathā. bhīmā gajānanāś caiva tathā nakramukhāḥ pare.

गरुडाननाः खड्गमुखा वृककाकमुखास् तथा। गोखरोष्ट्रमुखाश् चान्ये वृषदंशमुखास् तथा।

garuḍānanāḥ khaḍgamukhā vṛkakākamukhās tathā. gokharoṣṭramukhāś cānye vṛṣadaṃśamukhās tathā.

महाजठरपादाङ्गास् तारकाक्षाश् च भारत। पारावतमुखाश् चान्ये तथा वृषमुखाः परे।

mahājaṭharapādāṅgās tārakākṣāś ca bhārata. pārāvatamukhāś cānye tathā vṛṣamukhāḥ pare.

कोकिलावदनाश् चान्ये श्येनतित्तिरिकाननाः। कृकलासमुखाश् चैव विरजोम्बरधारिणः।

kokilāvadanāś cānye śyenatittirikānanāḥ. kṛkalāsamukhāś caiva virajombaradhāriṇaḥ.

व्यालवक्त्राः शूलमुखाश् चण्डवक्त्राः शताननाः। आशीविषाश् चीरधरा गोनासावरणास् तथा।

vyālavaktrāḥ śūlamukhāś caṇḍavaktrāḥ śatānanāḥ. āśīviṣāś cīradharā gonāsāvaraṇās tathā.

स्थूलोदराः कृशाङ्गाश् च स्थूलाङ्गाश् च कृशोदराः। ह्रस्वग्रीवा महाकर्णा नानाव्यालविभूषिताः।

sthūlodarāḥ kṛśāṅgāś ca sthūlāṅgāś ca kṛśodarāḥ. hrasvagrīvā mahākarṇā nānāvyālavibhūṣitāḥ.

गजेन्द्रचर्मवसनास् तथा कृष्णाजिनाम्बराः। स्कन्धेमुखा महाराज तथा ह्य् उदरतोमुखाः।

gajendracarmavasanās tathā kṛṣṇājināmbarāḥ. skandhemukhā mahārāja tathā hy udaratomukhāḥ.

पृष्ठेमुखा हनुमुखास् तथा जङ्घामुखा अपि। पार्श्वाननाश् च बहवो नानादेशमुखास् तथा।

pṛṣṭhemukhā hanumukhās tathā jaṅghāmukhā api. pārśvānanāś ca bahavo nānādeśamukhās tathā.

तथा कीटपतंगानां सदृशास्या गणेश्वराः। नानाव्यालमुखाश् चान्ये बहुबाहुशिरोधराः।

tathā kīṭapataṃgānāṃ sadṛśāsyā gaṇeśvarāḥ. nānāvyālamukhāś cānye bahubāhuśirodharāḥ.

नानावृक्षभुजाः के चित् कटिशीर्षास् तथापरे। भुजंगभोगवदना नानागुल्मनिवासिनः।

nānāvṛkṣabhujāḥ ke cit kaṭiśīrṣās tathāpare. bhujaṃgabhogavadanā nānāgulmanivāsinaḥ.

चीरसंवृतगात्राश् च तथा फलकवाससः। नानावेषधराश् चैव चर्मवासस एव च। नानामाल्यानुलेपनाः। नानावस्त्रधराश् चैव।

cīrasaṃvṛtagātrāś ca tathā phalakavāsasaḥ. nānāveṣadharāś caiva carmavāsasa eva ca. nānāmālyānulepanāḥ. nānāvastradharāś caiva.

उष्णीषिणो मुकुटिनः कम्बुग्रीवाः सुवर्चसः। किरीटिनः पञ्चशिखास् तथा कठिनमूर्धजाः।

uṣṇīṣiṇo mukuṭinaḥ kambugrīvāḥ suvarcasaḥ. kirīṭinaḥ pañcaśikhās tathā kaṭhinamūrdhajāḥ.

त्रिशिखा द्विशिखाश् चैव तथा सप्तशिखाः परे। शिखण्डिनो मुकुटिनो मुण्डाश् च जटिलास् तथा।

triśikhā dviśikhāś caiva tathā saptaśikhāḥ pare. śikhaṇḍino mukuṭino muṇḍāś ca jaṭilās tathā.

चित्रमाल्यधराः के चित् के चिद् रोमाननास् तथा। दिव्यमाल्याम्बरधराः सततं प्रियविग्रहाः। विग्रहैकरसा नित्यम् अजेयाः सुरसत्तमैः।

citramālyadharāḥ ke cit ke cid romānanās tathā. divyamālyāmbaradharāḥ satataṃ priyavigrahāḥ. vigrahaikarasā nityam ajeyāḥ surasattamaiḥ.

कृष्णा निर्मांसवक्त्राश् च दीर्घपृष्ठा निरूदराः। स्थूलपृष्ठा ह्रस्वपृष्ठाः प्रलम्बोदरमेहनाः।

kṛṣṇā nirmāṃsavaktrāś ca dīrghapṛṣṭhā nirūdarāḥ. sthūlapṛṣṭhā hrasvapṛṣṭhāḥ pralambodaramehanāḥ.

महाभुजा ह्रस्वभुजा ह्रस्वगात्राश् च वामनाः। कुब्जाश् च दीर्घजङ्घाश् च हस्तिकर्णशिरोधराः।

mahābhujā hrasvabhujā hrasvagātrāś ca vāmanāḥ. kubjāś ca dīrghajaṅghāś ca hastikarṇaśirodharāḥ.

हस्तिनासाः कूर्मनासा वृकनासास् तथापरे। दीर्घोष्ठा दीर्घजिह्वाश् च विकराला ह्य् अधोमुखाः।

hastināsāḥ kūrmanāsā vṛkanāsās tathāpare. dīrghoṣṭhā dīrghajihvāś ca vikarālā hy adhomukhāḥ.

महादंष्ट्रा ह्रस्वदंष्ट्राश् चतुर्दंष्ट्रास् तथापरे। वारणेन्द्रनिभाश् चान्ये भीमा राजन् सहस्रशः।

mahādaṃṣṭrā hrasvadaṃṣṭrāś caturdaṃṣṭrās tathāpare. vāraṇendranibhāś cānye bhīmā rājan sahasraśaḥ.

सुविभक्तशरीराश् च दीप्तिमन्तः स्वलंकृताः। पिङ्गाक्षाः शङ्कुकर्णाश् च वक्रनासाश् च भारत।

suvibhaktaśarīrāś ca dīptimantaḥ svalaṃkṛtāḥ. piṅgākṣāḥ śaṅkukarṇāś ca vakranāsāś ca bhārata.

पृथुदंष्ट्रा महादंष्ट्राः स्थूलौष्ठा हरिमूर्धजाः। नानापादौष्ठदंष्ट्राश् च नानाहस्तशिरोधराः। नानावर्मभिर् आच्छन्ना नानाभाषाश् च भारत।

pṛthudaṃṣṭrā mahādaṃṣṭrāḥ sthūlauṣṭhā harimūrdhajāḥ. nānāpādauṣṭhadaṃṣṭrāś ca nānāhastaśirodharāḥ. nānāvarmabhir ācchannā nānābhāṣāś ca bhārata.

कुशला देशभाषासु जल्पन्तो ऽन्योन्यम् ईश्वराः। हृष्टाः परिपतन्ति स्म महापारिषदास् तथा।

kuśalā deśabhāṣāsu jalpanto 'nyonyam īśvarāḥ. hṛṣṭāḥ paripatanti sma mahāpāriṣadās tathā.

दीर्घग्रीवा दीर्घनखा दीर्घपादशिरोभुजाः। पिङ्गाक्षा नीलकण्ठाश् च लम्बकर्णाश् च भारत।

dīrghagrīvā dīrghanakhā dīrghapādaśirobhujāḥ. piṅgākṣā nīlakaṇṭhāś ca lambakarṇāś ca bhārata.

वृकोदरनिभाश् चैव के चिद् अञ्जनसंनिभाः। श्वेताङ्गा लोहितग्रीवाः पिङ्गाक्षाश् च तथापरे। कल्माषा बहवो राजंश् चित्रवर्णाश् च भारत।

vṛkodaranibhāś caiva ke cid añjanasaṃnibhāḥ. śvetāṅgā lohitagrīvāḥ piṅgākṣāś ca tathāpare. kalmāṣā bahavo rājaṃś citravarṇāś ca bhārata.

चामरापीडकनिभाः श्वेतलोहितराजयः। नानावर्णाः सवर्णाश् च मयूरसदृशप्रभाः। नानाप्रहरणा ये वै नानाशस्त्रास्त्रकोविदाः।

cāmarāpīḍakanibhāḥ śvetalohitarājayaḥ. nānāvarṇāḥ savarṇāś ca mayūrasadṛśaprabhāḥ. nānāpraharaṇā ye vai nānāśastrāstrakovidāḥ.

पुनः प्रहरणान्य् एषां कीर्त्यमानानि मे शृणु। शेषैः कृतं पारिषदैर् आयुधानां परिग्रहम्।

punaḥ praharaṇāny eṣāṃ kīrtyamānāni me śṛṇu. śeṣaiḥ kṛtaṃ pāriṣadair āyudhānāṃ parigraham.

पाशोद्यतकराः के चिद् व्यादितास्याः खराननाः। पृथ्वक्षा नीलकण्ठाश् च तथा परिघबाहवः।

pāśodyatakarāḥ ke cid vyāditāsyāḥ kharānanāḥ. pṛthvakṣā nīlakaṇṭhāś ca tathā parighabāhavaḥ.

शतघ्नीचक्रहस्ताश् च तथा मुसलपाणयः। शूलासिहस्ताश् च तथा महाकाया महाबलाः।

śataghnīcakrahastāś ca tathā musalapāṇayaḥ. śūlāsihastāś ca tathā mahākāyā mahābalāḥ.

गदाभुशुण्डिहस्ताश् च तथा तोमरपाणयः। असिमुद्गरहस्ताश् च दण्डहस्ताश् च भारत।

gadābhuśuṇḍihastāś ca tathā tomarapāṇayaḥ. asimudgarahastāś ca daṇḍahastāś ca bhārata.

आयुधैर् विविधैर् घोरैर् महात्मानो महाजवाः। महाबला महावेगा महापारिषदास् तथा।

āyudhair vividhair ghorair mahātmāno mahājavāḥ. mahābalā mahāvegā mahāpāriṣadās tathā.

अभिषेकं कुमारस्य दृष्ट्वा हृष्टा रणप्रियाः। घण्टाजालपिनद्धाङ्गा ननृतुस् ते महौजसः।

abhiṣekaṃ kumārasya dṛṣṭvā hṛṣṭā raṇapriyāḥ. ghaṇṭājālapinaddhāṅgā nanṛtus te mahaujasaḥ.

एते चान्ये च बहवो महापारिषदा नृप। उपतस्थुर् महात्मानं कार्त्तिकेयं यशस्विनम्।

ete cānye ca bahavo mahāpāriṣadā nṛpa. upatasthur mahātmānaṃ kārttikeyaṃ yaśasvinam.

दिव्याश् चाप्य् आन्तरिक्षाश् च पार्थिवाश् चानिलोपमाः। व्यादिष्टा दैवतैः शूराः स्कन्दस्यानुचराभवन्।

divyāś cāpy āntarikṣāś ca pārthivāś cānilopamāḥ. vyādiṣṭā daivataiḥ śūrāḥ skandasyānucarābhavan.

तादृशानां सहस्राणि प्रयुतान्य् अर्बुदानि च। अभिषिक्तं महात्मानं परिवार्योपतस्थिरे।

tādṛśānāṃ sahasrāṇi prayutāny arbudāni ca. abhiṣiktaṃ mahātmānaṃ parivāryopatasthire.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...