महाभारत 6.106 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←भीष्म पर्व→

←अध्याय 106→

[mh-6-106] • 45 श्लोकाः

संजय उवाच। अर्जुनस् तु रणे राजन् दृष्ट्वा भीष्मस्य विक्रमम्। शिखण्डिनम् अथोवाच समभ्येहि पितामहम्।

saṃjaya uvāca. arjunas tu raṇe rājan dṛṣṭvā bhīṣmasya vikramam. śikhaṇḍinam athovāca samabhyehi pitāmaham.

न चापि भीस् त्वया कार्या भीष्माद् अद्य कथं चन। अहम् एनं शरैस् तीक्ष्णैः पातयिष्ये रथोत्तमात्।

na cāpi bhīs tvayā kāryā bhīṣmād adya kathaṃ cana. aham enaṃ śarais tīkṣṇaiḥ pātayiṣye rathottamāt.

एवम् उक्तस् तु पार्थेन शिखण्डी भरतर्षभ। अभ्यद्रवत गाङ्गेयं श्रुत्वा पार्थस्य भाषितम्।

evam uktas tu pārthena śikhaṇḍī bharatarṣabha. abhyadravata gāṅgeyaṃ śrutvā pārthasya bhāṣitam.

धृष्टद्युम्नस् तथा राजन् सौभद्रश् च महारथः। हृष्टाव् आद्रवतां भीष्मं श्रुत्वा पार्थस्य भाषितम्।

dhṛṣṭadyumnas tathā rājan saubhadraś ca mahārathaḥ. hṛṣṭāv ādravatāṃ bhīṣmaṃ śrutvā pārthasya bhāṣitam.

विराटद्रुपदौ वृद्धौ कुन्तिभोजश् च दंशितः। अभ्यद्रवत गाङ्गेयं पुत्रस्य तव पश्यतः।

virāṭadrupadau vṛddhau kuntibhojaś ca daṃśitaḥ. abhyadravata gāṅgeyaṃ putrasya tava paśyataḥ.

नकुलः सहदेवश् च धर्मराजश् च वीर्यवान्। तथेतराणि सैन्यानि सर्वाण्य् एव विशां पते। समाद्रवन्त गाङ्गेयं श्रुत्वा पार्थस्य भाषितम्।

nakulaḥ sahadevaś ca dharmarājaś ca vīryavān. tathetarāṇi sainyāni sarvāṇy eva viśāṃ pate. samādravanta gāṅgeyaṃ śrutvā pārthasya bhāṣitam.

प्रत्युद्ययुस् तावकाश् च समेतास् तान् महारथान्। यथाशक्ति यथोत्साहं तन् मे निगदतः शृणु।

pratyudyayus tāvakāś ca sametās tān mahārathān. yathāśakti yathotsāhaṃ tan me nigadataḥ śṛṇu.

चित्रसेनो महाराज चेकितानं समभ्ययात्। भीष्मप्रेप्सुं रणे यान्तं वृषं व्याघ्रशिशुर् यथा।

citraseno mahārāja cekitānaṃ samabhyayāt. bhīṣmaprepsuṃ raṇe yāntaṃ vṛṣaṃ vyāghraśiśur yathā.

धृष्टद्युम्नं महाराज भीष्मान्तिकम् उपागतम्। त्वरमाणो रणे यत्तं कृतवर्मा न्यवारयत्। त्वरमाणं रणे यत्तं सौमदत्तिर् अवारयत्।

dhṛṣṭadyumnaṃ mahārāja bhīṣmāntikam upāgatam. tvaramāṇo raṇe yattaṃ kṛtavarmā nyavārayat. tvaramāṇaṃ raṇe yattaṃ saumadattir avārayat.

भीमसेनं सुसंक्रुद्धं गाङ्गेयस्य वधैषिणम्। त्वरमाणो महाराज सौमदत्तिर् न्यवारयत्।

bhīmasenaṃ susaṃkruddhaṃ gāṅgeyasya vadhaiṣiṇam. tvaramāṇo mahārāja saumadattir nyavārayat.

तथैव नकुलं वीरं किरन्तं सायकान् बहून्। विकर्णो वारयाम् आस इच्छन् भीष्मस्य जीवितम्।

tathaiva nakulaṃ vīraṃ kirantaṃ sāyakān bahūn. vikarṇo vārayām āsa icchan bhīṣmasya jīvitam.

सहदेवं तथा यान्तं यत्तं भीष्मरथं प्रति। वारयाम् आस संक्रुद्धः कृपः शारद्वतो युधि।

sahadevaṃ tathā yāntaṃ yattaṃ bhīṣmarathaṃ prati. vārayām āsa saṃkruddhaḥ kṛpaḥ śāradvato yudhi.

राक्षसं क्रूरकर्माणं भैमसेनिं महाबलम्। भीष्मस्य निधनं प्रेप्सुं दुर्मुखो ऽभ्यद्रवद् बली।

rākṣasaṃ krūrakarmāṇaṃ bhaimaseniṃ mahābalam. bhīṣmasya nidhanaṃ prepsuṃ durmukho 'bhyadravad balī.

सात्यकिं समरे क्रुद्धम् आर्श्यशृङ्गिर् अवारयत्। भीष्मस्य वधम् इच्छन्तं पाण्डवप्रीतिकाम्यया। अभिमन्युं महाराज यान्तं भीष्मरथं प्रति। सुदक्षिणो महाराज काम्बोजः प्रत्यवारयत्।

sātyakiṃ samare kruddham ārśyaśṛṅgir avārayat. bhīṣmasya vadham icchantaṃ pāṇḍavaprītikāmyayā. abhimanyuṃ mahārāja yāntaṃ bhīṣmarathaṃ prati. sudakṣiṇo mahārāja kāmbojaḥ pratyavārayat.

विराटद्रुपदौ वृद्धौ समेताव् अरिमर्दनौ। अश्वत्थामा ततः क्रुद्धो वारयाम् आस भारत।

virāṭadrupadau vṛddhau sametāv arimardanau. aśvatthāmā tataḥ kruddho vārayām āsa bhārata.

तथा पाण्डुसुतं ज्येष्ठं भीष्मस्य वधकाङ्क्षिणम्। भारद्वाजो रणे यत्तो धर्मपुत्रम् अवारयत्।

tathā pāṇḍusutaṃ jyeṣṭhaṃ bhīṣmasya vadhakāṅkṣiṇam. bhāradvājo raṇe yatto dharmaputram avārayat.

अर्जुनं रभसं युद्धे पुरस्कृत्य शिखण्डिनम्। भीष्मप्रेप्सुं महाराज तापयन्तं दिशो दश। दुःशासनो महेष्वासो वारयाम् आस संयुगे।

arjunaṃ rabhasaṃ yuddhe puraskṛtya śikhaṇḍinam. bhīṣmaprepsuṃ mahārāja tāpayantaṃ diśo daśa. duḥśāsano maheṣvāso vārayām āsa saṃyuge.

अन्ये च तावका योधाः पाण्डवानां महारथान्। भीष्मायाभिमुखं यातान् वारयाम् आसुर् आहवे।

anye ca tāvakā yodhāḥ pāṇḍavānāṃ mahārathān. bhīṣmāyābhimukhaṃ yātān vārayām āsur āhave.

धृष्टद्युम्नस् तु सैन्यानि प्राक्रोशत पुनः पुनः। अभिद्रवत संरब्धा भीष्मम् एकं महाबलम्।

dhṛṣṭadyumnas tu sainyāni prākrośata punaḥ punaḥ. abhidravata saṃrabdhā bhīṣmam ekaṃ mahābalam.

एषो ऽर्जुनो रणे भीष्मं प्रयाति कुरुनन्दनः। अभिद्रवत मा भैष्ट भीष्मो न प्राप्स्यते हि वः।

eṣo 'rjuno raṇe bhīṣmaṃ prayāti kurunandanaḥ. abhidravata mā bhaiṣṭa bhīṣmo na prāpsyate hi vaḥ.

अर्जुनं समरे योद्धुं नोत्सहेतापि वासवः। किम् उ भीष्मो रणे वीरा गतसत्त्वो ऽल्पजीवितः।

arjunaṃ samare yoddhuṃ notsahetāpi vāsavaḥ. kim u bhīṣmo raṇe vīrā gatasattvo 'lpajīvitaḥ.

इति सेनापतेः श्रुत्वा पाण्डवानां महारथाः। अभ्यद्रवन्त संहृष्टा गाङ्गेयस्य रथं प्रति।

iti senāpateḥ śrutvā pāṇḍavānāṃ mahārathāḥ. abhyadravanta saṃhṛṣṭā gāṅgeyasya rathaṃ prati.

आगच्छतस् तान् समरे वार्योघान् प्रबलान् इव। न्यवारयन्त संहृष्टास् तावकाः पुरुषर्षभाः।

āgacchatas tān samare vāryoghān prabalān iva. nyavārayanta saṃhṛṣṭās tāvakāḥ puruṣarṣabhāḥ.

दुःशासनो महाराज भयं त्यक्त्वा महारथः। भीष्मस्य जीविताकाङ्क्षी धनंजयम् उपाद्रवत्।

duḥśāsano mahārāja bhayaṃ tyaktvā mahārathaḥ. bhīṣmasya jīvitākāṅkṣī dhanaṃjayam upādravat.

तथैव पाण्डवाः शूरा गाङ्गेयस्य रथं प्रति। अभ्यद्रवन्त संग्रामे तव पुत्रान् महारथान्। अयोधयच् च समरे तव पुत्रो महारथः।

tathaiva pāṇḍavāḥ śūrā gāṅgeyasya rathaṃ prati. abhyadravanta saṃgrāme tava putrān mahārathān. ayodhayac ca samare tava putro mahārathaḥ.

तत्राद्भुतम् अपश्याम चित्ररूपं विशां पते। दुःशासनरथं प्राप्तो यत् पार्थो नात्यवर्तत।

tatrādbhutam apaśyāma citrarūpaṃ viśāṃ pate. duḥśāsanarathaṃ prāpto yat pārtho nātyavartata.

यथा वारयते वेला क्षुभितं वै महार्णवम्। तथैव पाण्डवं क्रुद्धं तव पुत्रो न्यवारयत्।

yathā vārayate velā kṣubhitaṃ vai mahārṇavam. tathaiva pāṇḍavaṃ kruddhaṃ tava putro nyavārayat.

उभौ हि रथिनां श्रेष्ठाव् उभौ भारत दुर्जयौ। उभौ चन्द्रार्कसदृशौ कान्त्या दीप्त्या च भारत।

ubhau hi rathināṃ śreṣṭhāv ubhau bhārata durjayau. ubhau candrārkasadṛśau kāntyā dīptyā ca bhārata.

तौ तथा जातसंरम्भाव् अन्योन्यवधकाङ्क्षिणौ। समीयतुर् महासंख्ये मयशक्रौ यथा पुरा।

tau tathā jātasaṃrambhāv anyonyavadhakāṅkṣiṇau. samīyatur mahāsaṃkhye mayaśakrau yathā purā.

दुःशासनो महाराज पाण्डवं विशिखैस् त्रिभिः। वासुदेवं च विंशत्या ताडयाम् आस संयुगे।

duḥśāsano mahārāja pāṇḍavaṃ viśikhais tribhiḥ. vāsudevaṃ ca viṃśatyā tāḍayām āsa saṃyuge.

ततो ऽर्जुनो जातमन्युर् वार्ष्णेयं वीक्ष्य पीडितम्। दुःशासनं शतेनाजौ नाराचानां समार्पयत्। ते तस्य कवचं भित्त्वा पपुः शोणितम् आहवे। यथैव पन्नगा राजंस् तटाकं तृषिता यथा।

tato 'rjuno jātamanyur vārṣṇeyaṃ vīkṣya pīḍitam. duḥśāsanaṃ śatenājau nārācānāṃ samārpayat. te tasya kavacaṃ bhittvā papuḥ śoṇitam āhave. yathaiva pannagā rājaṃs taṭākaṃ tṛṣitā yathā.

दुःशासनस् ततः क्रुद्धः पार्थं विव्याध पञ्चभिः। ललाटे भरतश्रेष्ठ शरैः संनतपर्वभिः।

duḥśāsanas tataḥ kruddhaḥ pārthaṃ vivyādha pañcabhiḥ. lalāṭe bharataśreṣṭha śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ.

ललाटस्थैस् तु तैर् बाणैः शुशुभे पाण्डवोत्तमः। यथा मेरुर् महाराज शृङ्गैर् अत्यर्थम् उच्छ्रितैः।

lalāṭasthais tu tair bāṇaiḥ śuśubhe pāṇḍavottamaḥ. yathā merur mahārāja śṛṅgair atyartham ucchritaiḥ.

सो ऽतिविद्धो महेष्वासः पुत्रेण तव धन्विना। व्यराजत रणे पार्थः किंशुकः पुष्पवान् इव।

so 'tividdho maheṣvāsaḥ putreṇa tava dhanvinā. vyarājata raṇe pārthaḥ kiṃśukaḥ puṣpavān iva.

दुःशासनं ततः क्रुद्धः पीडयाम् आस पाण्डवः। पर्वणीव सुसंक्रुद्धो राहुर् उग्रो निशाकरम्।

duḥśāsanaṃ tataḥ kruddhaḥ pīḍayām āsa pāṇḍavaḥ. parvaṇīva susaṃkruddho rāhur ugro niśākaram.

पीड्यमानो बलवता पुत्रस् तव विशां पते। विव्याध समरे पार्थं कङ्कपत्रैः शिलाशितैः।

pīḍyamāno balavatā putras tava viśāṃ pate. vivyādha samare pārthaṃ kaṅkapatraiḥ śilāśitaiḥ.

तस्य पार्थो धनुश् छित्त्वा त्वरमाणः पराक्रमी। आजघान ततः पश्चात् पुत्रं ते नवभिः शरैः।

tasya pārtho dhanuś chittvā tvaramāṇaḥ parākramī. ājaghāna tataḥ paścāt putraṃ te navabhiḥ śaraiḥ.

सो ऽन्यत् कार्मुकम् आदाय भीष्मस्य प्रमुखे स्थितः। अर्जुनं पञ्चविंशत्या बाह्वोर् उरसि चार्पयत्।

so 'nyat kārmukam ādāya bhīṣmasya pramukhe sthitaḥ. arjunaṃ pañcaviṃśatyā bāhvor urasi cārpayat.

तस्य क्रुद्धो महाराज पाण्डवः शत्रुकर्शनः। अप्रैषीद् विशिखान् घोरान् यमदण्डोपमान् बहून्।

tasya kruddho mahārāja pāṇḍavaḥ śatrukarśanaḥ. apraiṣīd viśikhān ghorān yamadaṇḍopamān bahūn.

अप्राप्तान् एव तान् बाणांश् चिच्छेद तनयस् तव। यतमानस्य पार्थस्य तद् अद्भुतम् इवाभवत्। पार्थं च निशितैर् बाणैर् अविध्यत् तनयस् तव।

aprāptān eva tān bāṇāṃś ciccheda tanayas tava. yatamānasya pārthasya tad adbhutam ivābhavat. pārthaṃ ca niśitair bāṇair avidhyat tanayas tava.

ततः क्रुद्धो रणे पार्थः शरान् संधाय कार्मुके। प्रेषयाम् आस समरे स्वर्णपुङ्खाञ् शिलाशितान्।

tataḥ kruddho raṇe pārthaḥ śarān saṃdhāya kārmuke. preṣayām āsa samare svarṇapuṅkhāñ śilāśitān.

न्यमज्जंस् ते महाराज तस्य काये महात्मनः। यथा हंसा महाराज तडागं प्राप्य भारत।

nyamajjaṃs te mahārāja tasya kāye mahātmanaḥ. yathā haṃsā mahārāja taḍāgaṃ prāpya bhārata.

पीडितश् चैव पुत्रस् ते पाण्डवेन महात्मना। हित्वा पार्थं रणे तूर्णं भीष्मस्य रथम् आश्रयत्। अगाधे मज्जतस् तस्य द्वीपो भीष्मो ऽभवत् तदा।

pīḍitaś caiva putras te pāṇḍavena mahātmanā. hitvā pārthaṃ raṇe tūrṇaṃ bhīṣmasya ratham āśrayat. agādhe majjatas tasya dvīpo bhīṣmo 'bhavat tadā.

प्रतिलभ्य ततः संज्ञां पुत्रस् तव विशां पते। अवारयत् ततः शूरो भूय एव पराक्रमी।

pratilabhya tataḥ saṃjñāṃ putras tava viśāṃ pate. avārayat tataḥ śūro bhūya eva parākramī.

शरैः सुनिशितैः पार्थं यथा वृत्रः पुरंदरम्। निर्बिभेद महावीर्यो विव्यथे नैव चार्जुनात्।

śaraiḥ suniśitaiḥ pārthaṃ yathā vṛtraḥ puraṃdaram. nirbibheda mahāvīryo vivyathe naiva cārjunāt.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...