बहुधा तस्य सैन्यस्य व्यूढस्यापततः शरैः। ततः प्रहस्य बीभत्सुः कौन्तेयः श्वेतवाहनः। दिव्यम् अस्त्रं प्रकुर्वाणः प्रत्ययाद् रथसत्तमान्। यथा रश्मिभिर् आदित्यः प्रच्छादयति मेदिनीम्। तथा गाण्डीवनिर्मुक्ताश् छादयन्ति शरा दिशः। न रथानां न चाश्वानां न ध्वजानां न वर्मणाम्। अतिविद्धैः शितैर् बाणैर् आसीद् द्व्यङ्गुलम् अन्तरम्। दैवयोगाद् धि पार्थस्य हयानाम् उत्तरस्य च। शिक्षाबलोपपन्नत्वाद् अस्त्राणां च परिक्रमात्। ध्वजगाण्डीवयोश् चापि दैवी मायाकृतेति च। इतस् ततश् च संयाने दूरे वाप्य् अथ वान्तिके। दुर्गे विषमजाते वा स्थले निम्ने तथा क्षितौ। न च रुध्येद् गतिस् तस्य रथस्य मनसो यथा। समरेषु तु विद्वांसस् तस्य तांस् तान् पराक्रमान्। वीर्यम् अत्यद्भुतं दृष्ट्वा तथा पार्थस्य तद् बलम्। त्रेसुर् एव परे भीताः पराङ्मुखरथा अपि। कालाग्निम् इव बीभत्सुं निर्दहन्तम् इव प्रजाः। नारयः प्रेक्षितुं शेकुर् ज्वलन्तम् इव पावकम्। तानि भिन्नान्य् अनीकानि रेजुर् अर्जुनमार्गणैः। तिग्मांशोश् च वनाग्राणि व्याप्तानीव गभस्तिभिः। अशोकानां वनानीव संचितैः कुसुमैः शुभैः। पार्थः संरञ्जयाम् आस रुधिरेणाकुलं बलम्। सहस्रशो ऽर्जुनशरैश् छिन्नान्य् उच्चावचानि च। छत्राणि च पताकाश् च खे ऽभ्युवाह सदागतिः। ये ह्य् अर्जुनबलत्रस्ताः परिपेतुर् दिशो दश। रथाङ्गदेशम् उत्सृज्य पार्थच्छिन्नयुगा हयाः। निकृत्तपूर्वचरणास् ते निपेतुः शितैः शरैः। शिरोभिः प्रथमं जग्मुर् मेदिनीं जघनैर् हयाः। चक्षुर् नखविषाणेषु दन्तवेष्टेषु च द्विपान्। मर्मस्व् अन्येषु चाहत्य तथा निघ्नन् गजोत्तमान्। कौरवाणां गजानां तु शरीरैर् गतचेतसाम्। क्षणेन संवृता भूमिर् मेघैर् इव नभस्तलम्। अस्त्रैर् दिव्यैर् महाबाहुर् अर्जुनः प्रदहन्न् इव। वडवामुखसंभूतः कालाग्निर् इव सर्वतः। यथा युगान्तसमये सर्वं स्थावरजङ्गमम्। कालपक्वम् अशेषेण धक्ष्येद् उग्रशिखः शिखी। तद्वत् पार्थो ऽस्त्रतेजोभिर् धनुषो निस्वनेन च। दैवाद् वीर्याच् च बीभत्सुस् तस्मिन् दौर्योधने बले। रणशक्तिम् अमित्राणां प्रायेणापनिनाय सः। चेष्टां प्रायेण भूतानां रात्रिः प्राणभृताम् इव। सो ऽतीयात् सहसा शत्रून् सहसा चाभिपेदिवान्। शीघ्रं दूरं दृढामोघम् अस्त्रम् अस्यातिमानुषम्। खगयानाभिसंवीतैः खंविष्टैः खगमैर् इव। अर्जुनेन खम् आवव्रे लोहितप्राणपैः खगैः। अर्जुनास्त्रविनिर्मुक्ताः शरा गाण्डीवधन्वनः। तार्क्ष्यवेगा इवाकाशे न ससर्जुः परात्मसु। वर्माणि सारथींश् चैव हैमजालानि वाजिनाम्। किरीटं सूर्यसंकाशं वैयाघ्रम् अथ चर्म च। तस्य सर्वाणि गात्राणि रथस्य द्विषतां शरैः। नीहारेणेव भूतानि छन्नानीव चकाशिरे। सकृद् एव न तं शेकू रथम् अभ्यसितुं परे। अनभ्यस्तः पुनस् तैर् हि रथः सो ऽतिपपात तान्। तच्छरा द्विट्शरीरेषु यथैव न ससञ्जिरे। द्विडनीकेषु बीभत्सोर् न ससञ्ज रथस् तथा। स तद् विक्षोभयाम् आस विगाह्यारिबलं रथी। अनन्तवेगो भुजगः क्रीडन्न् इव महार्णवे। अस्यतो नित्यम् अत्यर्थं सर्वघोषातिगस् तथा। सततं श्रूयते भूतैर् धनुषश् च किरीटिनः। संछिन्नास् तत्र मातङ्गा बाणैर् अल्पान्तरान्तरे। संस्यूतास् तत्र दृश्यन्ते मेघा इव गभस्तिभिः। दिशो ऽनुभ्रमतः सर्वाः सव्यं दक्षिणम् अस्यतः। सततं दृश्यते युद्धे सायकासनमण्डलम्। पतन्त्य् अरूपेषु यथा चक्षूंषि न कदा चन। नालक्ष्येषु शराः पेतुस् तथा गाण्डीवधन्वनः। मार्गो गजसहस्रस्य युगपन् मर्दतो वनम्। कौन्तेयरथमार्गस् तु रणे घोरतरो ऽभवत्। नूनं पार्थजयैषित्वाच् छक्रः सर्वामरैः सह। हन्त्य् अस्मान् इति मन्यन्ते पार्थेनैवार्दिताः परे। घ्नन्तम् अत्यर्थम् अहितान् सव्यसाचिं तु मेनिरे। कालम् अर्जुनरूपेण ग्रसन्तम् इव च प्रजाः। कुरुसेनाशरीराणि पार्थेनानाहतान्य् अपि। पेतुः पार्थहतानीव पार्थकर्मानुदर्शनात्। ओषधीनां शिरांसीव कालपक्तिसमन्वयात्। अवनेमुः कुरूणां हि वीर्याद् अर्जुनजाद् भयात्। बाह्वोर् अथास्फोटयतोः प्रध्माते शङ्खम् अर्जुने। चकार चार्जुनः क्रोधाद् विमुखान् रुषितान् अपि। अर्जुनेन विभिन्नानि बलाग्राणि पुनः क्व चित्। चक्रुर् लोहितधाराभिर् धरणीं लोहितोत्तराम्। लोहितेनापि संपृक्तैः पांसुभिः पवनोद्धतैः। तेनैव च समुद्धूतैः सूक्ष्मैर् लोहितबिन्दुभिः। लोहितार्द्रैः प्रहरणैर् निमग्ना लोहितोक्षिताः। लोहितेषु निमग्नास् ते निहताश् च किरीटिना। बभूवुर् लोहितास् तत्र भृशम् आदित्यरश्मयः। सार्कं तत् तत्क्षणेनासीत् संध्याभ्रम् इव लोहितम्। अप्यस्तं प्राप्य चादित्यो निवर्तेत न पाण्डवः। निवर्तेत न जित्वारीन् इत्य् अजल्पन् विचक्षणाः। तान् सर्वान् समरे शूरान् पौरुषे पर्यवस्थितान्। दिव्यैर् अस्त्रैर् अमेयात्मा सर्वान् आर्च्छद् धनुर्धरान्। स तु द्रोणं त्रिसप्तत्या क्षुद्रकाणां समर्पयत्। अशीत्या शकुनिं चैव द्रौणिम् अप्य् आशु सप्तभिः। दुःषहं दशभिर् बाणैर् अर्जुनः समविध्यत। दुःशासनं द्वादशभिः कृपं शारद्वतं त्रिभिः। भीष्मं शांतनवं षष्ट्या प्रत्यविध्यत् स्तनान्तरे। स कर्णं कर्णिनाविध्यत् पीतेन निशितेन च। वासविर् द्विषतां मध्ये विव्याध परमेषु च। स कर्णं सतनुत्राणं निर्भिद्य निशितैः शरैः। अगच्छद् दारयन् भूमिं चोदितो दृढधन्वना। ततो ऽस्य वाहान् व्यहनच् चतुर्भिश् च क्षुरेण तु। सारथेश् च शिरः कायाद् अपाहरद् अरिंदमः। अर्धचन्द्रेण चिच्छेद चापं तस्य करे स्थितम्। तस्मिन् विद्धे महाभागे कर्णे सर्वास्त्रपारगे। वैशंपायनः। हताश्वसूते विरथे ततो ऽनीकम् अभज्यत। तत् प्रभग्नं बलं सर्वं विपुलौघबलं तथा। भीष्मम् आसाद्य संतस्थौ वेलाम् इव महोदधिः। तानि सर्वाणि गाङ्गेयः समाश्वास्य परंतपः। ततो व्यूहं महाबाहुः समरेष्व् अपराजितः। रथनागाश्वकलिलं युयुधे युद्धकोविदः। अभेद्यं परसैन्यानां शूरैर् अथ समीक्षितम्। आचार्यदुर्योधनसूतपुत्रैः। कृपेण भीष्मेण च पालितानि। अवध्यकल्पानि दुरासदानि। नराश्वमातङ्गसमाकुलानि। अभियानीयम् आज्ञाय वैराटिर् इदम् अब्रवीत्।
bahudhā tasya sainyasya vyūḍhasyāpatataḥ śaraiḥ. tataḥ prahasya bībhatsuḥ kaunteyaḥ śvetavāhanaḥ. divyam astraṃ prakurvāṇaḥ pratyayād rathasattamān. yathā raśmibhir ādityaḥ pracchādayati medinīm. tathā gāṇḍīvanirmuktāś chādayanti śarā diśaḥ. na rathānāṃ na cāśvānāṃ na dhvajānāṃ na varmaṇām. atividdhaiḥ śitair bāṇair āsīd dvyaṅgulam antaram. daivayogād dhi pārthasya hayānām uttarasya ca. śikṣābalopapannatvād astrāṇāṃ ca parikramāt. dhvajagāṇḍīvayoś cāpi daivī māyākṛteti ca. itas tataś ca saṃyāne dūre vāpy atha vāntike. durge viṣamajāte vā sthale nimne tathā kṣitau. na ca rudhyed gatis tasya rathasya manaso yathā. samareṣu tu vidvāṃsas tasya tāṃs tān parākramān. vīryam atyadbhutaṃ dṛṣṭvā tathā pārthasya tad balam. tresur eva pare bhītāḥ parāṅmukharathā api. kālāgnim iva bībhatsuṃ nirdahantam iva prajāḥ. nārayaḥ prekṣituṃ śekur jvalantam iva pāvakam. tāni bhinnāny anīkāni rejur arjunamārgaṇaiḥ. tigmāṃśoś ca vanāgrāṇi vyāptānīva gabhastibhiḥ. aśokānāṃ vanānīva saṃcitaiḥ kusumaiḥ śubhaiḥ. pārthaḥ saṃrañjayām āsa rudhireṇākulaṃ balam. sahasraśo 'rjunaśaraiś chinnāny uccāvacāni ca. chatrāṇi ca patākāś ca khe 'bhyuvāha sadāgatiḥ. ye hy arjunabalatrastāḥ paripetur diśo daśa. rathāṅgadeśam utsṛjya pārthacchinnayugā hayāḥ. nikṛttapūrvacaraṇās te nipetuḥ śitaiḥ śaraiḥ. śirobhiḥ prathamaṃ jagmur medinīṃ jaghanair hayāḥ. cakṣur nakhaviṣāṇeṣu dantaveṣṭeṣu ca dvipān. marmasv anyeṣu cāhatya tathā nighnan gajottamān. kauravāṇāṃ gajānāṃ tu śarīrair gatacetasām. kṣaṇena saṃvṛtā bhūmir meghair iva nabhastalam. astrair divyair mahābāhur arjunaḥ pradahann iva. vaḍavāmukhasaṃbhūtaḥ kālāgnir iva sarvataḥ. yathā yugāntasamaye sarvaṃ sthāvarajaṅgamam. kālapakvam aśeṣeṇa dhakṣyed ugraśikhaḥ śikhī. tadvat pārtho 'stratejobhir dhanuṣo nisvanena ca. daivād vīryāc ca bībhatsus tasmin dauryodhane bale. raṇaśaktim amitrāṇāṃ prāyeṇāpanināya saḥ. ceṣṭāṃ prāyeṇa bhūtānāṃ rātriḥ prāṇabhṛtām iva. so 'tīyāt sahasā śatrūn sahasā cābhipedivān. śīghraṃ dūraṃ dṛḍhāmogham astram asyātimānuṣam. khagayānābhisaṃvītaiḥ khaṃviṣṭaiḥ khagamair iva. arjunena kham āvavre lohitaprāṇapaiḥ khagaiḥ. arjunāstravinirmuktāḥ śarā gāṇḍīvadhanvanaḥ. tārkṣyavegā ivākāśe na sasarjuḥ parātmasu. varmāṇi sārathīṃś caiva haimajālāni vājinām. kirīṭaṃ sūryasaṃkāśaṃ vaiyāghram atha carma ca. tasya sarvāṇi gātrāṇi rathasya dviṣatāṃ śaraiḥ. nīhāreṇeva bhūtāni channānīva cakāśire. sakṛd eva na taṃ śekū ratham abhyasituṃ pare. anabhyastaḥ punas tair hi rathaḥ so 'tipapāta tān. taccharā dviṭśarīreṣu yathaiva na sasañjire. dviḍanīkeṣu bībhatsor na sasañja rathas tathā. sa tad vikṣobhayām āsa vigāhyāribalaṃ rathī. anantavego bhujagaḥ krīḍann iva mahārṇave. asyato nityam atyarthaṃ sarvaghoṣātigas tathā. satataṃ śrūyate bhūtair dhanuṣaś ca kirīṭinaḥ. saṃchinnās tatra mātaṅgā bāṇair alpāntarāntare. saṃsyūtās tatra dṛśyante meghā iva gabhastibhiḥ. diśo 'nubhramataḥ sarvāḥ savyaṃ dakṣiṇam asyataḥ. satataṃ dṛśyate yuddhe sāyakāsanamaṇḍalam. patanty arūpeṣu yathā cakṣūṃṣi na kadā cana. nālakṣyeṣu śarāḥ petus tathā gāṇḍīvadhanvanaḥ. mārgo gajasahasrasya yugapan mardato vanam. kaunteyarathamārgas tu raṇe ghorataro 'bhavat. nūnaṃ pārthajayaiṣitvāc chakraḥ sarvāmaraiḥ saha. hanty asmān iti manyante pārthenaivārditāḥ pare. ghnantam atyartham ahitān savyasāciṃ tu menire. kālam arjunarūpeṇa grasantam iva ca prajāḥ. kurusenāśarīrāṇi pārthenānāhatāny api. petuḥ pārthahatānīva pārthakarmānudarśanāt. oṣadhīnāṃ śirāṃsīva kālapaktisamanvayāt. avanemuḥ kurūṇāṃ hi vīryād arjunajād bhayāt. bāhvor athāsphoṭayatoḥ pradhmāte śaṅkham arjune. cakāra cārjunaḥ krodhād vimukhān ruṣitān api. arjunena vibhinnāni balāgrāṇi punaḥ kva cit. cakrur lohitadhārābhir dharaṇīṃ lohitottarām. lohitenāpi saṃpṛktaiḥ pāṃsubhiḥ pavanoddhataiḥ. tenaiva ca samuddhūtaiḥ sūkṣmair lohitabindubhiḥ. lohitārdraiḥ praharaṇair nimagnā lohitokṣitāḥ. lohiteṣu nimagnās te nihatāś ca kirīṭinā. babhūvur lohitās tatra bhṛśam ādityaraśmayaḥ. sārkaṃ tat tatkṣaṇenāsīt saṃdhyābhram iva lohitam. apyastaṃ prāpya cādityo nivarteta na pāṇḍavaḥ. nivarteta na jitvārīn ity ajalpan vicakṣaṇāḥ. tān sarvān samare śūrān pauruṣe paryavasthitān. divyair astrair ameyātmā sarvān ārcchad dhanurdharān. sa tu droṇaṃ trisaptatyā kṣudrakāṇāṃ samarpayat. aśītyā śakuniṃ caiva drauṇim apy āśu saptabhiḥ. duḥṣahaṃ daśabhir bāṇair arjunaḥ samavidhyata. duḥśāsanaṃ dvādaśabhiḥ kṛpaṃ śāradvataṃ tribhiḥ. bhīṣmaṃ śāṃtanavaṃ ṣaṣṭyā pratyavidhyat stanāntare. sa karṇaṃ karṇināvidhyat pītena niśitena ca. vāsavir dviṣatāṃ madhye vivyādha parameṣu ca. sa karṇaṃ satanutrāṇaṃ nirbhidya niśitaiḥ śaraiḥ. agacchad dārayan bhūmiṃ codito dṛḍhadhanvanā. tato 'sya vāhān vyahanac caturbhiś ca kṣureṇa tu. sāratheś ca śiraḥ kāyād apāharad ariṃdamaḥ. ardhacandreṇa ciccheda cāpaṃ tasya kare sthitam. tasmin viddhe mahābhāge karṇe sarvāstrapārage. vaiśaṃpāyanaḥ. hatāśvasūte virathe tato 'nīkam abhajyata. tat prabhagnaṃ balaṃ sarvaṃ vipulaughabalaṃ tathā. bhīṣmam āsādya saṃtasthau velām iva mahodadhiḥ. tāni sarvāṇi gāṅgeyaḥ samāśvāsya paraṃtapaḥ. tato vyūhaṃ mahābāhuḥ samareṣv aparājitaḥ. rathanāgāśvakalilaṃ yuyudhe yuddhakovidaḥ. abhedyaṃ parasainyānāṃ śūrair atha samīkṣitam. ācāryaduryodhanasūtaputraiḥ. kṛpeṇa bhīṣmeṇa ca pālitāni. avadhyakalpāni durāsadāni. narāśvamātaṅgasamākulāni. abhiyānīyam ājñāya vairāṭir idam abravīt.