महाभारत 14.32 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←आश्वमेधिक पर्व→

←अध्याय 32→

[mh-14-32] • 25 श्लोकाः

ब्राह्मण उवाच। अत्राप्य् उदाहरन्तीमम् इतिहासं पुरातनम्। ब्राह्मणस्य च संवादं जनकस्य च भामिनि।

brāhmaṇa uvāca. atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam. brāhmaṇasya ca saṃvādaṃ janakasya ca bhāmini.

ब्राह्मणं जनको राजा सन्नं कस्मिंश् चिद् आगमे। विषये मे न वस्तव्यम् इति शिष्ट्यर्थम् अब्रवीत्।

brāhmaṇaṃ janako rājā sannaṃ kasmiṃś cid āgame. viṣaye me na vastavyam iti śiṣṭyartham abravīt.

इत्य् उक्तः प्रत्युवाचाथ ब्राह्मणो राजसत्तमम्। आचक्ष्व विषयं राजन् यावांस् तव वशे स्थितः।

ity uktaḥ pratyuvācātha brāhmaṇo rājasattamam. ācakṣva viṣayaṃ rājan yāvāṃs tava vaśe sthitaḥ.

सो ऽन्यस्य विषये राज्ञो वस्तुम् इच्छाम्य् अहं विभो। वचस् ते कर्तुम् इच्छामि यथाशास्त्रं महीपते।

so 'nyasya viṣaye rājño vastum icchāmy ahaṃ vibho. vacas te kartum icchāmi yathāśāstraṃ mahīpate.

इत्य् उक्तः स तदा राजा ब्राह्मणेन यशस्विना। मुहुर् उष्णं च निःश्वस्य न स तं प्रत्यभाषत।

ity uktaḥ sa tadā rājā brāhmaṇena yaśasvinā. muhur uṣṇaṃ ca niḥśvasya na sa taṃ pratyabhāṣata.

तम् आसीनं ध्यायमानं राजानम् अमितौजसम्। कश्मलं सहसागच्छद् भानुमन्तम् इव ग्रहः।

tam āsīnaṃ dhyāyamānaṃ rājānam amitaujasam. kaśmalaṃ sahasāgacchad bhānumantam iva grahaḥ.

समाश्वास्य ततो राजा व्यपेते कश्मले तदा। ततो मुहूर्ताद् इव तं ब्राह्मणं वाक्यम् अब्रवीत्।

samāśvāsya tato rājā vyapete kaśmale tadā. tato muhūrtād iva taṃ brāhmaṇaṃ vākyam abravīt.

पितृपैतामहे राज्ये वश्ये जनपदे सति। विषयं नाधिगच्छामि विचिन्वन् पृथिवीम् इमाम्।

pitṛpaitāmahe rājye vaśye janapade sati. viṣayaṃ nādhigacchāmi vicinvan pṛthivīm imām.

नाध्यगच्छं यदा पृथ्व्यां मिथिला मार्गिता मया। नाध्यगच्छं यदा तस्यां स्वप्रजा मार्गिता मया।

nādhyagacchaṃ yadā pṛthvyāṃ mithilā mārgitā mayā. nādhyagacchaṃ yadā tasyāṃ svaprajā mārgitā mayā.

नाध्यगच्छं यदा तासु तदा मे कश्मलो ऽभवत्। ततो मे कश्मलस्यान्ते मतिः पुनर् उपस्थिता।

nādhyagacchaṃ yadā tāsu tadā me kaśmalo 'bhavat. tato me kaśmalasyānte matiḥ punar upasthitā.

तया न विषयं मन्ये सर्वो वा विषयो मम। आत्मापि चायं न मम सर्वा वा पृथिवी मम। यथा मम तथान्येषाम् इति मन्ये द्विजोत्तम। उष्यतां यावद् उत्साहो भुज्यतां यावद् इष्यते।

tayā na viṣayaṃ manye sarvo vā viṣayo mama. ātmāpi cāyaṃ na mama sarvā vā pṛthivī mama. yathā mama tathānyeṣām iti manye dvijottama. uṣyatāṃ yāvad utsāho bhujyatāṃ yāvad iṣyate.

पितृपैतामहे राज्ये वश्ये जनपदे सति। ब्रूहि कां बुद्धिम् आस्थाय ममत्वं वर्जितं त्वया।

pitṛpaitāmahe rājye vaśye janapade sati. brūhi kāṃ buddhim āsthāya mamatvaṃ varjitaṃ tvayā.

कां वा बुद्धिं विनिश्चित्य सर्वो वै विषयस् तव। नावैषि विषयं येन सर्वो वा विषयस् तव।

kāṃ vā buddhiṃ viniścitya sarvo vai viṣayas tava. nāvaiṣi viṣayaṃ yena sarvo vā viṣayas tava.

जनक उवाच। अन्तवन्त इहारम्भा विदिताः सर्वकर्मसु। नाध्यगच्छम् अहं यस्मान् ममेदम् इति यद् भवेत्।

janaka uvāca. antavanta ihārambhā viditāḥ sarvakarmasu. nādhyagaccham ahaṃ yasmān mamedam iti yad bhavet.

कस्येदम् इति कस्य स्वम् इति वेदवचस् तथा। नाध्यगच्छम् अहं बुद्ध्या ममेदम् इति यद् भवेत्।

kasyedam iti kasya svam iti vedavacas tathā. nādhyagaccham ahaṃ buddhyā mamedam iti yad bhavet.

एतां बुद्धिं विनिश्चित्य ममत्वं वर्जितं मया। शृणु बुद्धिं तु यां ज्ञात्वा सर्वत्र विषयो मम।

etāṃ buddhiṃ viniścitya mamatvaṃ varjitaṃ mayā. śṛṇu buddhiṃ tu yāṃ jñātvā sarvatra viṣayo mama.

नाहम् आत्मार्थम् इच्छामि गन्धान् घ्राणगतान् अपि। तस्मान् मे निर्जिता भूमिर् वशे तिष्ठति नित्यदा।

nāham ātmārtham icchāmi gandhān ghrāṇagatān api. tasmān me nirjitā bhūmir vaśe tiṣṭhati nityadā.

नाहम् आत्मार्थम् इच्छामि रसान् आस्ये ऽपि वर्ततः। आपो मे निर्जितास् तस्माद् वशे तिष्ठन्ति नित्यदा।

nāham ātmārtham icchāmi rasān āsye 'pi vartataḥ. āpo me nirjitās tasmād vaśe tiṣṭhanti nityadā.

नाहम् आत्मार्थम् इच्छामि रूपं ज्योतिश् च चक्षुषा। तस्मान् मे निर्जितं ज्योतिर् वशे तिष्ठति नित्यदा।

nāham ātmārtham icchāmi rūpaṃ jyotiś ca cakṣuṣā. tasmān me nirjitaṃ jyotir vaśe tiṣṭhati nityadā.

नाहम् आत्मार्थम् इच्छामि स्पर्शांस् त्वचि गताश् च ये। तस्मान् मे निर्जितो वायुर् वशे तिष्ठति नित्यदा।

nāham ātmārtham icchāmi sparśāṃs tvaci gatāś ca ye. tasmān me nirjito vāyur vaśe tiṣṭhati nityadā.

नाहम् आत्मार्थम् इच्छामि शब्दाञ् श्रोत्रगतान् अपि। तस्मान् मे निर्जिताः शब्दा वशे तिष्ठन्ति नित्यदा।

nāham ātmārtham icchāmi śabdāñ śrotragatān api. tasmān me nirjitāḥ śabdā vaśe tiṣṭhanti nityadā.

नाहम् आत्मार्थम् इच्छामि मनो नित्यं मनोन्तरे। मनो मे निर्जितं तस्माद् वशे तिष्ठति नित्यदा।

nāham ātmārtham icchāmi mano nityaṃ manontare. mano me nirjitaṃ tasmād vaśe tiṣṭhati nityadā.

देवेभ्यश् च पितृभ्यश् च भूतेभ्यो ऽतिथिभिः सह। इत्यर्थं सर्व एवेमे समारम्भा भवन्ति वै।

devebhyaś ca pitṛbhyaś ca bhūtebhyo 'tithibhiḥ saha. ityarthaṃ sarva eveme samārambhā bhavanti vai.

ततः प्रहस्य जनकं ब्राह्मणः पुनर् अब्रवीत्। त्वज्जिज्ञासार्थम् अद्येह विद्धि मां धर्मम् आगतम्।

tataḥ prahasya janakaṃ brāhmaṇaḥ punar abravīt. tvajjijñāsārtham adyeha viddhi māṃ dharmam āgatam.

त्वम् अस्य ब्रह्मनाभस्य बुद्ध्यारस्यानिवर्तिनः। सत्त्वनेमिनिरुद्धस्य चक्रस्यैकः प्रवर्तकः।

tvam asya brahmanābhasya buddhyārasyānivartinaḥ. sattvaneminiruddhasya cakrasyaikaḥ pravartakaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...