महाभारत 14.13 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←आश्वमेधिक पर्व→

←अध्याय 13→

[mh-14-13] • 21 श्लोकाः

वासुदेव उवाच। न बाह्यं द्रव्यम् उत्सृज्य सिद्धिर् भवति भारत। शारीरं द्रव्यम् उत्सृज्य सिद्धिर् भवति वा न वा।

vāsudeva uvāca. na bāhyaṃ dravyam utsṛjya siddhir bhavati bhārata. śārīraṃ dravyam utsṛjya siddhir bhavati vā na vā.

बाह्यद्रव्यविमुक्तस्य शारीरेषु च गृध्यतः। यो धर्मो यत् सुखं चैव द्विषताम् अस्तु तत् तथा।

bāhyadravyavimuktasya śārīreṣu ca gṛdhyataḥ. yo dharmo yat sukhaṃ caiva dviṣatām astu tat tathā.

द्व्यक्षरस् तु भवेन् मृत्युस् त्र्यक्षरं ब्रह्म शाश्वतम्। ममेति द्व्यक्षरो मृत्युर् न ममेति च शाश्वतम्।

dvyakṣaras tu bhaven mṛtyus tryakṣaraṃ brahma śāśvatam. mameti dvyakṣaro mṛtyur na mameti ca śāśvatam.

ब्रह्म मृत्युश् च तौ राजन्न् आत्मन्य् एव व्यवस्थितौ। अदृश्यमानौ भूतानि योधयेताम् असंशयम्।

brahma mṛtyuś ca tau rājann ātmany eva vyavasthitau. adṛśyamānau bhūtāni yodhayetām asaṃśayam.

अविनाशो ऽस्य सत्त्वस्य नियतो यदि भारत। भित्त्वा शरीरं भूतानाम् अहिंसां प्रतिपद्यते।

avināśo 'sya sattvasya niyato yadi bhārata. bhittvā śarīraṃ bhūtānām ahiṃsāṃ pratipadyate.

लब्ध्वापि पृथिवीं सर्वां सहस्थावरजङ्गमाम्। ममत्वं यस्य नैव स्यात् किं तया स करिष्यति।

labdhvāpi pṛthivīṃ sarvāṃ sahasthāvarajaṅgamām. mamatvaṃ yasya naiva syāt kiṃ tayā sa kariṣyati.

अथ वा वसतः पार्थ वने वन्येन जीवतः। ममता यस्य द्रव्येषु मृत्योर् आस्ये स वर्तते।

atha vā vasataḥ pārtha vane vanyena jīvataḥ. mamatā yasya dravyeṣu mṛtyor āsye sa vartate.

बाह्यान्तराणां शत्रूणां स्वभावं पश्य भारत। यन् न पश्यति तद् भूतं मुच्यते स महाभयात्।

bāhyāntarāṇāṃ śatrūṇāṃ svabhāvaṃ paśya bhārata. yan na paśyati tad bhūtaṃ mucyate sa mahābhayāt.

कामात्मानं न प्रशंसन्ति लोके; न चाकामात् का चिद् अस्ति प्रवृत्तिः। सर्वे कामा मनसो ऽङ्गात् प्रसूता। यान् पण्डितः संहरते विचिन्त्य। भूयो भूयो जन्मनो ऽभ्यासयोगाद्। योगी योगं सारमार्गं विचिन्त्य। दानं हि वेदाध्ययनं तपश् च; कामेन कर्माणि च वैदिकानि।

kāmātmānaṃ na praśaṃsanti loke; na cākāmāt kā cid asti pravṛttiḥ. sarve kāmā manaso 'ṅgāt prasūtā. yān paṇḍitaḥ saṃharate vicintya. bhūyo bhūyo janmano 'bhyāsayogād. yogī yogaṃ sāramārgaṃ vicintya. dānaṃ hi vedādhyayanaṃ tapaś ca; kāmena karmāṇi ca vaidikāni.

व्रतं यज्ञान् नियमान् ध्यानयोगान्; कामेन यो नारभते विदित्वा। यद् यद् ध्य् अयं कामयते स धर्मो; न यो धर्मो नियमस् तस्य मूलम्।

vrataṃ yajñān niyamān dhyānayogān; kāmena yo nārabhate viditvā. yad yad dhy ayaṃ kāmayate sa dharmo; na yo dharmo niyamas tasya mūlam.

अत्र गाथाः कामगीताः कीर्तयन्ति पुराविदः। शृणु संकीर्त्यमानास् ता निखिलेन युधिष्ठिर।

atra gāthāḥ kāmagītāḥ kīrtayanti purāvidaḥ. śṛṇu saṃkīrtyamānās tā nikhilena yudhiṣṭhira.

नाहं शक्यो ऽनुपायेन हन्तुं भूतेन केन चित्। यो मां प्रयतते हन्तुं ज्ञात्वा प्रहरणे बलम्। तस्य तस्मिन् प्रहरणे पुनः प्रादुर्भवाम्य् अहम्।

nāhaṃ śakyo 'nupāyena hantuṃ bhūtena kena cit. yo māṃ prayatate hantuṃ jñātvā praharaṇe balam. tasya tasmin praharaṇe punaḥ prādurbhavāmy aham.

यो मां प्रयतते हन्तुं यज्ञैर् विविधदक्षिणैः। जङ्गमेष्व् इव कर्मात्मा पुनः प्रादुर्भवाम्य् अहम्।

yo māṃ prayatate hantuṃ yajñair vividhadakṣiṇaiḥ. jaṅgameṣv iva karmātmā punaḥ prādurbhavāmy aham.

यो मां प्रयतते हन्तुं वेदैर् वेदान्तसाधनैः। स्थावरेष्व् इव शान्तात्मा तस्य प्रादुर्भवाम्य् अहम्।

yo māṃ prayatate hantuṃ vedair vedāntasādhanaiḥ. sthāvareṣv iva śāntātmā tasya prādurbhavāmy aham.

यो मां प्रयतते हन्तुं धृत्या सत्यपराक्रमः। भावो भवामि तस्याहं स च मां नावबुध्यते।

yo māṃ prayatate hantuṃ dhṛtyā satyaparākramaḥ. bhāvo bhavāmi tasyāhaṃ sa ca māṃ nāvabudhyate.

यो मां प्रयतते हन्तुं तपसा संशितव्रतः। ततस् तपसि तस्याथ पुनः प्रादुर्भवाम्य् अहम्।

yo māṃ prayatate hantuṃ tapasā saṃśitavrataḥ. tatas tapasi tasyātha punaḥ prādurbhavāmy aham.

यो मां प्रयतते हन्तुं मोक्षम् आस्थाय पण्डितः। तस्य मोक्षरतिस्थस्य नृत्यामि च हसामि च। अवध्यः सर्वभूतानाम् अहम् एकः सनातनः।

yo māṃ prayatate hantuṃ mokṣam āsthāya paṇḍitaḥ. tasya mokṣaratisthasya nṛtyāmi ca hasāmi ca. avadhyaḥ sarvabhūtānām aham ekaḥ sanātanaḥ.

तस्मात् त्वम् अपि तं कामं यज्ञैर् विविधदक्षिणैः। धर्मं कुरु महाराज तत्र ते स भविष्यति।

tasmāt tvam api taṃ kāmaṃ yajñair vividhadakṣiṇaiḥ. dharmaṃ kuru mahārāja tatra te sa bhaviṣyati.

यजस्व वाजिमेधेन विधिवद् दक्षिणावता। अन्यैश् च विविधैर् यज्ञैः समृद्धैर् आप्तदक्षिणैः।

yajasva vājimedhena vidhivad dakṣiṇāvatā. anyaiś ca vividhair yajñaiḥ samṛddhair āptadakṣiṇaiḥ.

मा ते व्यथास्तु निहतान् बन्धून् वीक्ष्य पुनः पुनः। न शक्यास् ते पुनर् द्रष्टुं ये हतास्मिन् रणाजिरे।

mā te vyathāstu nihatān bandhūn vīkṣya punaḥ punaḥ. na śakyās te punar draṣṭuṃ ye hatāsmin raṇājire.

स त्वम् इष्ट्वा महायज्ञैः समृद्धैर् आप्तदक्षिणैः। लोके कीर्तिं परां प्राप्य गतिम् अग्र्यां गमिष्यसि।

sa tvam iṣṭvā mahāyajñaiḥ samṛddhair āptadakṣiṇaiḥ. loke kīrtiṃ parāṃ prāpya gatim agryāṃ gamiṣyasi.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...