महाभारत 12.71 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 71→

[mh-12-71] • 14 श्लोकाः

युधिष्ठिर उवाच। केन वृत्तेन वृत्तज्ञ वर्तमानो महीपतिः। सुखेनार्थान् सुखोदर्कान् इह च प्रेत्य चाप्नुयात्।

yudhiṣṭhira uvāca. kena vṛttena vṛttajña vartamāno mahīpatiḥ. sukhenārthān sukhodarkān iha ca pretya cāpnuyāt.

भीष्म उवाच। इयं गुणानां षट्त्रिंशत् षट्त्रिंशद् गुणसंयुता। यान् गुणांस् तु गुणोपेतः कुर्वन् गुणम् अवाप्नुयात्।

bhīṣma uvāca. iyaṃ guṇānāṃ ṣaṭtriṃśat ṣaṭtriṃśad guṇasaṃyutā. yān guṇāṃs tu guṇopetaḥ kurvan guṇam avāpnuyāt.

चरेद् धर्मान् अकटुको मुञ्चेत् स्नेहं न नास्तिकः। अनृशंसश् चरेद् अर्थं चरेत् कामम् अनुद्धतः।

cared dharmān akaṭuko muñcet snehaṃ na nāstikaḥ. anṛśaṃsaś cared arthaṃ caret kāmam anuddhataḥ.

प्रियं ब्रूयाद् अकृपणः शूरः स्याद् अविकत्थनः। दाता नापात्रवर्षी स्यात् प्रगल्भः स्याद् अनिष्ठुरः।

priyaṃ brūyād akṛpaṇaḥ śūraḥ syād avikatthanaḥ. dātā nāpātravarṣī syāt pragalbhaḥ syād aniṣṭhuraḥ.

संदधीत न चानार्यैर् विगृह्णीयान् न बन्धुभिः। नानाप्तैः कारयेच् चारं कुर्यात् कार्यम् अपीडया।

saṃdadhīta na cānāryair vigṛhṇīyān na bandhubhiḥ. nānāptaiḥ kārayec cāraṃ kuryāt kāryam apīḍayā.

अर्थान् ब्रूयान् न चासत्सु गुणान् ब्रूयान् न चात्मनः। आदद्यान् न च साधुभ्यो नासत्पुरुषम् आश्रयेत्।

arthān brūyān na cāsatsu guṇān brūyān na cātmanaḥ. ādadyān na ca sādhubhyo nāsatpuruṣam āśrayet.

नापरीक्ष्य नयेद् दण्डं न च मन्त्रं प्रकाशयेत्। विसृजेन् न च लुब्धेभ्यो विश्वसेन् नापकारिषु।

nāparīkṣya nayed daṇḍaṃ na ca mantraṃ prakāśayet. visṛjen na ca lubdhebhyo viśvasen nāpakāriṣu.

अनीर्षुर् गुप्तदारः स्याच् चोक्षः स्याद् अघृणी नृपः। स्त्रियं सेवेत नात्यर्थं मृष्टं भुञ्जीत नाहितम्।

anīrṣur guptadāraḥ syāc cokṣaḥ syād aghṛṇī nṛpaḥ. striyaṃ seveta nātyarthaṃ mṛṣṭaṃ bhuñjīta nāhitam.

अस्तब्धः पूजयेन् मान्यान् गुरून् सेवेद् अमायया। अर्चेद् देवान् न दम्भेन श्रियम् इच्छेद् अकुत्सिताम्।

astabdhaḥ pūjayen mānyān gurūn seved amāyayā. arced devān na dambhena śriyam icched akutsitām.

सेवेत प्रणयं हित्वा दक्षः स्यान् न त्व् अकालवित्। सान्त्वयेन् न च भोगार्थम् अनुगृह्णन् न चाक्षिपेत्।

seveta praṇayaṃ hitvā dakṣaḥ syān na tv akālavit. sāntvayen na ca bhogārtham anugṛhṇan na cākṣipet.

प्रहरेन् न त्व् अविज्ञाय हत्वा शत्रून् न शेषयेत्। क्रोधं कुर्यान् न चाकस्मान् मृदुः स्यान् नापकारिषु।

praharen na tv avijñāya hatvā śatrūn na śeṣayet. krodhaṃ kuryān na cākasmān mṛduḥ syān nāpakāriṣu.

एवं चरस्व राज्यस्थो यदि श्रेय इहेच्छसि। अतो ऽन्यथा नरपतिर् भयम् ऋच्छत्य् अनुत्तमम्।

evaṃ carasva rājyastho yadi śreya ihecchasi. ato 'nyathā narapatir bhayam ṛcchaty anuttamam.

इति सर्वान् गुणान् एतान् यथोक्तान् यो ऽनुवर्तते। अनुभूयेह भद्राणि प्रेत्य स्वर्गे महीयते।

iti sarvān guṇān etān yathoktān yo 'nuvartate. anubhūyeha bhadrāṇi pretya svarge mahīyate.

वैशंपायन उवाच। इदं वचः शांतनवस्य शुश्रुवान्; युधिष्ठिरः पाण्डवमुख्यसंवृतः। तदा ववन्दे च पितामहं नृपो; यथोक्तम् एतच् च चकार बुद्धिमान्।

vaiśaṃpāyana uvāca. idaṃ vacaḥ śāṃtanavasya śuśruvān; yudhiṣṭhiraḥ pāṇḍavamukhyasaṃvṛtaḥ. tadā vavande ca pitāmahaṃ nṛpo; yathoktam etac ca cakāra buddhimān.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...