महाभारत 12.47 (श्लोक 10)

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 47→

[mh-12-47] • 72 श्लोकाः

जनमेजय उवाच। शरतल्पे शयानस् तु भरतानां पितामहः। कथम् उत्सृष्टवान् देहं कं च योगम् अधारयत्।

janamejaya uvāca. śaratalpe śayānas tu bharatānāṃ pitāmahaḥ. katham utsṛṣṭavān dehaṃ kaṃ ca yogam adhārayat.

वैशंपायन उवाच। शृणुष्वावहितो राजञ् शुचिर् भूत्वा समाहितः। भीष्मस्य कुरुशार्दूल देहोत्सर्गं महात्मनः। शुक्लपक्षस्य चाष्टम्यां माघमासस्य पार्थिव। प्राजापत्ये च नक्षत्रे मध्यं प्राप्ते दिवाकरे।

vaiśaṃpāyana uvāca. śṛṇuṣvāvahito rājañ śucir bhūtvā samāhitaḥ. bhīṣmasya kuruśārdūla dehotsargaṃ mahātmanaḥ. śuklapakṣasya cāṣṭamyāṃ māghamāsasya pārthiva. prājāpatye ca nakṣatre madhyaṃ prāpte divākare.

निवृत्तमात्रे त्व् अयन उत्तरे वै दिवाकरे। समावेशयद् आत्मानम् आत्मन्य् एव समाहितः।

nivṛttamātre tv ayana uttare vai divākare. samāveśayad ātmānam ātmany eva samāhitaḥ.

विकीर्णांशुर् इवादित्यो भीष्मः शरशतैश् चितः। शिश्ये परमया लक्ष्म्या वृतो ब्राह्मणसत्तमैः।

vikīrṇāṃśur ivādityo bhīṣmaḥ śaraśataiś citaḥ. śiśye paramayā lakṣmyā vṛto brāhmaṇasattamaiḥ.

व्यासेन वेदश्रवसा नारदेन सुरर्षिणा। देवस्थानेन वात्स्येन तथाश्मकसुमन्तुना। तथा जैमिनिना चैव पैलेन च महात्मना। शाण्डिल्यदेवलाभ्यां च मैत्रेयेण च धीमता। असितेन वसिष्ठेन कौशिकेन महात्मना। हारीतलोमशाभ्यां च तथात्रेयेण धीमता। बृहस्पतिश् च शुक्रश् च च्यवनश् च महामुनिः। सनत्कुमारः कपिलो वाल्मीकिस् तुम्बुरुः कुरुः। मौद्गल्यो भार्गवो रामस् तृणबिन्दुर् महामुनिः। पिप्पलादश् च वायुश् च संवर्तः पुलहः कचः। काश्यपश् च पुलस्त्यश् च क्रतुर् दक्षः पराशरः। मरीचिर् अङ्गिराः काश्यो गौतमो गालवो मुनिः। धौम्यो विभाण्डो माण्डव्यो धौम्रः कृष्णानुभौतिकः। उलूकः परमो विप्रो मार्कण्डेयो महामुनिः। भास्करिः पूरणः कृष्णः सूतः परमधार्मिकः। तं बाह्यमुनिना चैव गालवेन महात्मना। श्रीमता याज्ञवल्क्येन शङ्खेन पुलहेन च।

vyāsena vedaśravasā nāradena surarṣiṇā. devasthānena vātsyena tathāśmakasumantunā. tathā jaimininā caiva pailena ca mahātmanā. śāṇḍilyadevalābhyāṃ ca maitreyeṇa ca dhīmatā. asitena vasiṣṭhena kauśikena mahātmanā. hārītalomaśābhyāṃ ca tathātreyeṇa dhīmatā. bṛhaspatiś ca śukraś ca cyavanaś ca mahāmuniḥ. sanatkumāraḥ kapilo vālmīkis tumburuḥ kuruḥ. maudgalyo bhārgavo rāmas tṛṇabindur mahāmuniḥ. pippalādaś ca vāyuś ca saṃvartaḥ pulahaḥ kacaḥ. kāśyapaś ca pulastyaś ca kratur dakṣaḥ parāśaraḥ. marīcir aṅgirāḥ kāśyo gautamo gālavo muniḥ. dhaumyo vibhāṇḍo māṇḍavyo dhaumraḥ kṛṣṇānubhautikaḥ. ulūkaḥ paramo vipro mārkaṇḍeyo mahāmuniḥ. bhāskariḥ pūraṇaḥ kṛṣṇaḥ sūtaḥ paramadhārmikaḥ. taṃ bāhyamuninā caiva gālavena mahātmanā. śrīmatā yājñavalkyena śaṅkhena pulahena ca.

एतैश् चान्यैर् मुनिगणैर् महाभागैर् महात्मभिः। श्रद्धादमपुरस्कारैर् वृतश् चन्द्र इव ग्रहैः। तथान्यैर् मुनिभिश् चैव पुलस्त्येन महात्मना।

etaiś cānyair munigaṇair mahābhāgair mahātmabhiḥ. śraddhādamapuraskārair vṛtaś candra iva grahaiḥ. tathānyair munibhiś caiva pulastyena mahātmanā.

भीष्मस् तु पुरुषव्याघ्रः कर्मणा मनसा गिरा। शरतल्पगतः कृष्णं प्रदध्यौ प्राञ्जलिः स्थितः।

bhīṣmas tu puruṣavyāghraḥ karmaṇā manasā girā. śaratalpagataḥ kṛṣṇaṃ pradadhyau prāñjaliḥ sthitaḥ.

स्वरेण पुष्टनादेन तुष्टाव मधुसूदनम्। योगेश्वरं पद्मनाभं विष्णुं जिष्णुं जगत्पतिम्। अनादिनिधनं जिष्णुम् आत्मयोनिं सनातनम्।

svareṇa puṣṭanādena tuṣṭāva madhusūdanam. yogeśvaraṃ padmanābhaṃ viṣṇuṃ jiṣṇuṃ jagatpatim. anādinidhanaṃ jiṣṇum ātmayoniṃ sanātanam.

कृताञ्जलिः शुचिर् भूत्वा वाग्विदां प्रवरः प्रभुम्। भीष्मः परमधर्मात्मा वासुदेवम् अथास्तुवत्।

kṛtāñjaliḥ śucir bhūtvā vāgvidāṃ pravaraḥ prabhum. bhīṣmaḥ paramadharmātmā vāsudevam athāstuvat.

आरिराधयिषुः कृष्णं वाचं जिगमिषामि याम्। तया व्याससमासिन्या प्रीयतां पुरुषोत्तमः।

ārirādhayiṣuḥ kṛṣṇaṃ vācaṃ jigamiṣāmi yām. tayā vyāsasamāsinyā prīyatāṃ puruṣottamaḥ.

शुचिः शुचिषदं हंसं तत्परः परमेष्ठिनम्। युक्त्वा सर्वात्मनात्मानं तं प्रपद्ये प्रजापतिम्। अनाद्यन्तं परं ब्रह्म न देवा नर्षयो विदुः। एको ऽयं वेद भगवान् धाता नारायणो हरिः। नारायणाद् ऋषिगणास् तथा सिद्धमहोरगाः। देवा देवर्षयश् चैव यं विदुः परम् अव्ययम्। देवदानवगन्धर्वा यक्षराक्षसपन्नगाः। यं न जानन्ति को ह्य् एष कुतो वा भगवान् इति।

śuciḥ śuciṣadaṃ haṃsaṃ tatparaḥ parameṣṭhinam. yuktvā sarvātmanātmānaṃ taṃ prapadye prajāpatim. anādyantaṃ paraṃ brahma na devā narṣayo viduḥ. eko 'yaṃ veda bhagavān dhātā nārāyaṇo hariḥ. nārāyaṇād ṛṣigaṇās tathā siddhamahoragāḥ. devā devarṣayaś caiva yaṃ viduḥ param avyayam. devadānavagandharvā yakṣarākṣasapannagāḥ. yaṃ na jānanti ko hy eṣa kuto vā bhagavān iti.

यस्मिन् विश्वानि भूतानि तिष्ठन्ति च विशन्ति च। गुणभूतानि भूतेशे सूत्रे मणिगणा इव।

yasmin viśvāni bhūtāni tiṣṭhanti ca viśanti ca. guṇabhūtāni bhūteśe sūtre maṇigaṇā iva.

यस्मिन् नित्ये तते तन्तौ दृढे स्रग् इव तिष्ठति। सदसद्ग्रथितं विश्वं विश्वाङ्गे विश्वकर्मणि।

yasmin nitye tate tantau dṛḍhe srag iva tiṣṭhati. sadasadgrathitaṃ viśvaṃ viśvāṅge viśvakarmaṇi.

हरिं सहस्रशिरसं सहस्रचरणेक्षणम्। सहस्रबाहुमुकुटं सहस्रवदनोज्ज्वलम्। प्राहुर् नारायणं देवं यं विश्वस्य परायणम्।

hariṃ sahasraśirasaṃ sahasracaraṇekṣaṇam. sahasrabāhumukuṭaṃ sahasravadanojjvalam. prāhur nārāyaṇaṃ devaṃ yaṃ viśvasya parāyaṇam.

अणीयसाम् अणीयांसं स्थविष्ठं च स्थवीयसाम्। गरीयसां गरिष्ठं च श्रेष्ठं च श्रेयसाम् अपि।

aṇīyasām aṇīyāṃsaṃ sthaviṣṭhaṃ ca sthavīyasām. garīyasāṃ gariṣṭhaṃ ca śreṣṭhaṃ ca śreyasām api.

यं वाकेष्व् अनुवाकेषु निषत्सूपनिषत्सु च। गृणन्ति सत्यकर्माणं सत्यं सत्येषु सामसु।

yaṃ vākeṣv anuvākeṣu niṣatsūpaniṣatsu ca. gṛṇanti satyakarmāṇaṃ satyaṃ satyeṣu sāmasu.

चतुर्भिश् चतुरात्मानं सत्त्वस्थं सात्वतां पतिम्। यं दिव्यैर् देवम् अर्चन्ति गुह्यैः परमनामभिः। यस्मिन् नित्यं तपस् तप्तं यद् अङ्गेष्व् अनुतिष्ठति। सर्वात्मा सर्ववित् सर्वः सर्वज्ञः सर्वभावनः।

caturbhiś caturātmānaṃ sattvasthaṃ sātvatāṃ patim. yaṃ divyair devam arcanti guhyaiḥ paramanāmabhiḥ. yasmin nityaṃ tapas taptaṃ yad aṅgeṣv anutiṣṭhati. sarvātmā sarvavit sarvaḥ sarvajñaḥ sarvabhāvanaḥ.

यं देवं देवकी देवी वसुदेवाद् अजीजनत्। भौमस्य ब्रह्मणो गुप्त्यै दीप्तम् अग्निम् इवारणिः।

yaṃ devaṃ devakī devī vasudevād ajījanat. bhaumasya brahmaṇo guptyai dīptam agnim ivāraṇiḥ.

यम् अनन्यो व्यपेताशीर् आत्मानं वीतकल्मषम्। इष्ट्वानन्त्याय गोविन्दं पश्यत्य् आत्मन्य् अवस्थितम्।

yam ananyo vyapetāśīr ātmānaṃ vītakalmaṣam. iṣṭvānantyāya govindaṃ paśyaty ātmany avasthitam.

पुराणे पुरुषः प्रोक्तो ब्रह्मा प्रोक्तो युगादिषु। क्षये संकर्षणः प्रोक्तस् तम् उपास्यम् उपास्महे। यम् एकं बहुधात्मानं प्रादुर्भूतम् अधोक्षजम्। नान्यभक्ताः क्रियावन्तो यजन्ते सर्वकामदम्। यम् आहुर् जगतः कोशं यस्मिन् संनिहिताः प्रजाः। यस्मिंल् लोकाः स्फुरन्तीमे जले शकुनयो यथा। ऋतम् एकाक्षरं ब्रह्म यत् तत् सदसतः परम्। अनादिमध्यपर्यन्तं न देवा नर्षयो विदुः। यं सुरासुरगन्धर्वाः ससिद्धर्षिमहोरगाः। प्रयता नित्यम् अर्चन्ति परमं दुःखभेषजम्। अनादिनिधनं देवम् आत्मयोनिं सनातनम्। अप्रतर्क्यम् अविज्ञेयं हरिं नारायणं प्रभुम्।

purāṇe puruṣaḥ prokto brahmā prokto yugādiṣu. kṣaye saṃkarṣaṇaḥ proktas tam upāsyam upāsmahe. yam ekaṃ bahudhātmānaṃ prādurbhūtam adhokṣajam. nānyabhaktāḥ kriyāvanto yajante sarvakāmadam. yam āhur jagataḥ kośaṃ yasmin saṃnihitāḥ prajāḥ. yasmiṃl lokāḥ sphurantīme jale śakunayo yathā. ṛtam ekākṣaraṃ brahma yat tat sadasataḥ param. anādimadhyaparyantaṃ na devā narṣayo viduḥ. yaṃ surāsuragandharvāḥ sasiddharṣimahoragāḥ. prayatā nityam arcanti paramaṃ duḥkhabheṣajam. anādinidhanaṃ devam ātmayoniṃ sanātanam. apratarkyam avijñeyaṃ hariṃ nārāyaṇaṃ prabhum.

अतिवाय्विन्द्रकर्माणम् अतिसूर्याग्नितेजसम्। अतिबुद्धीन्द्रियात्मानं तं प्रपद्ये प्रजापतिम्।

ativāyvindrakarmāṇam atisūryāgnitejasam. atibuddhīndriyātmānaṃ taṃ prapadye prajāpatim.

यं वै विश्वस्य कर्तारं जगतस् तस्थुषां पतिम्। वदन्ति जगतो ऽध्यक्षम् अक्षरं परमं पदम्।

yaṃ vai viśvasya kartāraṃ jagatas tasthuṣāṃ patim. vadanti jagato 'dhyakṣam akṣaraṃ paramaṃ padam.

हिरण्यवर्णं यं गर्भम् अदितिर् दैत्यनाशनम्। एकं द्वादशधा जज्ञे तस्मै सूर्यात्मने नमः।

hiraṇyavarṇaṃ yaṃ garbham aditir daityanāśanam. ekaṃ dvādaśadhā jajñe tasmai sūryātmane namaḥ.

शुक्ले देवान् पितॄन् कृष्णे तर्पयत्य् अमृतेन यः। यश् च राजा द्विजातीनां तस्मै सोमात्मने नमः। हुताशनमुखैर् देवैर् ध्यायते सकलं जगत्। हविः प्रथमभोक्ता च तस्मै होत्रात्मने नमः।

śukle devān pitṝn kṛṣṇe tarpayaty amṛtena yaḥ. yaś ca rājā dvijātīnāṃ tasmai somātmane namaḥ. hutāśanamukhair devair dhyāyate sakalaṃ jagat. haviḥ prathamabhoktā ca tasmai hotrātmane namaḥ.

महतस् तमसः पारे पुरुषं ज्वलनद्युतिम्। यं ज्ञात्वा मृत्युम् अत्येति तस्मै ज्ञेयात्मने नमः।

mahatas tamasaḥ pāre puruṣaṃ jvalanadyutim. yaṃ jñātvā mṛtyum atyeti tasmai jñeyātmane namaḥ.

यं बृहन्तं बृहत्य् उक्थे यम् अग्नौ यं महाध्वरे। यं विप्रसंघा गायन्ति तस्मै वेदात्मने नमः।

yaṃ bṛhantaṃ bṛhaty ukthe yam agnau yaṃ mahādhvare. yaṃ viprasaṃghā gāyanti tasmai vedātmane namaḥ.

ऋग्यजुःसामधामानं दशार्धहविराकृतिम्। यं सप्ततन्तुं तन्वन्ति तस्मै यज्ञात्मने नमः। चतुर्भिश् च चतुर्भिश् च द्वाभ्यां पञ्चभिर् एव च। हूयते च पुनर् द्वाभ्यां तस्मै होमात्मने नमः।

ṛgyajuḥsāmadhāmānaṃ daśārdhahavirākṛtim. yaṃ saptatantuṃ tanvanti tasmai yajñātmane namaḥ. caturbhiś ca caturbhiś ca dvābhyāṃ pañcabhir eva ca. hūyate ca punar dvābhyāṃ tasmai homātmane namaḥ.

यः सुपर्णो यजुर् नाम छन्दोगात्रस् त्रिवृच्छिराः। रथंतरबृहत्यक्षस् तस्मै स्तोत्रात्मने नमः।

yaḥ suparṇo yajur nāma chandogātras trivṛcchirāḥ. rathaṃtarabṛhatyakṣas tasmai stotrātmane namaḥ.

यः सहस्रसवे सत्रे जज्ञे विश्वसृजाम् ऋषिः। हिरण्यवर्णः शकुनिस् तस्मै हंसात्मने नमः।

yaḥ sahasrasave satre jajñe viśvasṛjām ṛṣiḥ. hiraṇyavarṇaḥ śakunis tasmai haṃsātmane namaḥ.

पदाङ्गं संधिपर्वाणं स्वरव्यञ्जनलक्षणम्। यम् आहुर् अक्षरं नित्यं तस्मै वागात्मने नमः। यज्ञाङ्गो यो वराहो वै भूत्वा गाम् उज्जहार ह। लोकत्रयहितार्थाय तस्मै वीर्यात्मने नमः। यः शेते योगम् आस्थाय पर्यङ्के नागभूषिते। फणासहस्ररचिते तस्मै निद्रात्मने नमः। विश्वे च मरुतश् चैव रुद्रादित्याश्विनाव् अपि। वसवः सिद्धसाध्याश् च तस्मै देवात्मने नमः। अव्यक्तं बुद्ध्यहंकारो मनो बुद्धीन्द्रियाणि च। तन्मात्राणि विशेषाश् च तस्मै तत्त्वात्मने नमः। भूतं भव्यं भविष्यच् च भूतादिप्रभवाप्ययः। यो ऽग्रजः सर्वभूतानां तस्मै भूतात्मने नमः। यस्य यज्ञे वराहस्य विष्णोर् अमिततेजसः। प्रणामं ये प्रकुर्वन्ति तेषाम् अपि नमो नमः। यं हि सूक्ष्मं विचिन्वन्ति परं सूक्ष्मविदो जनाः। सूक्ष्मासूक्ष्मं च यद् ब्रह्म तस्मै सूक्ष्मात्मने नमः। मत्स्यो भूत्वा विरिञ्चाय येन वेदाः समाहृताः। रसातलगताः शीघ्रं तस्मै मत्स्यात्मने नमः। मन्दराद्रिर् धृतो येन प्राप्ते ह्य् अमृतमन्थने। अतिकर्कशदेहाय तस्मै कूर्मात्मने नमः। वाराहं रूपम् आस्थाय महीं सवनपर्वताम्। उद्धरत्य् एकदंष्ट्रेण तस्मै क्रोडात्मने नमः। नारसिंहवपुः कृत्वा सर्वलोकभयंकरम्। हिरण्यकशिपुं जघ्ने तस्मै सिंहात्मने नमः। पिङ्गेक्षणसटं यस्य रूपं दंष्ट्रनखैर् युतम्। दानवेन्द्रान्तकरणं तस्मै दृप्तात्मने नमः। वामनं रूपम् आस्थाय बलिं संयम्य मायया। त्रैलोक्यं क्रान्तवान् यस् तु तस्मै क्रान्तात्मने नमः। जमदग्निसुतो भूत्वा रामः शस्त्रभृतां वरः। महीं निःक्षत्रियां चक्रे तस्मै रामात्मने नमः। त्रिःसप्तकृत्वो यश् चैको धर्मव्युत्क्रान्तिगौरवात्। जघान क्षत्रियान् संघे तस्मै क्रोधात्मने नमः। रामो दाशरथिर् भूत्वा पुलस्त्यकुलनन्दनम्। जघान रावणं संख्ये तस्मै क्षत्रात्मने नमः। यो हली मुसली श्रीमान् नीलाम्बरधरः स्थितः। रामाय रौहिणेयाय तस्मै भोगात्मने नमः। शङ्खिने चक्रिणे नित्यं शार्ङ्गिणे पीतवाससे। वनमालाधरायैव तस्मै कृष्णात्मने नमः। वसुदेवसुतः श्रीमान् क्रीडितो नन्दगोकुले। कंसस्य निधनार्थाय तस्मै क्रीडात्मने नमः। वसुदेवत्वम् आगम्य यदोर् वंशसमुद्भवः। भूभारहरणं चक्रे तस्मै कृष्णात्मने नमः। सारथ्यम् अर्जुनस्याजौ कुर्वन् गीतामृतं ददौ। लोकत्रयोपकाराय तस्मै ब्रह्मात्मने नमः। दानवांस् तु वशे कृत्वा पुनर् बुद्धत्वम् आगतः। सर्गस्य रक्षणार्थाय तस्मै शुद्धात्मने नमः। हनिष्यति कलौ प्राप्ते म्लेच्छांस् तुरगवाहनः। धर्मसंस्थापको यस् तु तस्मै कल्क्यात्मने नमः। क्षत्रियाणां सहस्राणि प्रयुतान्य् अर्बुदानि च। यो ऽवधीद् भारते युद्धे तस्मै क्रीडात्मने नमः। तारान्वये कालनेमिं हत्वा दानवपुंगवम्। ददौ राज्यं महेन्द्राय तस्मै मुख्यात्मने नमः। यः सर्वप्राणिनां देहे साक्षीभूतो व्यवस्थितः। अक्षरक्षरमाणानां तस्मै साक्ष्यात्मने नमः। नमो ऽस्तु ते महादेव नमस् ते भक्तवत्सल। सुब्रह्मण्य नमस् ते ऽस्तु प्रसीद परमेश्वर। अव्यक्तव्यक्तरूपेण व्याप्तं सर्वं त्वया विभो। नारायणं सहस्राक्षं सर्वलोकमहेश्वरम्। हिरण्यनाभं यज्ञाङ्गम् अमृतं विश्वतोमुखम्। सर्वदा सर्वकार्येषु नास्ति तेषाम् अमङ्गलम्। येषां हृदिस्थो देवेशो मङ्गलायतनं हरिः। मङ्गलं भगवान् विष्णुर् मङ्गलं मधुसूदनः। मङ्गलं पुण्डरीकाक्षो मङ्गलं गरुडध्वजः।

padāṅgaṃ saṃdhiparvāṇaṃ svaravyañjanalakṣaṇam. yam āhur akṣaraṃ nityaṃ tasmai vāgātmane namaḥ. yajñāṅgo yo varāho vai bhūtvā gām ujjahāra ha. lokatrayahitārthāya tasmai vīryātmane namaḥ. yaḥ śete yogam āsthāya paryaṅke nāgabhūṣite. phaṇāsahasraracite tasmai nidrātmane namaḥ. viśve ca marutaś caiva rudrādityāśvināv api. vasavaḥ siddhasādhyāś ca tasmai devātmane namaḥ. avyaktaṃ buddhyahaṃkāro mano buddhīndriyāṇi ca. tanmātrāṇi viśeṣāś ca tasmai tattvātmane namaḥ. bhūtaṃ bhavyaṃ bhaviṣyac ca bhūtādiprabhavāpyayaḥ. yo 'grajaḥ sarvabhūtānāṃ tasmai bhūtātmane namaḥ. yasya yajñe varāhasya viṣṇor amitatejasaḥ. praṇāmaṃ ye prakurvanti teṣām api namo namaḥ. yaṃ hi sūkṣmaṃ vicinvanti paraṃ sūkṣmavido janāḥ. sūkṣmāsūkṣmaṃ ca yad brahma tasmai sūkṣmātmane namaḥ. matsyo bhūtvā viriñcāya yena vedāḥ samāhṛtāḥ. rasātalagatāḥ śīghraṃ tasmai matsyātmane namaḥ. mandarādrir dhṛto yena prāpte hy amṛtamanthane. atikarkaśadehāya tasmai kūrmātmane namaḥ. vārāhaṃ rūpam āsthāya mahīṃ savanaparvatām. uddharaty ekadaṃṣṭreṇa tasmai kroḍātmane namaḥ. nārasiṃhavapuḥ kṛtvā sarvalokabhayaṃkaram. hiraṇyakaśipuṃ jaghne tasmai siṃhātmane namaḥ. piṅgekṣaṇasaṭaṃ yasya rūpaṃ daṃṣṭranakhair yutam. dānavendrāntakaraṇaṃ tasmai dṛptātmane namaḥ. vāmanaṃ rūpam āsthāya baliṃ saṃyamya māyayā. trailokyaṃ krāntavān yas tu tasmai krāntātmane namaḥ. jamadagnisuto bhūtvā rāmaḥ śastrabhṛtāṃ varaḥ. mahīṃ niḥkṣatriyāṃ cakre tasmai rāmātmane namaḥ. triḥsaptakṛtvo yaś caiko dharmavyutkrāntigauravāt. jaghāna kṣatriyān saṃghe tasmai krodhātmane namaḥ. rāmo dāśarathir bhūtvā pulastyakulanandanam. jaghāna rāvaṇaṃ saṃkhye tasmai kṣatrātmane namaḥ. yo halī musalī śrīmān nīlāmbaradharaḥ sthitaḥ. rāmāya rauhiṇeyāya tasmai bhogātmane namaḥ. śaṅkhine cakriṇe nityaṃ śārṅgiṇe pītavāsase. vanamālādharāyaiva tasmai kṛṣṇātmane namaḥ. vasudevasutaḥ śrīmān krīḍito nandagokule. kaṃsasya nidhanārthāya tasmai krīḍātmane namaḥ. vasudevatvam āgamya yador vaṃśasamudbhavaḥ. bhūbhāraharaṇaṃ cakre tasmai kṛṣṇātmane namaḥ. sārathyam arjunasyājau kurvan gītāmṛtaṃ dadau. lokatrayopakārāya tasmai brahmātmane namaḥ. dānavāṃs tu vaśe kṛtvā punar buddhatvam āgataḥ. sargasya rakṣaṇārthāya tasmai śuddhātmane namaḥ. haniṣyati kalau prāpte mlecchāṃs turagavāhanaḥ. dharmasaṃsthāpako yas tu tasmai kalkyātmane namaḥ. kṣatriyāṇāṃ sahasrāṇi prayutāny arbudāni ca. yo 'vadhīd bhārate yuddhe tasmai krīḍātmane namaḥ. tārānvaye kālanemiṃ hatvā dānavapuṃgavam. dadau rājyaṃ mahendrāya tasmai mukhyātmane namaḥ. yaḥ sarvaprāṇināṃ dehe sākṣībhūto vyavasthitaḥ. akṣarakṣaramāṇānāṃ tasmai sākṣyātmane namaḥ. namo 'stu te mahādeva namas te bhaktavatsala. subrahmaṇya namas te 'stu prasīda parameśvara. avyaktavyaktarūpeṇa vyāptaṃ sarvaṃ tvayā vibho. nārāyaṇaṃ sahasrākṣaṃ sarvalokamaheśvaram. hiraṇyanābhaṃ yajñāṅgam amṛtaṃ viśvatomukham. sarvadā sarvakāryeṣu nāsti teṣām amaṅgalam. yeṣāṃ hṛdistho deveśo maṅgalāyatanaṃ hariḥ. maṅgalaṃ bhagavān viṣṇur maṅgalaṃ madhusūdanaḥ. maṅgalaṃ puṇḍarīkākṣo maṅgalaṃ garuḍadhvajaḥ.

यश् चिनोति सतां सेतुम् ऋतेनामृतयोनिना। धर्मार्थव्यवहाराङ्गैस् तस्मै सत्यात्मने नमः।

yaś cinoti satāṃ setum ṛtenāmṛtayoninā. dharmārthavyavahārāṅgais tasmai satyātmane namaḥ.

यं पृथग्धर्मचरणाः पृथग्धर्मफलैषिणः। पृथग्धर्मैः समर्चन्ति तस्मै धर्मात्मने नमः। यतः सर्वे प्रसूयन्ते ह्य् अनङ्गात्माङ्गदेहिनः। उन्मादः सर्वभूतानां तस्मै कामात्मने नमः।

yaṃ pṛthagdharmacaraṇāḥ pṛthagdharmaphalaiṣiṇaḥ. pṛthagdharmaiḥ samarcanti tasmai dharmātmane namaḥ. yataḥ sarve prasūyante hy anaṅgātmāṅgadehinaḥ. unmādaḥ sarvabhūtānāṃ tasmai kāmātmane namaḥ.

यं तं व्यक्तस्थम् अव्यक्तं विचिन्वन्ति महर्षयः। क्षेत्रे क्षेत्रज्ञम् आसीनं तस्मै क्षेत्रात्मने नमः।

yaṃ taṃ vyaktastham avyaktaṃ vicinvanti maharṣayaḥ. kṣetre kṣetrajñam āsīnaṃ tasmai kṣetrātmane namaḥ.

यं दृगात्मानम् आत्मस्थं वृतं षोडशभिर् गुणैः। प्राहुः सप्तदशं सांख्यास् तस्मै सांख्यात्मने नमः।

yaṃ dṛgātmānam ātmasthaṃ vṛtaṃ ṣoḍaśabhir guṇaiḥ. prāhuḥ saptadaśaṃ sāṃkhyās tasmai sāṃkhyātmane namaḥ.

यं विनिद्रा जितश्वासाः सत्त्वस्थाः संयतेन्द्रियाः। ज्योतिः पश्यन्ति युञ्जानास् तस्मै योगात्मने नमः।

yaṃ vinidrā jitaśvāsāḥ sattvasthāḥ saṃyatendriyāḥ. jyotiḥ paśyanti yuñjānās tasmai yogātmane namaḥ.

अपुण्यपुण्योपरमे यं पुनर्भवनिर्भयाः। शान्ताः संन्यासिनो यान्ति तस्मै मोक्षात्मने नमः।

apuṇyapuṇyoparame yaṃ punarbhavanirbhayāḥ. śāntāḥ saṃnyāsino yānti tasmai mokṣātmane namaḥ.

यो ऽसौ युगसहस्रान्ते प्रदीप्तार्चिर् विभावसुः। संभक्षयति भूतानि तस्मै घोरात्मने नमः।

yo 'sau yugasahasrānte pradīptārcir vibhāvasuḥ. saṃbhakṣayati bhūtāni tasmai ghorātmane namaḥ.

संभक्ष्य सर्वभूतानि कृत्वा चैकार्णवं जगत्। बालः स्वपिति यश् चैकस् तस्मै मायात्मने नमः।

saṃbhakṣya sarvabhūtāni kṛtvā caikārṇavaṃ jagat. bālaḥ svapiti yaś caikas tasmai māyātmane namaḥ.

सहस्रशिरसे तस्मै पुरुषायामितात्मने। चतुःसमुद्रपर्याययोगनिद्रात्मने नमः।

sahasraśirase tasmai puruṣāyāmitātmane. catuḥsamudraparyāyayoganidrātmane namaḥ.

अजस्य नाभाव् अध्येकं यस्मिन् विश्वं प्रतिष्ठितम्। पुष्करं पुष्कराक्षस्य तस्मै पद्मात्मने नमः।

ajasya nābhāv adhyekaṃ yasmin viśvaṃ pratiṣṭhitam. puṣkaraṃ puṣkarākṣasya tasmai padmātmane namaḥ.

यस्य केशेषु जीमूता नद्यः सर्वाङ्गसंधिषु। कुक्षौ समुद्राश् चत्वारस् तस्मै तोयात्मने नमः। यस्मात् सर्वाः प्रसूयन्ते सर्गप्रलयविक्रियाः। यस्मिंश् चैव प्रलीयन्ते तस्मै हेत्वात्मने नमः। यो निषण्णो भवेद् रात्रौ दिवा भवति विष्ठितः। इष्टानिष्टस्य च द्रष्टा तस्मै द्रष्टात्मने नमः। अकुण्ठं सर्वकार्येषु धर्मकार्यार्थम् उद्यतम्। वैकुण्ठस्य हि तद् रूपं तस्मै कार्यात्मने नमः। त्रिःसप्तकृत्वो यः क्षत्रं धर्मव्युत्क्रान्तगौरवम्। क्रुद्धो निजघ्ने समरे तस्मै क्रौर्यात्मने नमः। विभज्य पंचधात्मानं वायुर् भूत्वा शरीरगः। यश् चेष्टयति भूतानि तस्मै वाय्वात्मने नमः।

yasya keśeṣu jīmūtā nadyaḥ sarvāṅgasaṃdhiṣu. kukṣau samudrāś catvāras tasmai toyātmane namaḥ. yasmāt sarvāḥ prasūyante sargapralayavikriyāḥ. yasmiṃś caiva pralīyante tasmai hetvātmane namaḥ. yo niṣaṇṇo bhaved rātrau divā bhavati viṣṭhitaḥ. iṣṭāniṣṭasya ca draṣṭā tasmai draṣṭātmane namaḥ. akuṇṭhaṃ sarvakāryeṣu dharmakāryārtham udyatam. vaikuṇṭhasya hi tad rūpaṃ tasmai kāryātmane namaḥ. triḥsaptakṛtvo yaḥ kṣatraṃ dharmavyutkrāntagauravam. kruddho nijaghne samare tasmai krauryātmane namaḥ. vibhajya paṃcadhātmānaṃ vāyur bhūtvā śarīragaḥ. yaś ceṣṭayati bhūtāni tasmai vāyvātmane namaḥ.

युगेष्व् आवर्तते यो ऽंशैर् दिनर्त्वनयहायनैः। सर्गप्रलययोः कर्ता तस्मै कालात्मने नमः।

yugeṣv āvartate yo 'ṃśair dinartvanayahāyanaiḥ. sargapralayayoḥ kartā tasmai kālātmane namaḥ.

ब्रह्म वक्त्रं भुजौ क्षत्रं कृत्स्नम् ऊरूदरं विशः। पादौ यस्याश्रिताः शूद्रास् तस्मै वर्णात्मने नमः।

brahma vaktraṃ bhujau kṣatraṃ kṛtsnam ūrūdaraṃ viśaḥ. pādau yasyāśritāḥ śūdrās tasmai varṇātmane namaḥ.

यस्याग्निर् आस्यं द्यौर् मूर्धा खं नाभिश् चरणौ क्षितिः। सूर्यश् चक्षुर् दिशः श्रोत्रे तस्मै लोकात्मने नमः।

yasyāgnir āsyaṃ dyaur mūrdhā khaṃ nābhiś caraṇau kṣitiḥ. sūryaś cakṣur diśaḥ śrotre tasmai lokātmane namaḥ.

विषये वर्तमानानां यं तं वैशेषिकैर् गुणैः। प्राहुर् विषयगोप्तारं तस्मै गोप्त्रात्मने नमः।

viṣaye vartamānānāṃ yaṃ taṃ vaiśeṣikair guṇaiḥ. prāhur viṣayagoptāraṃ tasmai goptrātmane namaḥ.

अन्नपानेन्धनमयो रसप्राणविवर्धनः। यो धारयति भूतानि तस्मै प्राणात्मने नमः। प्राणानां धारणार्थाय यो ऽन्नं भुङ्क्ते चतुर्विधम्। अन्तर्भूतः पचत्य् अग्निस् तस्मै पाकात्मने नमः। पिङ्गेक्षणसटं यस्य रूपं दंष्ट्रानखायुधम्। दानवेन्द्रान्तकरणं तस्मै दृप्तात्मने नमः। रसातलगतः श्रीमान् अनन्तो भगवान् विभुः। जगद् धारयते कृत्स्नं तस्मै वीर्यात्मने नमः। विषये वर्तमानानां श्रोत्रादीनां च यः प्रभुः। वेदते सर्वविषयांस् तस्मै चित्रात्मने नमः। यं न देवा न गन्धर्वा न दैत्या न च दानवाः। तत्त्वतो हि विजानन्ति तस्मै सूक्ष्मात्मने नमः। ज्वलनार्केन्दुताराणां ज्योतिषां दिव्यमूर्तिनाम्। यस् तेजयति तेजांसि तस्मै तेजात्मने नमः।

annapānendhanamayo rasaprāṇavivardhanaḥ. yo dhārayati bhūtāni tasmai prāṇātmane namaḥ. prāṇānāṃ dhāraṇārthāya yo 'nnaṃ bhuṅkte caturvidham. antarbhūtaḥ pacaty agnis tasmai pākātmane namaḥ. piṅgekṣaṇasaṭaṃ yasya rūpaṃ daṃṣṭrānakhāyudham. dānavendrāntakaraṇaṃ tasmai dṛptātmane namaḥ. rasātalagataḥ śrīmān ananto bhagavān vibhuḥ. jagad dhārayate kṛtsnaṃ tasmai vīryātmane namaḥ. viṣaye vartamānānāṃ śrotrādīnāṃ ca yaḥ prabhuḥ. vedate sarvaviṣayāṃs tasmai citrātmane namaḥ. yaṃ na devā na gandharvā na daityā na ca dānavāḥ. tattvato hi vijānanti tasmai sūkṣmātmane namaḥ. jvalanārkendutārāṇāṃ jyotiṣāṃ divyamūrtinām. yas tejayati tejāṃsi tasmai tejātmane namaḥ.

परः कालात् परो यज्ञात् परः सदसतोश् च यः। अनादिर् आदिर् विश्वस्य तस्मै विश्वात्मने नमः। वैद्युतो जाठरश् चैव पावकः शुचिर् एव च। दहनः सर्वभक्षाणां तस्मै वह्न्यात्मने नमः। सुतले तलमध्यस्थो हत्वा तु मधुकैटभौ। उद्धृता येन वै वेदास् तस्मै मत्स्यात्मने नमः। ससागरनगां बिभ्रत्सप्तद्वीपां वसुंधराम्। यो धारयति पृष्ठेन तस्मै कूर्मात्मने नमः। एकार्णवे महीं मग्नां वाराहं रूपम् आस्थितः। उद्दधार महीं यो ऽसौ तस्मै क्रोडात्मने नमः। नारसिंहं ततः कृत्वा यस् त्रैलोक्यभयंकरम्। हिरण्यकशिपुं जघ्ने तस्मै सिंहात्मने नमः। वामनं रूपम् आस्थाय बलिं संयम्य मायया। इमे क्रान्तास् त्रयो लोकास् तस्मै क्रान्तात्मने नमः। जमदग्निसुतो भूत्वा रामः परशुधृक् प्रभुः। सहस्रार्जुनहन्ता यस् तस्मा उग्रात्मने नमः। रामो दाशरथिर् भूत्वा पौलस्त्यकुलनन्दनम्। जघान रावणं संख्ये तस्मै क्षत्रात्मने नमः। वसुदेवसुतः श्रीमान् वासुदेवो जगत्पतिः। जहार वसुधाभारं तस्मै कृष्णात्मने नमः। बुद्धरूपं समास्थाय सर्वधर्मपरायणः। मोहयन् सर्वभूतानि तस्मै मोहात्मने नमः। हनिष्यति कलेर् अन्ते म्लेच्छांस् तुरगवाहनः। धर्मसंस्थापनार्थाय तस्मै कालात्मने नमः। अनादिर् आदिर् विश्वस्य तस्मै विश्वात्मने नमः।

paraḥ kālāt paro yajñāt paraḥ sadasatoś ca yaḥ. anādir ādir viśvasya tasmai viśvātmane namaḥ. vaidyuto jāṭharaś caiva pāvakaḥ śucir eva ca. dahanaḥ sarvabhakṣāṇāṃ tasmai vahnyātmane namaḥ. sutale talamadhyastho hatvā tu madhukaiṭabhau. uddhṛtā yena vai vedās tasmai matsyātmane namaḥ. sasāgaranagāṃ bibhratsaptadvīpāṃ vasuṃdharām. yo dhārayati pṛṣṭhena tasmai kūrmātmane namaḥ. ekārṇave mahīṃ magnāṃ vārāhaṃ rūpam āsthitaḥ. uddadhāra mahīṃ yo 'sau tasmai kroḍātmane namaḥ. nārasiṃhaṃ tataḥ kṛtvā yas trailokyabhayaṃkaram. hiraṇyakaśipuṃ jaghne tasmai siṃhātmane namaḥ. vāmanaṃ rūpam āsthāya baliṃ saṃyamya māyayā. ime krāntās trayo lokās tasmai krāntātmane namaḥ. jamadagnisuto bhūtvā rāmaḥ paraśudhṛk prabhuḥ. sahasrārjunahantā yas tasmā ugrātmane namaḥ. rāmo dāśarathir bhūtvā paulastyakulanandanam. jaghāna rāvaṇaṃ saṃkhye tasmai kṣatrātmane namaḥ. vasudevasutaḥ śrīmān vāsudevo jagatpatiḥ. jahāra vasudhābhāraṃ tasmai kṛṣṇātmane namaḥ. buddharūpaṃ samāsthāya sarvadharmaparāyaṇaḥ. mohayan sarvabhūtāni tasmai mohātmane namaḥ. haniṣyati kaler ante mlecchāṃs turagavāhanaḥ. dharmasaṃsthāpanārthāya tasmai kālātmane namaḥ. anādir ādir viśvasya tasmai viśvātmane namaḥ.

यो मोहयति भूतानि स्नेहरागानुबन्धनैः। सर्गस्य रक्षणार्थाय तस्मै मोहात्मने नमः। चैतन्यं सर्वतो नित्यं सर्वप्राणिहृदि स्थितम्। सर्वातीततरं सूक्ष्मं तस्मै सूक्ष्मात्मने नमः।

yo mohayati bhūtāni sneharāgānubandhanaiḥ. sargasya rakṣaṇārthāya tasmai mohātmane namaḥ. caitanyaṃ sarvato nityaṃ sarvaprāṇihṛdi sthitam. sarvātītataraṃ sūkṣmaṃ tasmai sūkṣmātmane namaḥ.

आत्मज्ञानम् इदं ज्ञानं ज्ञात्वा पञ्चस्व् अवस्थितम्। यं ज्ञानिनो ऽधिगच्छन्ति तस्मै ज्ञानात्मने नमः। सांख्यैर् योगैर् विनिश्चित्य साध्यैश् च परमर्षिभिः। यस्य न ज्ञायते तत्त्वं तस्मै गुह्यात्मने नमः।

ātmajñānam idaṃ jñānaṃ jñātvā pañcasv avasthitam. yaṃ jñānino 'dhigacchanti tasmai jñānātmane namaḥ. sāṃkhyair yogair viniścitya sādhyaiś ca paramarṣibhiḥ. yasya na jñāyate tattvaṃ tasmai guhyātmane namaḥ.

अप्रमेयशरीराय सर्वतो ऽनन्तचक्षुषे। अपारपरिमेयाय तस्मै चिन्त्यात्मने नमः।

aprameyaśarīrāya sarvato 'nantacakṣuṣe. apāraparimeyāya tasmai cintyātmane namaḥ.

जटिने दण्डिने नित्यं लम्बोदरशरीरिणे। कमण्डलुनिषङ्गाय तस्मै ब्रह्मात्मने नमः। यो जातो वसुदेवेन देवक्यां यदुनन्दनः। शङ्खचक्रगदापाणिर् वासुदेवात्मने नमः।

jaṭine daṇḍine nityaṃ lambodaraśarīriṇe. kamaṇḍaluniṣaṅgāya tasmai brahmātmane namaḥ. yo jāto vasudevena devakyāṃ yadunandanaḥ. śaṅkhacakragadāpāṇir vāsudevātmane namaḥ.

शूलिने त्रिदशेशाय त्र्यम्बकाय महात्मने। भस्मदिग्धोर्ध्वलिङ्गाय तस्मै रुद्रात्मने नमः। शिरःकपालमालाय व्याघ्रचर्मनिवासिने। भस्मदिग्धशरीराय तस्मै रुद्रात्मने नमः। चन्द्रार्धकृतशीर्षाय व्यालयज्ञोपवीतिने। पिनाकशूलहस्ताय तस्मा उग्रात्मने नमः।

śūline tridaśeśāya tryambakāya mahātmane. bhasmadigdhordhvaliṅgāya tasmai rudrātmane namaḥ. śiraḥkapālamālāya vyāghracarmanivāsine. bhasmadigdhaśarīrāya tasmai rudrātmane namaḥ. candrārdhakṛtaśīrṣāya vyālayajñopavītine. pinākaśūlahastāya tasmā ugrātmane namaḥ.

पञ्चभूतात्मभूताय भूतादिनिधनात्मने। अक्रोधद्रोहमोहाय तस्मै शान्तात्मने नमः।

pañcabhūtātmabhūtāya bhūtādinidhanātmane. akrodhadrohamohāya tasmai śāntātmane namaḥ.

यस्मिन् सर्वं यतः सर्वं यः सर्वं सर्वतश् च यः। यश् च सर्वमयो नित्यं तस्मै सर्वात्मने नमः।

yasmin sarvaṃ yataḥ sarvaṃ yaḥ sarvaṃ sarvataś ca yaḥ. yaś ca sarvamayo nityaṃ tasmai sarvātmane namaḥ.

विश्वकर्मन् नमस् ते ऽस्तु विश्वात्मन् विश्वसंभव। अपवर्गो ऽसि भूतानां पञ्चानां परतः स्थितः।

viśvakarman namas te 'stu viśvātman viśvasaṃbhava. apavargo 'si bhūtānāṃ pañcānāṃ parataḥ sthitaḥ.

नमस् ते त्रिषु लोकेषु नमस् ते परतस्त्रिषु। नमस् ते दिक्षु सर्वासु त्वं हि सर्वपरायणम्।

namas te triṣu lokeṣu namas te paratastriṣu. namas te dikṣu sarvāsu tvaṃ hi sarvaparāyaṇam.

नमस् ते भगवन् विष्णो लोकानां प्रभवाप्यय। त्वं हि कर्ता हृषीकेश संहर्ता चापराजितः।

namas te bhagavan viṣṇo lokānāṃ prabhavāpyaya. tvaṃ hi kartā hṛṣīkeśa saṃhartā cāparājitaḥ.

तेन पश्यामि ते दिव्यान् भावान् हि त्रिषु वर्त्मसु। तच् च पश्यामि तत्त्वेन यत् ते रूपं सनातनम्।

tena paśyāmi te divyān bhāvān hi triṣu vartmasu. tac ca paśyāmi tattvena yat te rūpaṃ sanātanam.

दिवं ते शिरसा व्याप्तं पद्भ्यां देवी वसुंधरा। विक्रमेण त्रयो लोकाः पुरुषो ऽसि सनातनः। दिशो भुजा रविश् चक्षुर् वीर्यं शुक्रप्रजापती। सप्त मार्गा निरुद्धास् ते वायोर् अमिततेजसः। अव्यक्तं व्यक्तरूपेण व्याप्तं सर्वं त्वया विभो। व्यक्ताव्यक्तस्वरूपेण व्याप्तं सर्वं त्वया विभो। अव्यक्तं ब्रह्मणो रूपं व्यक्तम् एतच् चराचरम्।

divaṃ te śirasā vyāptaṃ padbhyāṃ devī vasuṃdharā. vikrameṇa trayo lokāḥ puruṣo 'si sanātanaḥ. diśo bhujā raviś cakṣur vīryaṃ śukraprajāpatī. sapta mārgā niruddhās te vāyor amitatejasaḥ. avyaktaṃ vyaktarūpeṇa vyāptaṃ sarvaṃ tvayā vibho. vyaktāvyaktasvarūpeṇa vyāptaṃ sarvaṃ tvayā vibho. avyaktaṃ brahmaṇo rūpaṃ vyaktam etac carācaram.

अतसीपुष्पसंकाशं पीतवाससम् अच्युतम्। वपुंष्य् अनुमिमीतस् ते मेघस्येव सविद्युतः। नमो नरकसंत्रासरक्षामण्डलकारिणे। संसारनिम्नगावर्ततरकाष्ठाय विष्णवे। नमो ब्रह्मण्यदेवाय गोब्राह्मणहिताय च। जगद्धिताय कृष्णाय गोविन्दाय नमो नमः। प्राणकान्तारपाथेयं संसारच्छेदभेषजम्। दुःखशोकपरित्राणं हरिर् इत्य् अक्षरद्वयम्। एको ऽपि कृष्णस्य कृतः प्रणामो। दशाश्वमेधावभृथेन तुल्यः। दशाश्वमेधी पुनर् एति जन्म। कृष्णप्रणामी न पुनर्भवाय। कृष्णव्रताः कृष्णम् अनुस्मरन्तो। रात्रौ च कृष्णं पुनर् उत्थिता ये। ते कृष्णदेहाः प्रविशन्ति कृष्णम्। आज्यं यथा मन्त्रहुतं हुताशे। नारायणं सहस्राक्षं सर्वलोकनमस्कृतम्। हिरण्यनाभं यज्ञाङ्गम् अमृतं विश्वतोमुखम्। ये नमस्यन्ति गोविन्दं न तेषां विद्यते भयम्।

atasīpuṣpasaṃkāśaṃ pītavāsasam acyutam. vapuṃṣy anumimītas te meghasyeva savidyutaḥ. namo narakasaṃtrāsarakṣāmaṇḍalakāriṇe. saṃsāranimnagāvartatarakāṣṭhāya viṣṇave. namo brahmaṇyadevāya gobrāhmaṇahitāya ca. jagaddhitāya kṛṣṇāya govindāya namo namaḥ. prāṇakāntārapātheyaṃ saṃsāracchedabheṣajam. duḥkhaśokaparitrāṇaṃ harir ity akṣaradvayam. eko 'pi kṛṣṇasya kṛtaḥ praṇāmo. daśāśvamedhāvabhṛthena tulyaḥ. daśāśvamedhī punar eti janma. kṛṣṇapraṇāmī na punarbhavāya. kṛṣṇavratāḥ kṛṣṇam anusmaranto. rātrau ca kṛṣṇaṃ punar utthitā ye. te kṛṣṇadehāḥ praviśanti kṛṣṇam. ājyaṃ yathā mantrahutaṃ hutāśe. nārāyaṇaṃ sahasrākṣaṃ sarvalokanamaskṛtam. hiraṇyanābhaṃ yajñāṅgam amṛtaṃ viśvatomukham. ye namasyanti govindaṃ na teṣāṃ vidyate bhayam.

यथा विष्णुमयं सत्यं यथा विष्णुमयं हविः। यथा विष्णुमयं सर्वं पाप्मा मे नश्यतां तथा। तस्य यज्ञवराहस्य विष्णोर् अमिततेजसः। प्रणामं ये ऽपि कुर्वन्ति तेषाम् अपि नमो नमः।

yathā viṣṇumayaṃ satyaṃ yathā viṣṇumayaṃ haviḥ. yathā viṣṇumayaṃ sarvaṃ pāpmā me naśyatāṃ tathā. tasya yajñavarāhasya viṣṇor amitatejasaḥ. praṇāmaṃ ye 'pi kurvanti teṣām api namo namaḥ.

त्वां प्रपन्नाय भक्ताय गतिम् इष्टां जिगीषवे। यच् छ्रेयः पुण्डरीकाक्ष तद् ध्यायस्व सुरोत्तम।

tvāṃ prapannāya bhaktāya gatim iṣṭāṃ jigīṣave. yac chreyaḥ puṇḍarīkākṣa tad dhyāyasva surottama.

इति विद्यातपोयोनिर् अयोनिर् विष्णुर् ईडितः। वाग्यज्ञेनार्चितो देवः प्रीयतां मे जनार्दनः। नारायणपरं ब्रह्म नारायणपरं तपः। नारायणपरं चेदं सर्वं नारायणात्मकम्।

iti vidyātapoyonir ayonir viṣṇur īḍitaḥ. vāgyajñenārcito devaḥ prīyatāṃ me janārdanaḥ. nārāyaṇaparaṃ brahma nārāyaṇaparaṃ tapaḥ. nārāyaṇaparaṃ cedaṃ sarvaṃ nārāyaṇātmakam.

एतावद् उक्त्वा वचनं भीष्मस् तद्गतमानसः। नम इत्य् एव कृष्णाय प्रणामम् अकरोत् तदा।

etāvad uktvā vacanaṃ bhīṣmas tadgatamānasaḥ. nama ity eva kṛṣṇāya praṇāmam akarot tadā.

अभिगम्य तु योगेन भक्तिं भीष्मस्य माधवः। त्रैकाल्यदर्शनं ज्ञानं दिव्यं दातुं ययौ हरिः। अनादिनिधनं विष्णुं सर्वलोकमहेश्वरम्। लोकाध्यक्षं स्तुवन् नित्यं सर्वपापैः प्रमुच्यते। स्तवराजः समाप्तो ऽयं विष्णोर् अद्भुतकर्मणः। गाङ्गेयेन पुरा गीतः महापातकनाशनः।

abhigamya tu yogena bhaktiṃ bhīṣmasya mādhavaḥ. traikālyadarśanaṃ jñānaṃ divyaṃ dātuṃ yayau hariḥ. anādinidhanaṃ viṣṇuṃ sarvalokamaheśvaram. lokādhyakṣaṃ stuvan nityaṃ sarvapāpaiḥ pramucyate. stavarājaḥ samāpto 'yaṃ viṣṇor adbhutakarmaṇaḥ. gāṅgeyena purā gītaḥ mahāpātakanāśanaḥ.

तस्मिन्न् उपरते शब्दे ततस् ते ब्रह्मवादिनः। भीष्मं वाग्भिर् बाष्पकण्ठास् तम् आनर्चुर् महामतिम्।

tasminn uparate śabde tatas te brahmavādinaḥ. bhīṣmaṃ vāgbhir bāṣpakaṇṭhās tam ānarcur mahāmatim.

ते स्तुवन्तश् च विप्राग्र्याः केशवं पुरुषोत्तमम्। भीष्मं च शनकैः सर्वे प्रशशंसुः पुनः पुनः।

te stuvantaś ca viprāgryāḥ keśavaṃ puruṣottamam. bhīṣmaṃ ca śanakaiḥ sarve praśaśaṃsuḥ punaḥ punaḥ.

विदित्वा भक्तियोगं तु भीष्मस्य पुरुषोत्तमः। सहसोत्थाय संहृष्टो यानम् एवान्वपद्यत।

viditvā bhaktiyogaṃ tu bhīṣmasya puruṣottamaḥ. sahasotthāya saṃhṛṣṭo yānam evānvapadyata.

केशवः सात्यकिश् चैव रथेनैकेन जग्मतुः। अपरेण महात्मानौ युधिष्ठिरधनंजयौ।

keśavaḥ sātyakiś caiva rathenaikena jagmatuḥ. apareṇa mahātmānau yudhiṣṭhiradhanaṃjayau.

भीमसेनो यमौ चोभौ रथम् एकं समास्थितौ। कृपो युयुत्सुः सूतश् च संजयश् चापरं रथम्।

bhīmaseno yamau cobhau ratham ekaṃ samāsthitau. kṛpo yuyutsuḥ sūtaś ca saṃjayaś cāparaṃ ratham.

ते रथैर् नगराकारैः प्रयाताः पुरुषर्षभाः। नेमिघोषेण महता कम्पयन्तो वसुंधराम्।

te rathair nagarākāraiḥ prayātāḥ puruṣarṣabhāḥ. nemighoṣeṇa mahatā kampayanto vasuṃdharām.

ततो गिरः पुरुषवरस् तवान्विता; द्विजेरिताः पथि सुमनाः स शुश्रुवे। कृताञ्जलिं प्रणतम् अथापरं जनं; स केशिहा मुदितमनाभ्यनन्दत। इति स्मरन् पठति च शार्ङ्गधन्वनः। शृणोति वा यदुकुलनन्दनस्तवम्। स चक्रभृत्प्रतिहतसर्वकिल्बिषो। जनार्दनं प्रविशति देहसंक्षये। यं योगिनः प्राणवियोगकाले। यत्नेन चित्ते विनिवेशयन्ति। स तं पुरस्ताद् धरिम् ईक्षमाणः। प्राणाञ् जहौ प्राप्तफलो हि भीष्मः। स्तवराजः समाप्तो ऽयं विष्णोर् अद्भुतकर्मणः। गाङ्गेयेन पुरा गीतो महापातकनाशनः। इदं नरः स्तवराजं मुमुक्षुः। पठञ् शुचिः कलुषितकल्मषापहम्। व्यतीत्य लोकान् महतः समागतान्। पदं संगच्छत्य् अमृतं महात्मनः।

tato giraḥ puruṣavaras tavānvitā; dvijeritāḥ pathi sumanāḥ sa śuśruve. kṛtāñjaliṃ praṇatam athāparaṃ janaṃ; sa keśihā muditamanābhyanandata. iti smaran paṭhati ca śārṅgadhanvanaḥ. śṛṇoti vā yadukulanandanastavam. sa cakrabhṛtpratihatasarvakilbiṣo. janārdanaṃ praviśati dehasaṃkṣaye. yaṃ yoginaḥ prāṇaviyogakāle. yatnena citte viniveśayanti. sa taṃ purastād dharim īkṣamāṇaḥ. prāṇāñ jahau prāptaphalo hi bhīṣmaḥ. stavarājaḥ samāpto 'yaṃ viṣṇor adbhutakarmaṇaḥ. gāṅgeyena purā gīto mahāpātakanāśanaḥ. idaṃ naraḥ stavarājaṃ mumukṣuḥ. paṭhañ śuciḥ kaluṣitakalmaṣāpaham. vyatītya lokān mahataḥ samāgatān. padaṃ saṃgacchaty amṛtaṃ mahātmanaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents