महाभारत 12.46 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 46→

[mh-12-46] • 35 श्लोकाः

युधिष्ठिर उवाच। किम् इदं परमाश्चर्यं ध्यायस्य् अमितविक्रम। कच्चिल् लोकत्रयस्यास्य स्वस्ति लोकपरायण।

yudhiṣṭhira uvāca. kim idaṃ paramāścaryaṃ dhyāyasy amitavikrama. kaccil lokatrayasyāsya svasti lokaparāyaṇa.

चतुर्थं ध्यानमार्गं त्वम् आलम्ब्य पुरुषोत्तम। अपक्रान्तो यतो देव तेन मे विस्मितं मनः।

caturthaṃ dhyānamārgaṃ tvam ālambya puruṣottama. apakrānto yato deva tena me vismitaṃ manaḥ.

निगृहीतो हि वायुस् ते पञ्चकर्मा शरीरगः। इन्द्रियाणि च सर्वाणि मनसि स्थापितानि ते।

nigṛhīto hi vāyus te pañcakarmā śarīragaḥ. indriyāṇi ca sarvāṇi manasi sthāpitāni te.

इन्द्रियाणि मनश् चैव बुद्धौ संवेशितानि ते। सर्वश् चैव गणो देव क्षेत्रज्ञे ते निवेशितः।

indriyāṇi manaś caiva buddhau saṃveśitāni te. sarvaś caiva gaṇo deva kṣetrajñe te niveśitaḥ.

नेङ्गन्ति तव रोमाणि स्थिरा बुद्धिस् तथा मनः। स्थाणुकुड्यशिलाभूतो निरीहश् चासि माधव।

neṅganti tava romāṇi sthirā buddhis tathā manaḥ. sthāṇukuḍyaśilābhūto nirīhaś cāsi mādhava.

यथा दीपो निवातस्थो निरिङ्गो ज्वलते ऽच्युत। तथासि भगवन् देव निश्चलो दृढनिश्चयः। तथापि भगवन् देव प्रपन्नायाभियाचते।

yathā dīpo nivātastho niriṅgo jvalate 'cyuta. tathāsi bhagavan deva niścalo dṛḍhaniścayaḥ. tathāpi bhagavan deva prapannāyābhiyācate.

यदि श्रोतुम् इहार्हामि न रहस्यं च ते यदि। छिन्धि मे संशयं देव प्रपन्नायाभियाचते।

yadi śrotum ihārhāmi na rahasyaṃ ca te yadi. chindhi me saṃśayaṃ deva prapannāyābhiyācate.

त्वं हि कर्ता विकर्ता च त्वं क्षरं चाक्षरं च हि। अनादिनिधनश् चाद्यस् त्वम् एव पुरुषोत्तम।

tvaṃ hi kartā vikartā ca tvaṃ kṣaraṃ cākṣaraṃ ca hi. anādinidhanaś cādyas tvam eva puruṣottama.

त्वत्प्रपन्नाय भक्ताय शिरसा प्रणताय च। ध्यानस्यास्य यथातत्त्वं ब्रूहि धर्मभृतां वर।

tvatprapannāya bhaktāya śirasā praṇatāya ca. dhyānasyāsya yathātattvaṃ brūhi dharmabhṛtāṃ vara.

वैशंपायन उवाच। ततः स्वगोचरे न्यस्य मनो बुद्धीन्द्रियाणि च। स्मितपूर्वम् उवाचेदं भगवान् वासवानुजः।

vaiśaṃpāyana uvāca. tataḥ svagocare nyasya mano buddhīndriyāṇi ca. smitapūrvam uvācedaṃ bhagavān vāsavānujaḥ.

शरतल्पगतो भीष्मः शाम्यन्न् इव हुताशनः। मां ध्याति पुरुषव्याघ्रस् ततो मे तद्गतं मनः।

śaratalpagato bhīṣmaḥ śāmyann iva hutāśanaḥ. māṃ dhyāti puruṣavyāghras tato me tadgataṃ manaḥ.

यस्य ज्यातलनिर्घोषं विस्फूर्जितम् इवाशनेः। न सहेद् देवराजो ऽपि तम् अस्मि मनसा गतः।

yasya jyātalanirghoṣaṃ visphūrjitam ivāśaneḥ. na sahed devarājo 'pi tam asmi manasā gataḥ.

येनाभिद्रुत्य तरसा समस्तं राजमण्डलम्। ऊढास् तिस्रः पुरा कन्यास् तम् अस्मि मनसा गतः।

yenābhidrutya tarasā samastaṃ rājamaṇḍalam. ūḍhās tisraḥ purā kanyās tam asmi manasā gataḥ.

त्रयोविंशतिरात्रं यो योधयाम् आस भार्गवम्। न च रामेण निस्तीर्णस् तम् अस्मि मनसा गतः।

trayoviṃśatirātraṃ yo yodhayām āsa bhārgavam. na ca rāmeṇa nistīrṇas tam asmi manasā gataḥ.

यं गङ्गा गर्भविधिना धारयाम् आस पार्थिवम्। वसिष्ठशिष्यं तं तात मनसास्मि गतो नृप।

yaṃ gaṅgā garbhavidhinā dhārayām āsa pārthivam. vasiṣṭhaśiṣyaṃ taṃ tāta manasāsmi gato nṛpa.

दिव्यास्त्राणि महातेजा यो धारयति बुद्धिमान्। साङ्गांश् च चतुरो वेदांस् तम् अस्मि मनसा गतः।

divyāstrāṇi mahātejā yo dhārayati buddhimān. sāṅgāṃś ca caturo vedāṃs tam asmi manasā gataḥ.

रामस्य दयितं शिष्यं जामदग्न्यस्य पाण्डव। आधारं सर्वविद्यानां तम् अस्मि मनसा गतः।

rāmasya dayitaṃ śiṣyaṃ jāmadagnyasya pāṇḍava. ādhāraṃ sarvavidyānāṃ tam asmi manasā gataḥ.

एकीकृत्येन्द्रियग्रामं मनः संयम्य मेधया। शरणं माम् उपागच्छत् ततो मे तद्गतं मनः।

ekīkṛtyendriyagrāmaṃ manaḥ saṃyamya medhayā. śaraṇaṃ mām upāgacchat tato me tadgataṃ manaḥ.

स हि भूतं च भव्यं च भवच् च पुरुषर्षभ। वेत्ति धर्मभृतां श्रेष्ठस् ततो मे तद्गतं मनः।

sa hi bhūtaṃ ca bhavyaṃ ca bhavac ca puruṣarṣabha. vetti dharmabhṛtāṃ śreṣṭhas tato me tadgataṃ manaḥ.

तस्मिन् हि पुरुषव्याघ्रे कर्मभिः स्वैर् दिवं गते। भविष्यति मही पार्थ नष्टचन्द्रेव शर्वरी।

tasmin hi puruṣavyāghre karmabhiḥ svair divaṃ gate. bhaviṣyati mahī pārtha naṣṭacandreva śarvarī.

तद् युधिष्ठिर गाङ्गेयं भीष्मं भीमपराक्रमम्। अभिगम्योपसंगृह्य पृच्छ यत् ते मनोगतम्।

tad yudhiṣṭhira gāṅgeyaṃ bhīṣmaṃ bhīmaparākramam. abhigamyopasaṃgṛhya pṛccha yat te manogatam.

चातुर्वेद्यं चातुर्होत्रं चातुराश्रम्यम् एव च। चातुर्वर्ण्यस्य धर्मं च पृच्छैनं पृथिवीपते।

cāturvedyaṃ cāturhotraṃ cāturāśramyam eva ca. cāturvarṇyasya dharmaṃ ca pṛcchainaṃ pṛthivīpate.

तस्मिन्न् अस्तमिते भीष्मे कौरवाणां धुरंधरे। ज्ञानान्य् अल्पीभविष्यन्ति तस्मात् त्वां चोदयाम्य् अहम्।

tasminn astamite bhīṣme kauravāṇāṃ dhuraṃdhare. jñānāny alpībhaviṣyanti tasmāt tvāṃ codayāmy aham.

तच् छ्रुत्वा वासुदेवस्य तथ्यं वचनम् उत्तमम्। साश्रुकण्ठः स धर्मज्ञो जनार्दनम् उवाच ह।

tac chrutvā vāsudevasya tathyaṃ vacanam uttamam. sāśrukaṇṭhaḥ sa dharmajño janārdanam uvāca ha.

यद् भवान् आह भीष्मस्य प्रभावं प्रति माधव। तथा तन् नात्र संदेहो विद्यते मम मानद।

yad bhavān āha bhīṣmasya prabhāvaṃ prati mādhava. tathā tan nātra saṃdeho vidyate mama mānada.

महाभाग्यं हि भीष्मस्य प्रभावश् च महात्मनः। श्रुतं मया कथयतां ब्राह्मणानां महात्मनाम्।

mahābhāgyaṃ hi bhīṣmasya prabhāvaś ca mahātmanaḥ. śrutaṃ mayā kathayatāṃ brāhmaṇānāṃ mahātmanām.

भवांश् च कर्ता लोकानां यद् ब्रवीत्य् अरिसूदन। तथा तद् अनभिध्येयं वाक्यं यादवनन्दन।

bhavāṃś ca kartā lokānāṃ yad bravīty arisūdana. tathā tad anabhidhyeyaṃ vākyaṃ yādavanandana.

यतस् त्व् अनुग्रहकृता बुद्धिस् ते मयि माधव। त्वाम् अग्रतः पुरस्कृत्य भीष्मं पश्यामहे वयम्।

yatas tv anugrahakṛtā buddhis te mayi mādhava. tvām agrataḥ puraskṛtya bhīṣmaṃ paśyāmahe vayam.

आवृत्ते भगवत्य् अर्के स हि लोकान् गमिष्यति। त्वद्दर्शनं महाबाहो तस्माद् अर्हति कौरवः।

āvṛtte bhagavaty arke sa hi lokān gamiṣyati. tvaddarśanaṃ mahābāho tasmād arhati kauravaḥ.

तव ह्य् आद्यस्य देवस्य क्षरस्यैवाक्षरस्य च। दर्शनं तस्य लाभः स्यात् त्वं हि ब्रह्ममयो निधिः।

tava hy ādyasya devasya kṣarasyaivākṣarasya ca. darśanaṃ tasya lābhaḥ syāt tvaṃ hi brahmamayo nidhiḥ.

श्रुत्वैतद् धर्मराजस्य वचनं मधुसूदनः। पार्श्वस्थं सात्यकिं प्राह रथो मे युज्यताम् इति।

śrutvaitad dharmarājasya vacanaṃ madhusūdanaḥ. pārśvasthaṃ sātyakiṃ prāha ratho me yujyatām iti.

सात्यकिस् तूपनिष्क्रम्य केशवस्य समीपतः। दारुकं प्राह कृष्णस्य युज्यतां रथ इत्य् उत।

sātyakis tūpaniṣkramya keśavasya samīpataḥ. dārukaṃ prāha kṛṣṇasya yujyatāṃ ratha ity uta.

स सात्यकेर् आशु वचो निशम्य; रथोत्तमं काञ्चनभूषिताङ्गम्। मसारगल्वर्कमयैर् विभङ्गैर्; विभूषितं हेमपिनद्धचक्रम्।

sa sātyaker āśu vaco niśamya; rathottamaṃ kāñcanabhūṣitāṅgam. masāragalvarkamayair vibhaṅgair; vibhūṣitaṃ hemapinaddhacakram.

दिवाकरांशुप्रभम् आशुगामिनं; विचित्रनानामणिरत्नभूषितम्। नवोदितं सूर्यम् इव प्रतापिनं; विचित्रतार्क्ष्यध्वजिनं पताकिनम्।

divākarāṃśuprabham āśugāminaṃ; vicitranānāmaṇiratnabhūṣitam. navoditaṃ sūryam iva pratāpinaṃ; vicitratārkṣyadhvajinaṃ patākinam.

सुग्रीवसैन्यप्रमुखैर् वराश्वैर्; मनोजवैः काञ्चनभूषिताङ्गैः। सुयुक्तम् आवेदयद् अच्युताय; कृताञ्जलिर् दारुको राजसिंह।

sugrīvasainyapramukhair varāśvair; manojavaiḥ kāñcanabhūṣitāṅgaiḥ. suyuktam āvedayad acyutāya; kṛtāñjalir dāruko rājasiṃha.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...