महाभारत 12.32 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 32→

[mh-12-32] • 24 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। तूष्णींभूतं तु राजानं शोचमानं युधिष्ठिरम्। तपस्वी धर्मतत्त्वज्ञः कृष्णद्वैपायनो ऽब्रवीत्।

vaiśaṃpāyana uvāca. tūṣṇīṃbhūtaṃ tu rājānaṃ śocamānaṃ yudhiṣṭhiram. tapasvī dharmatattvajñaḥ kṛṣṇadvaipāyano 'bravīt.

प्रजानां पालनं धर्मो राज्ञां राजीवलोचन। धर्मः प्रमाणं लोकस्य नित्यं धर्मानुवर्तनम्।

prajānāṃ pālanaṃ dharmo rājñāṃ rājīvalocana. dharmaḥ pramāṇaṃ lokasya nityaṃ dharmānuvartanam.

अनुतिष्ठस्व वै राजन् पितृपैतामहं पदम्। ब्राह्मणेषु च यो धर्मः स नित्यो वेदनिश्चितः।

anutiṣṭhasva vai rājan pitṛpaitāmahaṃ padam. brāhmaṇeṣu ca yo dharmaḥ sa nityo vedaniścitaḥ.

तत् प्रमाणं प्रमाणानां शाश्वतं भरतर्षभ। तस्य धर्मस्य कृत्स्नस्य क्षत्रियः परिरक्षिता।

tat pramāṇaṃ pramāṇānāṃ śāśvataṃ bharatarṣabha. tasya dharmasya kṛtsnasya kṣatriyaḥ parirakṣitā.

तथा यः प्रतिहन्त्य् अस्य शासनं विषये नरः। स बाहुभ्यां विनिग्राह्यो लोकयात्राविघातकः।

tathā yaḥ pratihanty asya śāsanaṃ viṣaye naraḥ. sa bāhubhyāṃ vinigrāhyo lokayātrāvighātakaḥ.

प्रमाणम् अप्रमाणं यः कुर्यान् मोहवशं गतः। भृत्यो वा यदि वा पुत्रस् तपस्वी वापि कश् चन। पापान् सर्वैर् उपायैस् तान् नियच्छेद् घातयेत वा।

pramāṇam apramāṇaṃ yaḥ kuryān mohavaśaṃ gataḥ. bhṛtyo vā yadi vā putras tapasvī vāpi kaś cana. pāpān sarvair upāyais tān niyacched ghātayeta vā.

अतो ऽन्यथा वर्तमानो राजा प्राप्नोति किल्बिषम्। धर्मं विनश्यमानं हि यो न रक्षेत् स धर्महा।

ato 'nyathā vartamāno rājā prāpnoti kilbiṣam. dharmaṃ vinaśyamānaṃ hi yo na rakṣet sa dharmahā.

ते त्वया धर्महन्तारो निहताः सपदानुगाः। स्वधर्मे वर्तमानस् त्वं किं नु शोचसि पाण्डव। राजा हि हन्याद् दद्याच् च प्रजा रक्षेच् च धर्मतः।

te tvayā dharmahantāro nihatāḥ sapadānugāḥ. svadharme vartamānas tvaṃ kiṃ nu śocasi pāṇḍava. rājā hi hanyād dadyāc ca prajā rakṣec ca dharmataḥ.

युधिष्ठिर उवाच। न ते ऽभिशङ्के वचनं यद् ब्रवीषि तपोधन। अपरोक्षो हि ते धर्मः सर्वधर्मभृतां वर।

yudhiṣṭhira uvāca. na te 'bhiśaṅke vacanaṃ yad bravīṣi tapodhana. aparokṣo hi te dharmaḥ sarvadharmabhṛtāṃ vara.

मया ह्य् अवध्या बहवो घातिता राज्यकारणात्। तान्य् अकार्याणि मे ब्रह्मन् दहन्ति च तपन्ति च।

mayā hy avadhyā bahavo ghātitā rājyakāraṇāt. tāny akāryāṇi me brahman dahanti ca tapanti ca.

व्यास उवाच। ईश्वरो वा भवेत् कर्ता पुरुषो वापि भारत। हठो वा वर्तते लोके कर्मजं वा फलं स्मृतम्।

vyāsa uvāca. īśvaro vā bhavet kartā puruṣo vāpi bhārata. haṭho vā vartate loke karmajaṃ vā phalaṃ smṛtam.

ईश्वरेण नियुक्ता हि साध्व् असाधु च पार्थिव। कुर्वन्ति पुरुषाः कर्म फलम् ईश्वरगामि तत्।

īśvareṇa niyuktā hi sādhv asādhu ca pārthiva. kurvanti puruṣāḥ karma phalam īśvaragāmi tat.

यथा हि पुरुषश् छिन्द्याद् वृक्षं परशुना वने। छेत्तुर् एव भवेत् पापं परशोर् न कथं चन।

yathā hi puruṣaś chindyād vṛkṣaṃ paraśunā vane. chettur eva bhavet pāpaṃ paraśor na kathaṃ cana.

अथ वा तद् उपादानात् प्राप्नुयुः कर्मणः फलम्। दण्डशस्त्रकृतं पापं पुरुषे तन् न विद्यते।

atha vā tad upādānāt prāpnuyuḥ karmaṇaḥ phalam. daṇḍaśastrakṛtaṃ pāpaṃ puruṣe tan na vidyate.

न चैतद् इष्टं कौन्तेय यद् अन्येन फलं कृतम्। प्राप्नुयाद् इति तस्माच् च ईश्वरे तन् निवेशय।

na caitad iṣṭaṃ kaunteya yad anyena phalaṃ kṛtam. prāpnuyād iti tasmāc ca īśvare tan niveśaya.

अथ वा पुरुषः कर्ता कर्मणोः शुभपापयोः। न परं विद्यते तस्माद् एवम् अन्यच् छुभं कुरु।

atha vā puruṣaḥ kartā karmaṇoḥ śubhapāpayoḥ. na paraṃ vidyate tasmād evam anyac chubhaṃ kuru.

न हि कश् चित् क्व चिद् राजन् दिष्टात् प्रतिनिवर्तते। दण्डशस्त्रकृतं पापं पुरुषे तन् न विद्यते।

na hi kaś cit kva cid rājan diṣṭāt pratinivartate. daṇḍaśastrakṛtaṃ pāpaṃ puruṣe tan na vidyate.

यदि वा मन्यसे राजन् हठे लोकं प्रतिष्ठितम्। एवम् अप्य् अशुभं कर्म न भूतं न भविष्यति।

yadi vā manyase rājan haṭhe lokaṃ pratiṣṭhitam. evam apy aśubhaṃ karma na bhūtaṃ na bhaviṣyati.

अथाभिपत्तिर् लोकस्य कर्तव्या शुभपापयोः। अभिपन्नतमं लोके राज्ञाम् उद्यतदण्डनम्।

athābhipattir lokasya kartavyā śubhapāpayoḥ. abhipannatamaṃ loke rājñām udyatadaṇḍanam.

अथापि लोके कर्माणि समावर्तन्त भारत। शुभाशुभफलं चेमे प्राप्नुवन्तीति मे मतिः।

athāpi loke karmāṇi samāvartanta bhārata. śubhāśubhaphalaṃ ceme prāpnuvantīti me matiḥ.

एवं सत्यं शुभादेशं कर्मणस् तत् फलं ध्रुवम्। त्यज तद् राजशार्दूल मैवं शोके मनः कृथाः।

evaṃ satyaṃ śubhādeśaṃ karmaṇas tat phalaṃ dhruvam. tyaja tad rājaśārdūla maivaṃ śoke manaḥ kṛthāḥ.

स्वधर्मे वर्तमानस्य सापवादे ऽपि भारत। एवम् आत्मपरित्यागस् तव राजन् न शोभनः।

svadharme vartamānasya sāpavāde 'pi bhārata. evam ātmaparityāgas tava rājan na śobhanaḥ.

विहितानीह कौन्तेय प्रायश्चित्तानि कर्मिणाम्। शरीरवांस् तानि कुर्याद् अशरीरः पराभवेत्।

vihitānīha kaunteya prāyaścittāni karmiṇām. śarīravāṃs tāni kuryād aśarīraḥ parābhavet.

तद् राजञ् जीवमानस् त्वं प्रायश्चित्तं चरिष्यसि। प्रायश्चित्तम् अकृत्वा तु प्रेत्य तप्तासि भारत।

tad rājañ jīvamānas tvaṃ prāyaścittaṃ cariṣyasi. prāyaścittam akṛtvā tu pretya taptāsi bhārata.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...