महाभारत 12.30 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 30→

[mh-12-30] • 42 श्लोकाः

युधिष्ठिर उवाच। स कथं काञ्चनष्ठीवी सृञ्जयस्य सुतो ऽभवत्। पर्वतेन किमर्थं च दत्तः केन ममार च।

yudhiṣṭhira uvāca. sa kathaṃ kāñcanaṣṭhīvī sṛñjayasya suto 'bhavat. parvatena kimarthaṃ ca dattaḥ kena mamāra ca.

यदा वर्षसहस्रायुस् तदा भवति मानवः। कथम् अप्राप्तकौमारः सृञ्जयस्य सुतो मृतः।

yadā varṣasahasrāyus tadā bhavati mānavaḥ. katham aprāptakaumāraḥ sṛñjayasya suto mṛtaḥ.

उताहो नाममात्रं वै सुवर्णष्ठीविनो ऽभवत्। तथ्यं वा काञ्चनष्ठीवीत्य् एतद् इच्छामि वेदितुम्।

utāho nāmamātraṃ vai suvarṇaṣṭhīvino 'bhavat. tathyaṃ vā kāñcanaṣṭhīvīty etad icchāmi veditum.

वासुदेव उवाच। अत्र ते कथयिष्यामि यथा वृत्तं जनेश्वर। नारदः पर्वतश् चैव प्राग् ऋषी लोकपूजितौ।

vāsudeva uvāca. atra te kathayiṣyāmi yathā vṛttaṃ janeśvara. nāradaḥ parvataś caiva prāg ṛṣī lokapūjitau.

मातुलो भागिनेयश् च देवलोकाद् इहागतौ। विहर्तुकामौ संप्रीत्या मानुष्येषु पुरा प्रभू।

mātulo bhāgineyaś ca devalokād ihāgatau. vihartukāmau saṃprītyā mānuṣyeṣu purā prabhū.

हविःपवित्रभोज्येन देवभोज्येन चैव ह। नारदो मातुलश् चैव भागिनेयश् च पर्वतः।

haviḥpavitrabhojyena devabhojyena caiva ha. nārado mātulaś caiva bhāgineyaś ca parvataḥ.

ताव् उभौ तपसोपेताव् अवनीतलचारिणौ। भुञ्जानौ मानुषान् भोगान् यथावत् पर्यधावताम्।

tāv ubhau tapasopetāv avanītalacāriṇau. bhuñjānau mānuṣān bhogān yathāvat paryadhāvatām.

प्रीतिमन्तौ मुदा युक्तौ समयं तत्र चक्रतुः। यो भवेद् धृदि संकल्पः शुभो वा यदि वाशुभः। अन्योन्यस्य स आख्येयो मृषा शापो ऽन्यथा भवेत्।

prītimantau mudā yuktau samayaṃ tatra cakratuḥ. yo bhaved dhṛdi saṃkalpaḥ śubho vā yadi vāśubhaḥ. anyonyasya sa ākhyeyo mṛṣā śāpo 'nyathā bhavet.

तौ तथेति प्रतिज्ञाय महर्षी लोकपूजितौ। सृञ्जयं श्वैत्यम् अभ्येत्य राजानम् इदम् ऊचतुः।

tau tatheti pratijñāya maharṣī lokapūjitau. sṛñjayaṃ śvaityam abhyetya rājānam idam ūcatuḥ.

आवां भवति वत्स्यावः कं चित् कालं हिताय ते। यथावत् पृथिवीपाल आवयोः प्रगुणीभव। तथेति कृत्वा तौ राजा सत्कृत्योपचचार ह।

āvāṃ bhavati vatsyāvaḥ kaṃ cit kālaṃ hitāya te. yathāvat pṛthivīpāla āvayoḥ praguṇībhava. tatheti kṛtvā tau rājā satkṛtyopacacāra ha.

ततः कदा चित् तौ राजा महात्मानौ तथागतौ। अब्रवीत् परमप्रीतः सुतेयं वरवर्णिनी।

tataḥ kadā cit tau rājā mahātmānau tathāgatau. abravīt paramaprītaḥ suteyaṃ varavarṇinī.

एकैव मम कन्यैषा युवां परिचरिष्यति। दर्शनीयानवद्याङ्गी शीलवृत्तसमन्विता। सुकुमारी कुमारी च पद्मकिञ्जल्कसंनिभा।

ekaiva mama kanyaiṣā yuvāṃ paricariṣyati. darśanīyānavadyāṅgī śīlavṛttasamanvitā. sukumārī kumārī ca padmakiñjalkasaṃnibhā.

परमं सौम्य इत्य् उक्तस् ताभ्यां राजा शशास ताम्। कन्ये विप्राव् उपचर देववत् पितृवच् च ह।

paramaṃ saumya ity uktas tābhyāṃ rājā śaśāsa tām. kanye viprāv upacara devavat pitṛvac ca ha.

सा तु कन्या तथेत्य् उक्त्वा पितरं धर्मचारिणी। यथानिदेशं राज्ञस् तौ सत्कृत्योपचचार ह।

sā tu kanyā tathety uktvā pitaraṃ dharmacāriṇī. yathānideśaṃ rājñas tau satkṛtyopacacāra ha.

तस्यास् तथोपचारेण रूपेणाप्रतिमेन च। नारदं हृच्छयस् तूर्णं सहसैवान्वपद्यत।

tasyās tathopacāreṇa rūpeṇāpratimena ca. nāradaṃ hṛcchayas tūrṇaṃ sahasaivānvapadyata.

ववृधे च ततस् तस्य हृदि कामो महात्मनः। यथा शुक्लस्य पक्षस्य प्रवृत्ताव् उडुराट् छनैः।

vavṛdhe ca tatas tasya hṛdi kāmo mahātmanaḥ. yathā śuklasya pakṣasya pravṛttāv uḍurāṭ chanaiḥ.

न च तं भागिनेयाय पर्वताय महात्मने। शशंस मन्मथं तीव्रं व्रीडमानः स धर्मवित्।

na ca taṃ bhāgineyāya parvatāya mahātmane. śaśaṃsa manmathaṃ tīvraṃ vrīḍamānaḥ sa dharmavit.

तपसा चेङ्गितेनाथ पर्वतो ऽथ बुबोध तत्। कामार्तं नारदं क्रुद्धः शशापैनं ततो भृशम्।

tapasā ceṅgitenātha parvato 'tha bubodha tat. kāmārtaṃ nāradaṃ kruddhaḥ śaśāpainaṃ tato bhṛśam.

कृत्वा समयम् अव्यग्रो भवान् वै सहितो मया। यो भवेद् धृदि संकल्पः शुभो वा यदि वाशुभः।

kṛtvā samayam avyagro bhavān vai sahito mayā. yo bhaved dhṛdi saṃkalpaḥ śubho vā yadi vāśubhaḥ.

अन्योन्यस्य स आख्येय इति तद् वै मृषा कृतम्। भवता वचनं ब्रह्मंस् तस्माद् एतद् वदाम्य् अहम्।

anyonyasya sa ākhyeya iti tad vai mṛṣā kṛtam. bhavatā vacanaṃ brahmaṃs tasmād etad vadāmy aham.

न हि कामं प्रवर्तन्तं भवान् आचष्ट मे पुरा। सुकुमार्यां कुमार्यां ते तस्माद् एष शपाम्य् अहम्।

na hi kāmaṃ pravartantaṃ bhavān ācaṣṭa me purā. sukumāryāṃ kumāryāṃ te tasmād eṣa śapāmy aham.

ब्रह्मवादी गुरुर् यस्मात् तपस्वी ब्राह्मणश् च सन्। अकार्षीः समयभ्रंशम् आवाभ्यां यः कृतो मिथः।

brahmavādī gurur yasmāt tapasvī brāhmaṇaś ca san. akārṣīḥ samayabhraṃśam āvābhyāṃ yaḥ kṛto mithaḥ.

शप्स्ये तस्मात् सुसंक्रुद्धो भवन्तं तं निबोध मे। सुकुमारी च ते भार्या भविष्यति न संशयः।

śapsye tasmāt susaṃkruddho bhavantaṃ taṃ nibodha me. sukumārī ca te bhāryā bhaviṣyati na saṃśayaḥ.

वानरं चैव कन्या त्वां विवाहात् प्रभृति प्रभो। संद्रक्ष्यन्ति नराश् चान्ये स्वरूपेण विनाकृतम्।

vānaraṃ caiva kanyā tvāṃ vivāhāt prabhṛti prabho. saṃdrakṣyanti narāś cānye svarūpeṇa vinākṛtam.

स तद् वाक्यं तु विज्ञाय नारदः पर्वतात् तदा। अशपत् तम् अपि क्रोधाद् भागिनेयं स मातुलः।

sa tad vākyaṃ tu vijñāya nāradaḥ parvatāt tadā. aśapat tam api krodhād bhāgineyaṃ sa mātulaḥ.

तपसा ब्रह्मचर्येण सत्येन च दमेन च। युक्तो ऽपि धर्मनित्यश् च न स्वर्गवासम् आप्स्यसि।

tapasā brahmacaryeṇa satyena ca damena ca. yukto 'pi dharmanityaś ca na svargavāsam āpsyasi.

तौ तु शप्त्वा भृशं क्रुद्धौ परस्परम् अमर्षणौ। प्रतिजग्मतुर् अन्योन्यं क्रुद्धाव् इव गजोत्तमौ।

tau tu śaptvā bhṛśaṃ kruddhau parasparam amarṣaṇau. pratijagmatur anyonyaṃ kruddhāv iva gajottamau.

पर्वतः पृथिवीं कृत्स्नां विचचार महामुनिः। पूज्यमानो यथान्यायं तेजसा स्वेन भारत।

parvataḥ pṛthivīṃ kṛtsnāṃ vicacāra mahāmuniḥ. pūjyamāno yathānyāyaṃ tejasā svena bhārata.

अथ ताम् अलभत् कन्यां नारदः सृञ्जयात्मजाम्। धर्मेण धर्मप्रवरः सुकुमारीम् अनिन्दिताम्।

atha tām alabhat kanyāṃ nāradaḥ sṛñjayātmajām. dharmeṇa dharmapravaraḥ sukumārīm aninditām.

सा तु कन्या यथाशापं नारदं तं ददर्श ह। पाणिग्रहणमन्त्राणां प्रयोगाद् एव वानरम्।

sā tu kanyā yathāśāpaṃ nāradaṃ taṃ dadarśa ha. pāṇigrahaṇamantrāṇāṃ prayogād eva vānaram.

सुकुमारी च देवर्षिं वानरप्रतिमाननम्। नैवावमन्यत तदा प्रीतिमत्य् एव चाभवत्।

sukumārī ca devarṣiṃ vānarapratimānanam. naivāvamanyata tadā prītimaty eva cābhavat.

उपतस्थे च भर्तारं न चान्यं मनसाप्य् अगात्। देवं मुनिं वा यक्षं वा पतित्वे पतिवत्सला।

upatasthe ca bhartāraṃ na cānyaṃ manasāpy agāt. devaṃ muniṃ vā yakṣaṃ vā patitve pativatsalā.

ततः कदा चिद् भगवान् पर्वतो ऽनुससार ह। वनं विरहितं किं चित् तत्रापश्यत् स नारदम्।

tataḥ kadā cid bhagavān parvato 'nusasāra ha. vanaṃ virahitaṃ kiṃ cit tatrāpaśyat sa nāradam.

ततो ऽभिवाद्य प्रोवाच नारदं पर्वतस् तदा। भवान् प्रसादं कुरुतां स्वर्गादेशाय मे प्रभो।

tato 'bhivādya provāca nāradaṃ parvatas tadā. bhavān prasādaṃ kurutāṃ svargādeśāya me prabho.

तम् उवाच ततो दृष्ट्वा पर्वतं नारदस् तदा। कृताञ्जलिम् उपासीनं दीनं दीनतरः स्वयम्।

tam uvāca tato dṛṣṭvā parvataṃ nāradas tadā. kṛtāñjalim upāsīnaṃ dīnaṃ dīnataraḥ svayam.

त्वयाहं प्रथमं शप्तो वानरस् त्वं भविष्यसि। इत्य् उक्तेन मया पश्चाच् छप्तस् त्वम् अपि मत्सरात्। अद्यप्रभृति वै वासं स्वर्गे नावाप्स्यसीति ह।

tvayāhaṃ prathamaṃ śapto vānaras tvaṃ bhaviṣyasi. ity uktena mayā paścāc chaptas tvam api matsarāt. adyaprabhṛti vai vāsaṃ svarge nāvāpsyasīti ha.

तव नैतद् धि सदृशं पुत्रस्थाने हि मे भवान्। निवर्तयेतां तौ शापम् अन्यो ऽन्येन तदा मुनी।

tava naitad dhi sadṛśaṃ putrasthāne hi me bhavān. nivartayetāṃ tau śāpam anyo 'nyena tadā munī.

श्रीसमृद्धं तदा दृष्ट्वा नारदं देवरूपिणम्। सुकुमारी प्रदुद्राव परपत्य् अभिशङ्कया।

śrīsamṛddhaṃ tadā dṛṣṭvā nāradaṃ devarūpiṇam. sukumārī pradudrāva parapaty abhiśaṅkayā.

तां पर्वतस् ततो दृष्ट्वा प्रद्रवन्तीम् अनिन्दिताम्। अब्रवीत् तव भर्तैष नात्र कार्या विचारणा।

tāṃ parvatas tato dṛṣṭvā pradravantīm aninditām. abravīt tava bhartaiṣa nātra kāryā vicāraṇā.

ऋषिः परमधर्मात्मा नारदो भगवान् प्रभुः। तवैवाभेद्यहृदयो मा ते भूद् अत्र संशयः।

ṛṣiḥ paramadharmātmā nārado bhagavān prabhuḥ. tavaivābhedyahṛdayo mā te bhūd atra saṃśayaḥ.

सानुनीता बहुविधं पर्वतेन महात्मना। शापदोषं च तं भर्तुः श्रुत्वा स्वां प्रकृतिं गता। पर्वतो ऽथ ययौ स्वर्गं नारदो ऽथ ययौ गृहान्।

sānunītā bahuvidhaṃ parvatena mahātmanā. śāpadoṣaṃ ca taṃ bhartuḥ śrutvā svāṃ prakṛtiṃ gatā. parvato 'tha yayau svargaṃ nārado 'tha yayau gṛhān.

प्रत्यक्षकर्मा सर्वस्य नारदो ऽयं महान् ऋषिः। एष वक्ष्यति वै पृष्टो यथा वृत्तं नरोत्तम।

pratyakṣakarmā sarvasya nārado 'yaṃ mahān ṛṣiḥ. eṣa vakṣyati vai pṛṣṭo yathā vṛttaṃ narottama.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...