महाभारत 1.63 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 63→

[mh-1-63] • 27 श्लोकाः

जनमेजय उवाच। संभवं भरतस्याहं चरितं च महामतेः। शकुन्तलायाश् चोत्पत्तिं श्रोतुम् इच्छामि तत्त्वतः। दुष्यन्तेन च वीरेण यथा प्राप्ता शकुन्तला। तं वै पुरुषसिंहस्य भगवन् विस्तरं त्व् अहम्। श्रोतुम् इच्छामि तत्त्वज्ञ सर्वं मतिमतां वर।

janamejaya uvāca. saṃbhavaṃ bharatasyāhaṃ caritaṃ ca mahāmateḥ. śakuntalāyāś cotpattiṃ śrotum icchāmi tattvataḥ. duṣyantena ca vīreṇa yathā prāptā śakuntalā. taṃ vai puruṣasiṃhasya bhagavan vistaraṃ tv aham. śrotum icchāmi tattvajña sarvaṃ matimatāṃ vara.

वैशंपायन उवाच। स कदा चिन् महाबाहुः प्रभूतबलवाहनः। वनं जगाम गहनं हयनागशतैर् वृतः।

vaiśaṃpāyana uvāca. sa kadā cin mahābāhuḥ prabhūtabalavāhanaḥ. vanaṃ jagāma gahanaṃ hayanāgaśatair vṛtaḥ.

खड्गशक्तिधरैर् वीरैर् गदामुसलपाणिभिः। प्रासतोमरहस्तैश् च ययौ योधशतैर् वृतः।

khaḍgaśaktidharair vīrair gadāmusalapāṇibhiḥ. prāsatomarahastaiś ca yayau yodhaśatair vṛtaḥ.

सिंहनादैश् च योधानां शङ्खदुन्दुभिनिस्वनैः। रथनेमिस्वनैश् चापि सनागवरबृंहितैः। नानायुधधरैश् चापि नानावेषधरैस् तथा।

siṃhanādaiś ca yodhānāṃ śaṅkhadundubhinisvanaiḥ. rathanemisvanaiś cāpi sanāgavarabṛṃhitaiḥ. nānāyudhadharaiś cāpi nānāveṣadharais tathā.

हेषितस्वनमिश्रैश् च क्ष्वेडितास्फोटितस्वनैः। आसीत् किलकिलाशब्दस् तस्मिन् गच्छति पार्थिवे।

heṣitasvanamiśraiś ca kṣveḍitāsphoṭitasvanaiḥ. āsīt kilakilāśabdas tasmin gacchati pārthive.

प्रासादवरशृङ्गस्थाः परया नृपशोभया। ददृशुस् तं स्त्रियस् तत्र शूरम् आत्मयशस्करम्।

prāsādavaraśṛṅgasthāḥ parayā nṛpaśobhayā. dadṛśus taṃ striyas tatra śūram ātmayaśaskaram.

शक्रोपमम् अमित्रघ्नं परवारणवारणम्। बलेन चतुरङ्गेण वृतः परमवल्गुना। पश्यन्तः स्त्रीगणास् तत्र शस्त्रपाणिं स्म मेनिरे।

śakropamam amitraghnaṃ paravāraṇavāraṇam. balena caturaṅgeṇa vṛtaḥ paramavalgunā. paśyantaḥ strīgaṇās tatra śastrapāṇiṃ sma menire.

अयं स पुरुषव्याघ्रो रणे ऽद्भुतपराक्रमः। यस्य बाहुबलं प्राप्य न भवन्त्य् असुहृद्गणाः।

ayaṃ sa puruṣavyāghro raṇe 'dbhutaparākramaḥ. yasya bāhubalaṃ prāpya na bhavanty asuhṛdgaṇāḥ.

इति वाचो ब्रुवन्त्यस् ताः स्त्रियः प्रेम्णा नराधिपम्। तुष्टुवुः पुष्पवृष्टीश् च ससृजुस् तस्य मूर्धनि।

iti vāco bruvantyas tāḥ striyaḥ premṇā narādhipam. tuṣṭuvuḥ puṣpavṛṣṭīś ca sasṛjus tasya mūrdhani.

तत्र तत्र च विप्रेन्द्रैः स्तूयमानः समन्ततः। निर्ययौ परया प्रीत्या वनं मृगजिघांसया। तं देवराजप्रतिमं मत्तवारणधूर्गतम्। द्विजक्षत्रियविट्शूद्रा निर्यान्तम् अनुजग्मिरे। ददृशुर् वर्धमानास् ते आशीर्भिश् च जयेन च।

tatra tatra ca viprendraiḥ stūyamānaḥ samantataḥ. niryayau parayā prītyā vanaṃ mṛgajighāṃsayā. taṃ devarājapratimaṃ mattavāraṇadhūrgatam. dvijakṣatriyaviṭśūdrā niryāntam anujagmire. dadṛśur vardhamānās te āśīrbhiś ca jayena ca.

सुदूरम् अनुजग्मुस् तं पौरजानपदास् तदा। न्यवर्तन्त ततः पश्चाद् अनुज्ञाता नृपेण ह।

sudūram anujagmus taṃ paurajānapadās tadā. nyavartanta tataḥ paścād anujñātā nṛpeṇa ha.

सुपर्णप्रतिमेनाथ रथेन वसुधाधिपः। महीम् आपूरयाम् आस घोषेण त्रिदिवं तथा।

suparṇapratimenātha rathena vasudhādhipaḥ. mahīm āpūrayām āsa ghoṣeṇa tridivaṃ tathā.

स गच्छन् ददृशे धीमान् नन्दनप्रतिमं वनम्। बिल्वार्कखदिराकीर्णं कपित्थधवसंकुलम्।

sa gacchan dadṛśe dhīmān nandanapratimaṃ vanam. bilvārkakhadirākīrṇaṃ kapitthadhavasaṃkulam.

विषमं पर्वतप्रस्थैर् अश्मभिश् च समावृतम्। निर्जलं निर्मनुष्यं च बहुयोजनम् आयतम्। मृगसंघैर् वृतं घोरैर् अन्यैश् चापि वनेचरैः।

viṣamaṃ parvataprasthair aśmabhiś ca samāvṛtam. nirjalaṃ nirmanuṣyaṃ ca bahuyojanam āyatam. mṛgasaṃghair vṛtaṃ ghorair anyaiś cāpi vanecaraiḥ.

तद् वनं मनुजव्याघ्रः सभृत्यबलवाहनः। लोडयाम् आस दुःषन्तः सूदयन् विविधान् मृगान्।

tad vanaṃ manujavyāghraḥ sabhṛtyabalavāhanaḥ. loḍayām āsa duḥṣantaḥ sūdayan vividhān mṛgān.

बाणगोचरसंप्राप्तांस् तत्र व्याघ्रगणान् बहून्। पातयाम् आस दुःषन्तो निर्बिभेद च सायकैः।

bāṇagocarasaṃprāptāṃs tatra vyāghragaṇān bahūn. pātayām āsa duḥṣanto nirbibheda ca sāyakaiḥ.

दूरस्थान् सायकैः कांश् चिद् अभिनत् स नरर्षभः। अभ्याशम् आगतांश् चान्यान् खड्गेन निरकृन्तत।

dūrasthān sāyakaiḥ kāṃś cid abhinat sa nararṣabhaḥ. abhyāśam āgatāṃś cānyān khaḍgena nirakṛntata.

कांश् चिद् एणान् स निर्जघ्ने शक्त्या शक्तिमतां वरः। गदामण्डलतत्त्वज्ञश् चचारामितविक्रमः।

kāṃś cid eṇān sa nirjaghne śaktyā śaktimatāṃ varaḥ. gadāmaṇḍalatattvajñaś cacārāmitavikramaḥ.

तोमरैर् असिभिश् चापि गदामुसलकर्पणैः। चचार स विनिघ्नन् वै वन्यांस् तत्र मृगद्विजान्।

tomarair asibhiś cāpi gadāmusalakarpaṇaiḥ. cacāra sa vinighnan vai vanyāṃs tatra mṛgadvijān.

राज्ञा चाद्भुतवीर्येण योधैश् च समरप्रियैः। लोड्यमानं महारण्यं तत्यजुश् च महामृगाः।

rājñā cādbhutavīryeṇa yodhaiś ca samarapriyaiḥ. loḍyamānaṃ mahāraṇyaṃ tatyajuś ca mahāmṛgāḥ.

तत्र विद्रुतसंघानि हतयूथपतीनि च। मृगयूथान्य् अथौत्सुक्याच् छब्दं चक्रुस् ततस् ततः।

tatra vidrutasaṃghāni hatayūthapatīni ca. mṛgayūthāny athautsukyāc chabdaṃ cakrus tatas tataḥ.

शुष्कां चापि नदीं गत्वा जलनैराश्यकर्शिताः। व्यायामक्लान्तहृदयाः पतन्ति स्म विचेतसः।

śuṣkāṃ cāpi nadīṃ gatvā jalanairāśyakarśitāḥ. vyāyāmaklāntahṛdayāḥ patanti sma vicetasaḥ.

क्षुत्पिपासापरीताश् च श्रान्ताश् च पतिता भुवि। के चित् तत्र नरव्याघ्रैर् अभक्ष्यन्त बुभुक्षितैः।

kṣutpipāsāparītāś ca śrāntāś ca patitā bhuvi. ke cit tatra naravyāghrair abhakṣyanta bubhukṣitaiḥ.

के चिद् अग्निम् अथोत्पाद्य समिध्य च वनेचराः। भक्षयन्ति स्म मांसानि प्रकुट्य विधिवत् तदा।

ke cid agnim athotpādya samidhya ca vanecarāḥ. bhakṣayanti sma māṃsāni prakuṭya vidhivat tadā.

तत्र के चिद् गजा मत्ता बलिनः शस्त्रविक्षताः। संकोच्याग्रकरान् भीताः प्रद्रवन्ति स्म वेगिताः।

tatra ke cid gajā mattā balinaḥ śastravikṣatāḥ. saṃkocyāgrakarān bhītāḥ pradravanti sma vegitāḥ.

शकृन्मूत्रं सृजन्तश् च क्षरन्तः शोणितं बहु। वन्या गजवरास् तत्र ममृदुर् मनुजान् बहून्।

śakṛnmūtraṃ sṛjantaś ca kṣarantaḥ śoṇitaṃ bahu. vanyā gajavarās tatra mamṛdur manujān bahūn.

तद् वनं बलमेघेन शरधारेण संवृतम्। व्यरोचन् महिषाकीर्णं राज्ञा हतमहामृगम्।

tad vanaṃ balameghena śaradhāreṇa saṃvṛtam. vyarocan mahiṣākīrṇaṃ rājñā hatamahāmṛgam.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents