महाभारत 1.54 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 54→

[mh-1-54] • 24 श्लोकाः

सूत उवाच। श्रुत्वा तु सर्पसत्राय दीक्षितं जनमेजयम्। ब्राह्मणानां पुरस्तात् स नृपेणैवं प्रणोदितः। अभ्यागच्छद् ऋषिर् विद्वान् कृष्णद्वैपायनस् तदा।

sūta uvāca. śrutvā tu sarpasatrāya dīkṣitaṃ janamejayam. brāhmaṇānāṃ purastāt sa nṛpeṇaivaṃ praṇoditaḥ. abhyāgacchad ṛṣir vidvān kṛṣṇadvaipāyanas tadā.

जनयाम् आस यं काली शक्तेः पुत्रात् पराशरात्। कन्यैव यमुनाद्वीपे पाण्डवानां पितामहम्।

janayām āsa yaṃ kālī śakteḥ putrāt parāśarāt. kanyaiva yamunādvīpe pāṇḍavānāṃ pitāmaham.

जातमात्रश् च यः सद्य इष्ट्या देहम् अवीवृधत्। वेदांश् चाधिजगे साङ्गान् सेतिहासान् महायशाः।

jātamātraś ca yaḥ sadya iṣṭyā deham avīvṛdhat. vedāṃś cādhijage sāṅgān setihāsān mahāyaśāḥ.

यं नातितपसा कश् चिन् न वेदाध्ययनेन च। न व्रतैर् नोपवासैश् च न प्रसूत्या न मन्युना।

yaṃ nātitapasā kaś cin na vedādhyayanena ca. na vratair nopavāsaiś ca na prasūtyā na manyunā.

विव्यासैकं चतुर्धा यो वेदं वेदविदां वरः। परावरज्ञो ब्रह्मर्षिः कविः सत्यव्रतः शुचिः।

vivyāsaikaṃ caturdhā yo vedaṃ vedavidāṃ varaḥ. parāvarajño brahmarṣiḥ kaviḥ satyavrataḥ śuciḥ.

यः पाण्डुं धृतराष्ट्रं च विदुरं चाप्य् अजीजनत्। शंतनोः संततिं तन्वन् पुण्यकीर्तिर् महायशाः।

yaḥ pāṇḍuṃ dhṛtarāṣṭraṃ ca viduraṃ cāpy ajījanat. śaṃtanoḥ saṃtatiṃ tanvan puṇyakīrtir mahāyaśāḥ.

जनमेजयस्य राजर्षेः स तद् यज्ञसदस् तदा। विवेश शिष्यैः सहितो वेदवेदाङ्गपारगैः।

janamejayasya rājarṣeḥ sa tad yajñasadas tadā. viveśa śiṣyaiḥ sahito vedavedāṅgapāragaiḥ.

तत्र राजानम् आसीनं ददर्श जनमेजयम्। वृतं सदस्यैर् बहुभिर् देवैर् इव पुरंदरम्।

tatra rājānam āsīnaṃ dadarśa janamejayam. vṛtaṃ sadasyair bahubhir devair iva puraṃdaram.

तथा मूर्धावसिक्तैश् च नानाजनपदेश्वरैः। ऋत्विग्भिर् देवकल्पैश् च कुशलैर् यज्ञसंस्तरे।

tathā mūrdhāvasiktaiś ca nānājanapadeśvaraiḥ. ṛtvigbhir devakalpaiś ca kuśalair yajñasaṃstare.

जनमेजयस् तु राजर्षिर् दृष्ट्वा तम् ऋषिम् आगतम्। सगणो ऽब्युद्ययौ तूर्णं प्रीत्या भरतसत्तमः।

janamejayas tu rājarṣir dṛṣṭvā tam ṛṣim āgatam. sagaṇo 'byudyayau tūrṇaṃ prītyā bharatasattamaḥ.

काञ्चनं विष्टरं तस्मै सदस्यानुमते प्रभुः। आसनं कल्पयाम् आस यथा शक्रो बृहस्पतेः।

kāñcanaṃ viṣṭaraṃ tasmai sadasyānumate prabhuḥ. āsanaṃ kalpayām āsa yathā śakro bṛhaspateḥ.

तत्रोपविष्टं वरदं देवर्षिगणपूजितम्। पूजयाम् आस राजेन्द्रः शास्त्रदृष्टेन कर्मणा।

tatropaviṣṭaṃ varadaṃ devarṣigaṇapūjitam. pūjayām āsa rājendraḥ śāstradṛṣṭena karmaṇā.

पाद्यम् आचमनीयं च अर्घ्यं गां च विधानतः। पितामहाय कृष्णाय तदर्हाय न्यवेदयत्।

pādyam ācamanīyaṃ ca arghyaṃ gāṃ ca vidhānataḥ. pitāmahāya kṛṣṇāya tadarhāya nyavedayat.

प्रतिगृह्य च तां पूजां पाण्डवाज् जनमेजयात्। गां चैव समनुज्ञाय व्यासः प्रीतो ऽभवत् तदा।

pratigṛhya ca tāṃ pūjāṃ pāṇḍavāj janamejayāt. gāṃ caiva samanujñāya vyāsaḥ prīto 'bhavat tadā.

तथा संपूजयित्वा तं यत्नेन प्रपितामहम्। उपोपविश्य प्रीतात्मा पर्यपृच्छद् अनामयम्।

tathā saṃpūjayitvā taṃ yatnena prapitāmaham. upopaviśya prītātmā paryapṛcchad anāmayam.

भगवान् अपि तं दृष्ट्वा कुशलं प्रतिवेद्य च। सदस्यैः पूजितः सर्वैः सदस्यान् अभ्यपूजयत्।

bhagavān api taṃ dṛṣṭvā kuśalaṃ prativedya ca. sadasyaiḥ pūjitaḥ sarvaiḥ sadasyān abhyapūjayat.

ततस् तं सत्कृतं सर्वैः सदस्यैर् जनमेजयः। इदं पश्चाद् द्विजश्रेष्ठं पर्यपृच्छत् कृताञ्जलिः।

tatas taṃ satkṛtaṃ sarvaiḥ sadasyair janamejayaḥ. idaṃ paścād dvijaśreṣṭhaṃ paryapṛcchat kṛtāñjaliḥ.

कुरूणां पाण्डवानां च भवान् प्रत्यक्षदर्शिवान्। तेषां चरितम् इच्छामि कथ्यमानं त्वया द्विज।

kurūṇāṃ pāṇḍavānāṃ ca bhavān pratyakṣadarśivān. teṣāṃ caritam icchāmi kathyamānaṃ tvayā dvija.

कथं समभवद् भेदस् तेषाम् अक्लिष्टकर्मणाम्। तच् च युद्धं कथं वृत्तं भूतान्तकरणं महत्।

kathaṃ samabhavad bhedas teṣām akliṣṭakarmaṇām. tac ca yuddhaṃ kathaṃ vṛttaṃ bhūtāntakaraṇaṃ mahat.

पितामहानां सर्वेषां दैवेनाविष्टचेतसाम्। कार्त्स्न्येनैतत् समाचक्ष्व भगवन् कुशलो ह्य् असि।

pitāmahānāṃ sarveṣāṃ daivenāviṣṭacetasām. kārtsnyenaitat samācakṣva bhagavan kuśalo hy asi.

तस्य तद् वचनं श्रुत्वा कृष्णद्वैपायनस् तदा। शशास शिष्यम् आसीनं वैशंपायनम् अन्तिके।

tasya tad vacanaṃ śrutvā kṛṣṇadvaipāyanas tadā. śaśāsa śiṣyam āsīnaṃ vaiśaṃpāyanam antike.

कुरूणां पाण्डवानां च यथा भेदो ऽभवत् पुरा। तद् अस्मै सर्वम् आचक्ष्व यन् मत्तः श्रुतवान् असि।

kurūṇāṃ pāṇḍavānāṃ ca yathā bhedo 'bhavat purā. tad asmai sarvam ācakṣva yan mattaḥ śrutavān asi.

गुरोर् वचनम् आज्ञाय स तु विप्रर्षभस् तदा। आचचक्षे ततः सर्वम् इतिहासं पुरातनम्।

guror vacanam ājñāya sa tu viprarṣabhas tadā. ācacakṣe tataḥ sarvam itihāsaṃ purātanam.

तस्मै राज्ञे सदस्येभ्यः क्षत्रियेभ्यश् च सर्वशः। भेदं राज्यविनाशं च कुरुपाण्डवयोस् तदा।

tasmai rājñe sadasyebhyaḥ kṣatriyebhyaś ca sarvaśaḥ. bhedaṃ rājyavināśaṃ ca kurupāṇḍavayos tadā.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents