महाभारत 1.213 (श्लोक 1)

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 213→

[mh-1-213] • 82 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। उक्तवन्तो यदा वाक्यम् असकृत् सर्ववृष्णयः। ततो ऽब्रवीद् वासुदेवो वाक्यं धर्मार्थसंहितम्। मयोक्तं न श्रुतं पूर्वं सहितैः सर्वयादवैः। अतिक्रान्तम् अतिक्रान्तं न निवर्तति कर्हि चित्। शृणुध्वं सहिताः सर्वे मम वाक्यं सहेतुकम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. uktavanto yadā vākyam asakṛt sarvavṛṣṇayaḥ. tato 'bravīd vāsudevo vākyaṃ dharmārthasaṃhitam. mayoktaṃ na śrutaṃ pūrvaṃ sahitaiḥ sarvayādavaiḥ. atikrāntam atikrāntaṃ na nivartati karhi cit. śṛṇudhvaṃ sahitāḥ sarve mama vākyaṃ sahetukam.

नावमानं कुलस्यास्य गुडाकेशः प्रयुक्तवान्। संमानो ऽभ्यधिकस् तेन प्रयुक्तो ऽयम् असंशयम्।

nāvamānaṃ kulasyāsya guḍākeśaḥ prayuktavān. saṃmāno 'bhyadhikas tena prayukto 'yam asaṃśayam.

अर्थलुब्धान् न वः पार्थो मन्यते सात्वतान् सदा। स्वयंवरम् अनाधृष्यं मन्यते चापि पाण्डवः।

arthalubdhān na vaḥ pārtho manyate sātvatān sadā. svayaṃvaram anādhṛṣyaṃ manyate cāpi pāṇḍavaḥ.

प्रदानम् अपि कन्यायाः पशुवत् को ऽनुमंस्यते। विक्रयं चाप्य् अपत्यस्य कः कुर्यात् पुरुषो भुवि।

pradānam api kanyāyāḥ paśuvat ko 'numaṃsyate. vikrayaṃ cāpy apatyasya kaḥ kuryāt puruṣo bhuvi.

एतान् दोषांश् च कौन्तेयो दृष्टवान् इति मे मतिः। अतः प्रसह्य हृतवान् कन्यां धर्मेण पाण्डवः।

etān doṣāṃś ca kaunteyo dṛṣṭavān iti me matiḥ. ataḥ prasahya hṛtavān kanyāṃ dharmeṇa pāṇḍavaḥ.

उचितश् चैव संबन्धः सुभद्रा च यशस्विनी। एष चापीदृशः पार्थः प्रसह्य हृतवान् इति।

ucitaś caiva saṃbandhaḥ subhadrā ca yaśasvinī. eṣa cāpīdṛśaḥ pārthaḥ prasahya hṛtavān iti.

भरतस्यान्वये जातं शंतनोश् च महात्मनः। कुन्तिभोजात्मजापुत्रं को बुभूषेत नार्जुनम्।

bharatasyānvaye jātaṃ śaṃtanoś ca mahātmanaḥ. kuntibhojātmajāputraṃ ko bubhūṣeta nārjunam.

न च पश्यामि यः पार्थं विक्रमेण पराजयेत्। वर्जयित्वा विरूपाक्षं भगनेत्रहरं हरम्। अपि सर्वेषु लोकेषु सेन्द्ररुद्रेषु मारिष।

na ca paśyāmi yaḥ pārthaṃ vikrameṇa parājayet. varjayitvā virūpākṣaṃ bhaganetraharaṃ haram. api sarveṣu lokeṣu sendrarudreṣu māriṣa.

स च नाम रथस् तादृङ् मदीयास् ते च वाजिनः। मम शस्त्राण्य् अशेषेण तूणी चाक्षयसायकौ। योद्धा पार्थश् च शीघ्रास्त्रः को नु तेन समो भवेत्।

sa ca nāma rathas tādṛṅ madīyās te ca vājinaḥ. mama śastrāṇy aśeṣeṇa tūṇī cākṣayasāyakau. yoddhā pārthaś ca śīghrāstraḥ ko nu tena samo bhavet.

तम् अनुद्रुत्य सान्त्वेन परमेण धनंजयम्। निवर्तयध्वं संहृष्टा ममैषा परमा मतिः।

tam anudrutya sāntvena parameṇa dhanaṃjayam. nivartayadhvaṃ saṃhṛṣṭā mamaiṣā paramā matiḥ.

यदि निर्जित्य वः पार्थो बलाद् गच्छेत् स्वकं पुरम्। प्रणश्येद् वो यशः सद्यो न तु सान्त्वे पराजयः। पितृष्वसायाः पुत्रो मे संबन्धं नार्हति द्विषाम्।

yadi nirjitya vaḥ pārtho balād gacchet svakaṃ puram. praṇaśyed vo yaśaḥ sadyo na tu sāntve parājayaḥ. pitṛṣvasāyāḥ putro me saṃbandhaṃ nārhati dviṣām.

तच् छ्रुत्वा वासुदेवस्य तथा चक्रुर् जनाधिप। वैशंपायनः। उद्योगं कृतवन्तस् ते भेरीं संनाद्य यादवाः। अर्जुनस् तु तदा श्रुत्वा भेरीसंनादनं महत्। कौन्तेयस् त्वरमाणस् तु सुभद्राम् अभ्यभाषत। आयान्ति वृष्णयः सर्वे ससुहृज्जनबान्धवाः। त्वदर्थं योद्धुकामास् ते मदरक्तान्तलोचनाः। प्रमत्तान् अशुचीन् मूढान् सुरामत्तान् नराधमान्। वामिनो वाशिनादींस् तु करिष्यामि शरोत्तमैः। उताहो वा मदोन्मत्तान् नयिष्यामि यमक्षयम्। एवम् उक्त्वा प्रियां पार्थो न्यवर्तत महाबलः। निवर्तमानं दृष्ट्वैव सुभद्रा त्रस्ततां गता। एवं मा वद पार्थेति पादयोः पतिता तदा। सुभद्रा नु कलिर् जाता वृष्णीनां निधनाय च। एवं ब्रुवन्तः पौरास् ते जनवादं जनाः प्रभो। मम शोकं विवर्धन्ति तस्मात् पापं न चिन्तय। परिवादभयान् मुक्ता त्वत्प्रसादाद् भवाम्य् अहम्। एवम् उक्तस् ततः पार्थः प्रियया भद्रया तदा। गमनाय मतिं चक्रे पार्थः सत्यपराक्रमः। स्मितपूर्वं तदाभाष्य परिष्वज्य प्रियां तदा। उत्थाप्य च पुनः पार्थो याहि याहीति सो ऽब्रवीत्। ततः सुभद्रा त्वरिता रश्मीन् संगृह्य पाणिना। चोदयाम् आस जवनाञ् शीघ्रम् अश्वान् कृतत्वरा। ततस् तु कृतसंनाहा वृष्णिवीराः समाहिताः। प्रत्यानयार्थं पार्थस्य जवनैस् तुरगोत्तमैः। राजमार्गम् अनुप्राप्ता दृष्ट्वा पार्थस्य विक्रमम्। प्रासादपङ्क्तिस्तम्भेषु वेदिकासु ध्वजेषु च। अर्जुनस्य शरान् दृष्ट्वा विस्मयं परमं गताः। केशवस्य वचस् तथ्यं मन्यमानास् तु यादवाः। अतीत्य शैलं रैवतकं श्रुत्वा तु विपृथोर् वचः। अर्जुनेन कृतं श्रुत्वा गन्तुकामास् तु वृष्णयः। श्रुत्वा दूरं गतं पार्थं न्यवर्तन्त नराधिपाः। पुरोद्यानान्य् अतिक्रम्य विशालं च गिरिव्रजम्। सानुं मुञ्जावतं चैव वनान्य् उपवनानि च। पुण्येष्व् आनर्तराष्ट्रेषु वापीपद्मसरांसि च। प्राप्य धेनुमतीतीर्थम् अश्वरोधसरः प्रति। प्रेक्ष्यावर्तं ततः शैलम् अर्बुदं च नगोत्तमम्। आराच् छृङ्गम् उपस्थाय तीर्त्वा कारवतीं नदीम्। प्राप्य साल्वेयराष्ट्राणि निषधान् अभ्यतीत्य च। देवापृथुपुरं पश्यन् सर्वतः सुसमाहितः। तम् अतीत्य महाबाहुर् देवारण्यम् अपश्यत। पूजयाम् आसुर् आयान्तं देवारण्यमहर्षयः। स वनानि नदीः शैलान् गिरिप्रस्रवणानि च। अतीत्य च तथा पार्थः सुभद्रासारथिस् तदा। कौरवं विषयं प्राप्य विशङ्कः समपद्यत। सोदर्याणां महाबाहुः सिंहाशयम् इवाशयम्। दूराद् उपवनोपेतां दाशार्हप्रतिमां पुरीम्। क्रोशमात्रे पुरस्यासीद् गोष्ठः पार्थस्य शोभनः। तत्राभीयात् स बीभत्सुर् निविष्टो यदुकन्यया। ततः सुभद्रां सत्कृत्य पार्थो वचनम् अब्रवीत्। गोपालिकानां वेषेण गच्छ त्वं वृजिनं पुरम्। कामव्याहारिणी कृष्णा रोचतां ते वचो मम। दृष्ट्वा तु परुषं ब्रूयात् सह तत्र मया गताम्। अन्यवेषेण तु गतां दृष्ट्वा सा त्वां प्रियं वदेत्। यत् तु सा प्रथमं ब्रूयान् न तस्यास्ति निवर्तनम्। तस्मान् मानं च दर्पं च व्यपनीय स्वयं व्रज। तस्य तद् वचनं श्रुत्वा सुभद्रा प्रत्यभाषत। एवम् एतत् करिष्यामि यथा त्वं पार्थ भाषसे। सुभद्राया वचः श्रुत्वा सुप्रीतः पाकशासनिः। गोपालान् स समानीय त्वरितो वाक्यम् अब्रवीत्। तरुण्यः सन्ति यावन्त्यस् ताः सर्वा व्रजयोषितः। आगच्छन्तु गमिष्यन्त्या भद्रया सह संगताः। इन्द्रप्रस्थं पुरवरं कृष्णां द्रष्टुं यशस्विनीम्। एतच् छ्रुत्वा तु गोपालैर् आनीता व्रजयोषितः। ततस् ताभिः परिवृतां व्रजस्त्रीभिर् अनिन्दिताम्। निवृत्तश् चार्जुनस् तत्र विवाहं कृतवांस् ततः।

tac chrutvā vāsudevasya tathā cakrur janādhipa. vaiśaṃpāyanaḥ. udyogaṃ kṛtavantas te bherīṃ saṃnādya yādavāḥ. arjunas tu tadā śrutvā bherīsaṃnādanaṃ mahat. kaunteyas tvaramāṇas tu subhadrām abhyabhāṣata. āyānti vṛṣṇayaḥ sarve sasuhṛjjanabāndhavāḥ. tvadarthaṃ yoddhukāmās te madaraktāntalocanāḥ. pramattān aśucīn mūḍhān surāmattān narādhamān. vāmino vāśinādīṃs tu kariṣyāmi śarottamaiḥ. utāho vā madonmattān nayiṣyāmi yamakṣayam. evam uktvā priyāṃ pārtho nyavartata mahābalaḥ. nivartamānaṃ dṛṣṭvaiva subhadrā trastatāṃ gatā. evaṃ mā vada pārtheti pādayoḥ patitā tadā. subhadrā nu kalir jātā vṛṣṇīnāṃ nidhanāya ca. evaṃ bruvantaḥ paurās te janavādaṃ janāḥ prabho. mama śokaṃ vivardhanti tasmāt pāpaṃ na cintaya. parivādabhayān muktā tvatprasādād bhavāmy aham. evam uktas tataḥ pārthaḥ priyayā bhadrayā tadā. gamanāya matiṃ cakre pārthaḥ satyaparākramaḥ. smitapūrvaṃ tadābhāṣya pariṣvajya priyāṃ tadā. utthāpya ca punaḥ pārtho yāhi yāhīti so 'bravīt. tataḥ subhadrā tvaritā raśmīn saṃgṛhya pāṇinā. codayām āsa javanāñ śīghram aśvān kṛtatvarā. tatas tu kṛtasaṃnāhā vṛṣṇivīrāḥ samāhitāḥ. pratyānayārthaṃ pārthasya javanais turagottamaiḥ. rājamārgam anuprāptā dṛṣṭvā pārthasya vikramam. prāsādapaṅktistambheṣu vedikāsu dhvajeṣu ca. arjunasya śarān dṛṣṭvā vismayaṃ paramaṃ gatāḥ. keśavasya vacas tathyaṃ manyamānās tu yādavāḥ. atītya śailaṃ raivatakaṃ śrutvā tu vipṛthor vacaḥ. arjunena kṛtaṃ śrutvā gantukāmās tu vṛṣṇayaḥ. śrutvā dūraṃ gataṃ pārthaṃ nyavartanta narādhipāḥ. purodyānāny atikramya viśālaṃ ca girivrajam. sānuṃ muñjāvataṃ caiva vanāny upavanāni ca. puṇyeṣv ānartarāṣṭreṣu vāpīpadmasarāṃsi ca. prāpya dhenumatītīrtham aśvarodhasaraḥ prati. prekṣyāvartaṃ tataḥ śailam arbudaṃ ca nagottamam. ārāc chṛṅgam upasthāya tīrtvā kāravatīṃ nadīm. prāpya sālveyarāṣṭrāṇi niṣadhān abhyatītya ca. devāpṛthupuraṃ paśyan sarvataḥ susamāhitaḥ. tam atītya mahābāhur devāraṇyam apaśyata. pūjayām āsur āyāntaṃ devāraṇyamaharṣayaḥ. sa vanāni nadīḥ śailān giriprasravaṇāni ca. atītya ca tathā pārthaḥ subhadrāsārathis tadā. kauravaṃ viṣayaṃ prāpya viśaṅkaḥ samapadyata. sodaryāṇāṃ mahābāhuḥ siṃhāśayam ivāśayam. dūrād upavanopetāṃ dāśārhapratimāṃ purīm. krośamātre purasyāsīd goṣṭhaḥ pārthasya śobhanaḥ. tatrābhīyāt sa bībhatsur niviṣṭo yadukanyayā. tataḥ subhadrāṃ satkṛtya pārtho vacanam abravīt. gopālikānāṃ veṣeṇa gaccha tvaṃ vṛjinaṃ puram. kāmavyāhāriṇī kṛṣṇā rocatāṃ te vaco mama. dṛṣṭvā tu paruṣaṃ brūyāt saha tatra mayā gatām. anyaveṣeṇa tu gatāṃ dṛṣṭvā sā tvāṃ priyaṃ vadet. yat tu sā prathamaṃ brūyān na tasyāsti nivartanam. tasmān mānaṃ ca darpaṃ ca vyapanīya svayaṃ vraja. tasya tad vacanaṃ śrutvā subhadrā pratyabhāṣata. evam etat kariṣyāmi yathā tvaṃ pārtha bhāṣase. subhadrāyā vacaḥ śrutvā suprītaḥ pākaśāsaniḥ. gopālān sa samānīya tvarito vākyam abravīt. taruṇyaḥ santi yāvantyas tāḥ sarvā vrajayoṣitaḥ. āgacchantu gamiṣyantyā bhadrayā saha saṃgatāḥ. indraprasthaṃ puravaraṃ kṛṣṇāṃ draṣṭuṃ yaśasvinīm. etac chrutvā tu gopālair ānītā vrajayoṣitaḥ. tatas tābhiḥ parivṛtāṃ vrajastrībhir aninditām. nivṛttaś cārjunas tatra vivāhaṃ kṛtavāṃs tataḥ.

उषित्वा तत्र कौन्तेयः संवत्सरपराः क्षपाः। विहृत्य च यथाकामं पूजितो वृष्णिनन्दनैः। पुष्करेषु ततः शिष्टं कालं वर्तितवान् प्रभुः। पूर्णे तु द्वादशे वर्षे खाण्डवप्रस्थम् आविशत्।

uṣitvā tatra kaunteyaḥ saṃvatsaraparāḥ kṣapāḥ. vihṛtya ca yathākāmaṃ pūjito vṛṣṇinandanaiḥ. puṣkareṣu tataḥ śiṣṭaṃ kālaṃ vartitavān prabhuḥ. pūrṇe tu dvādaśe varṣe khāṇḍavaprastham āviśat.

अभिगम्य स राजानं विनयेन समाहितः। अभ्यर्च्य ब्राह्मणान् पार्थो द्रौपदीम् अभिजग्मिवान्।

abhigamya sa rājānaṃ vinayena samāhitaḥ. abhyarcya brāhmaṇān pārtho draupadīm abhijagmivān.

तं द्रौपदी प्रत्युवाच प्रणयात् कुरुनन्दनम्। तत्रैव गच्छ कौन्तेय यत्र सा सात्वतात्मजा। सुबद्धस्यापि भारस्य पूर्वबन्धः श्लथायते।

taṃ draupadī pratyuvāca praṇayāt kurunandanam. tatraiva gaccha kaunteya yatra sā sātvatātmajā. subaddhasyāpi bhārasya pūrvabandhaḥ ślathāyate.

तथा बहुविधं कृष्णां विलपन्तीं धनंजयः। सान्त्वयाम् आस भूयश् च क्षमयाम् आस चासकृत्।

tathā bahuvidhaṃ kṛṣṇāṃ vilapantīṃ dhanaṃjayaḥ. sāntvayām āsa bhūyaś ca kṣamayām āsa cāsakṛt.

सुभद्रां त्वरमाणश् च रक्तकौशेयवाससम्। पार्थः प्रस्थापयाम् आस कृत्वा गोपालिकावपुः।

subhadrāṃ tvaramāṇaś ca raktakauśeyavāsasam. pārthaḥ prasthāpayām āsa kṛtvā gopālikāvapuḥ.

साधिकं तेन रूपेण शोभमाना यशस्विनी। गोपालिकामध्यगता प्रययौ व्रजिनं पुरम्। ततः पुरवरश्रेष्ठम् इन्द्रप्रस्थं यशस्विनी। त्वरिता खाण्डवप्रस्थम् आससाद विवेश च। भवनं श्रेष्ठम् आसाद्य वीरपत्नी वराङ्गना। ववन्दे पृथुताम्राक्षी पृथां भद्रा यशस्विनी। तां कुन्ती चारुसर्वाङ्गीम् उपाजिघ्रत मूर्धनि। प्रीत्या परमया युक्ता आशीर्भिर् युञ्जतातुलाम्।

sādhikaṃ tena rūpeṇa śobhamānā yaśasvinī. gopālikāmadhyagatā prayayau vrajinaṃ puram. tataḥ puravaraśreṣṭham indraprasthaṃ yaśasvinī. tvaritā khāṇḍavaprastham āsasāda viveśa ca. bhavanaṃ śreṣṭham āsādya vīrapatnī varāṅganā. vavande pṛthutāmrākṣī pṛthāṃ bhadrā yaśasvinī. tāṃ kuntī cārusarvāṅgīm upājighrata mūrdhani. prītyā paramayā yuktā āśīrbhir yuñjatātulām.

ततो ऽभिगम्य त्वरिता पूर्णेन्दुसदृशानना। ववन्दे द्रौपदीं भद्रा प्रेष्याहम् इति चाब्रवीत्।

tato 'bhigamya tvaritā pūrṇendusadṛśānanā. vavande draupadīṃ bhadrā preṣyāham iti cābravīt.

प्रत्युत्थाय च तां कृष्णा स्वसारं माधवस्य ताम्। सस्वजे चावदत् प्रीता निःसपत्नो ऽस्तु ते पतिः। वीरसूर् भव भद्रे त्वं भव भर्तृप्रिया तथा। ओजसा निभृता बह्वीर् उवाच परमाशिषः। तथैव मुदिता भद्रा ताम् उवाचैवम् अस्त्व् इति। ततः सुभद्रां वार्ष्णेयीं परिष्वज्य शुभाननाम्। अङ्के निवेश्य मुदिता वासुदेवं प्रशस्य तु। ततः किलकिलाशब्दः क्षणेन समपद्यत। हर्षाद् आनर्तयोधानाम् आसाद्य वृजिनं पुरम्। देवपुत्रप्रकाशास् ते जाम्बूनदमयध्वजाः। पृष्ठतो ऽनुययुः पार्थं पुरुहूतम् इवामराः। गोभिर् उष्ट्रैः सदश्वैश् च युक्तानि बहुला जनाः। ददृशुर् यानमुख्यानि दाशार्हपुरवासिनाम्। ततः पुरवरे यूनां प्रहर्षः समजायत। प्रभासाद् आगतं पार्थं दृष्ट्वा स्वम् इव बान्धवम्। सो ऽभियाय पुरश्रेष्ठं दाशार्हगणसंवृतः। पौरैः पुरवरैः प्रीत्या परया चाभिनन्दितः। प्राप्य चान्तःपुरद्वारम् अवरुह्य धनंजयः। ववन्दे धौम्यम् आसाद्य मातरं च धनंजयः। स्पृष्ट्वा च चरणौ राज्ञो भीमस्य च धनंजयः। यमाभ्यां वन्दितो हृष्टः सस्वजे ऽभिननन्द च। ब्राह्मणप्रमुखान् सर्वान् भ्रातृभिः सह संगतः। यथार्हं मानयाम् आस पौरजानपदान् अपि। तत्रस्थान्य् अनुयात्राणि प्रदाय गुरवे वधूम्। पूजयां चक्रुर् आसाद्य कुन्तीपुत्रं युधिष्ठिरम्। पुरस्ताद् एव तेषां तु स महात्मा महायशाः। पूजनार्हो ऽभवद् राजा यथैव गदपूर्वजः। पाण्डवेन यथार्हं ते पूजार्हेण सुपूजिताः। न्यविशन्ताभ्यनुज्ञाता राज्ञा तुष्टा यशस्विना। ताम् अदीनाम् अदीनार्हां सुभद्रां प्रीतिवर्धिनीम्। साक्षाच् छ्रियम् अमन्यन्त पार्थाः कृष्णसहोदराम्। गुरूणां श्वशुराणां च देवराणां तथैव च। सुभद्रा स्वेन वृत्तेन बभूव परमप्रिया।

pratyutthāya ca tāṃ kṛṣṇā svasāraṃ mādhavasya tām. sasvaje cāvadat prītā niḥsapatno 'stu te patiḥ. vīrasūr bhava bhadre tvaṃ bhava bhartṛpriyā tathā. ojasā nibhṛtā bahvīr uvāca paramāśiṣaḥ. tathaiva muditā bhadrā tām uvācaivam astv iti. tataḥ subhadrāṃ vārṣṇeyīṃ pariṣvajya śubhānanām. aṅke niveśya muditā vāsudevaṃ praśasya tu. tataḥ kilakilāśabdaḥ kṣaṇena samapadyata. harṣād ānartayodhānām āsādya vṛjinaṃ puram. devaputraprakāśās te jāmbūnadamayadhvajāḥ. pṛṣṭhato 'nuyayuḥ pārthaṃ puruhūtam ivāmarāḥ. gobhir uṣṭraiḥ sadaśvaiś ca yuktāni bahulā janāḥ. dadṛśur yānamukhyāni dāśārhapuravāsinām. tataḥ puravare yūnāṃ praharṣaḥ samajāyata. prabhāsād āgataṃ pārthaṃ dṛṣṭvā svam iva bāndhavam. so 'bhiyāya puraśreṣṭhaṃ dāśārhagaṇasaṃvṛtaḥ. pauraiḥ puravaraiḥ prītyā parayā cābhinanditaḥ. prāpya cāntaḥpuradvāram avaruhya dhanaṃjayaḥ. vavande dhaumyam āsādya mātaraṃ ca dhanaṃjayaḥ. spṛṣṭvā ca caraṇau rājño bhīmasya ca dhanaṃjayaḥ. yamābhyāṃ vandito hṛṣṭaḥ sasvaje 'bhinananda ca. brāhmaṇapramukhān sarvān bhrātṛbhiḥ saha saṃgataḥ. yathārhaṃ mānayām āsa paurajānapadān api. tatrasthāny anuyātrāṇi pradāya gurave vadhūm. pūjayāṃ cakrur āsādya kuntīputraṃ yudhiṣṭhiram. purastād eva teṣāṃ tu sa mahātmā mahāyaśāḥ. pūjanārho 'bhavad rājā yathaiva gadapūrvajaḥ. pāṇḍavena yathārhaṃ te pūjārheṇa supūjitāḥ. nyaviśantābhyanujñātā rājñā tuṣṭā yaśasvinā. tām adīnām adīnārhāṃ subhadrāṃ prītivardhinīm. sākṣāc chriyam amanyanta pārthāḥ kṛṣṇasahodarām. gurūṇāṃ śvaśurāṇāṃ ca devarāṇāṃ tathaiva ca. subhadrā svena vṛttena babhūva paramapriyā.

ततस् ते हृष्टमनसः पाण्डवेया महारथाः। कुन्ती च परमप्रीता बभूव जनमेजय। युधिष्ठिरमुखाः प्रीता बभूवुर् जनमेजय। कुन्ती च परमप्रीता कृष्णा च सततं तथा। वैशंपायनः। अथ शुश्राव निर्वृत्ते वृष्णीनां परमोत्सवे। अर्जुनेन हृतां भद्रां शङ्खचक्रगदाधरः। पुरस्ताद् एव पौराणां संशयः समजायत। जानता वासुदेवेन वासितो भरतर्षभः। लोकस्य विदितं ह्य् अद्य पूर्वं विपृथुना यथा। सान्त्वयित्वाभ्यनुज्ञातो भद्रया सह संगतः। दित्सता सोदरां तस्मै पतत्रिवरकेतुना। अर्हते पुरुषेन्द्राय पार्थायायतलोचनाम्। सत्कृत्य पाण्डवश्रेष्ठं प्रेषयाम् आस चार्जुनम्। भद्रया सह बीभत्सुः प्रापितो व्रजिणः पुरम्।

tatas te hṛṣṭamanasaḥ pāṇḍaveyā mahārathāḥ. kuntī ca paramaprītā babhūva janamejaya. yudhiṣṭhiramukhāḥ prītā babhūvur janamejaya. kuntī ca paramaprītā kṛṣṇā ca satataṃ tathā. vaiśaṃpāyanaḥ. atha śuśrāva nirvṛtte vṛṣṇīnāṃ paramotsave. arjunena hṛtāṃ bhadrāṃ śaṅkhacakragadādharaḥ. purastād eva paurāṇāṃ saṃśayaḥ samajāyata. jānatā vāsudevena vāsito bharatarṣabhaḥ. lokasya viditaṃ hy adya pūrvaṃ vipṛthunā yathā. sāntvayitvābhyanujñāto bhadrayā saha saṃgataḥ. ditsatā sodarāṃ tasmai patatrivaraketunā. arhate puruṣendrāya pārthāyāyatalocanām. satkṛtya pāṇḍavaśreṣṭhaṃ preṣayām āsa cārjunam. bhadrayā saha bībhatsuḥ prāpito vrajiṇaḥ puram.

श्रुत्वा तु पुण्डरीकाक्षः संप्राप्तं स्वपुरोत्तमम्। अर्जुनं पाण्डवश्रेष्ठम् इन्द्रप्रस्थगतं तदा। यियासुः खाण्डवप्रस्थम् आमन्त्रयत केशवः। पूर्वं सत्कृत्य राजानम् आहुकं मधुसूदनः। राजा विपृथुर् अक्रूरः संकर्षणविडूरथौ। पित्रा च पुरुषेन्द्रेण पुरस्ताद् अभिमानितः। संप्रीतः प्रीयमाणेन वृष्णिराज्ञा जनार्दनः। अभिमन्त्र्याभ्यनुज्ञातो योजयाम् आस वाहिनीम्। ततस् तु यानान्य् आसाद्य दाशार्हपुरवासिनाम्। सिंहनादः प्रहृष्टानां क्षणेन समपद्यत। योजयन्तः सदश्वांश् च यानयुग्यं रथांस् तथा। गजांश् च परमप्रीताः समपद्यन्त वृष्णयः।

śrutvā tu puṇḍarīkākṣaḥ saṃprāptaṃ svapurottamam. arjunaṃ pāṇḍavaśreṣṭham indraprasthagataṃ tadā. yiyāsuḥ khāṇḍavaprastham āmantrayata keśavaḥ. pūrvaṃ satkṛtya rājānam āhukaṃ madhusūdanaḥ. rājā vipṛthur akrūraḥ saṃkarṣaṇaviḍūrathau. pitrā ca puruṣendreṇa purastād abhimānitaḥ. saṃprītaḥ prīyamāṇena vṛṣṇirājñā janārdanaḥ. abhimantryābhyanujñāto yojayām āsa vāhinīm. tatas tu yānāny āsādya dāśārhapuravāsinām. siṃhanādaḥ prahṛṣṭānāṃ kṣaṇena samapadyata. yojayantaḥ sadaśvāṃś ca yānayugyaṃ rathāṃs tathā. gajāṃś ca paramaprītāḥ samapadyanta vṛṣṇayaḥ.

आजगाम विशुद्धात्मा सह रामेण केशवः। वृष्ण्यन्धकमहामात्रैः सह वीरैर् महारथैः।

ājagāma viśuddhātmā saha rāmeṇa keśavaḥ. vṛṣṇyandhakamahāmātraiḥ saha vīrair mahārathaiḥ.

भ्रातृभिश् च कुमारैश् च योधैश् च शतशो वृतः। सैन्येन महता शौरिर् अभिगुप्तः परंतपः।

bhrātṛbhiś ca kumāraiś ca yodhaiś ca śataśo vṛtaḥ. sainyena mahatā śaurir abhiguptaḥ paraṃtapaḥ.

तत्र दानपतिर् धीमान् आजगाम महायशाः। अक्रूरो वृष्णिवीराणां सेनापतिर् अरिंदमः।

tatra dānapatir dhīmān ājagāma mahāyaśāḥ. akrūro vṛṣṇivīrāṇāṃ senāpatir ariṃdamaḥ.

अनाधृष्टिर् महातेजा उद्धवश् च महायशाः। साक्षाद् बृहस्पतेः शिष्यो महाबुद्धिर् महायशाः।

anādhṛṣṭir mahātejā uddhavaś ca mahāyaśāḥ. sākṣād bṛhaspateḥ śiṣyo mahābuddhir mahāyaśāḥ.

सत्यकः सात्यकिश् चैव कृतवर्मा च सात्वतः। प्रद्युम्नश् चैव साम्बश् च निशठः शङ्कुर् एव च।

satyakaḥ sātyakiś caiva kṛtavarmā ca sātvataḥ. pradyumnaś caiva sāmbaś ca niśaṭhaḥ śaṅkur eva ca.

चारुदेष्णश् च विक्रान्तो झिल्ली विपृथुर् एव च। सारणश् च महाबाहुर् गदश् च विदुषां वरः।

cārudeṣṇaś ca vikrānto jhillī vipṛthur eva ca. sāraṇaś ca mahābāhur gadaś ca viduṣāṃ varaḥ.

एते चान्ये च बहवो वृष्णिभोजान्धकास् तथा। आजग्मुः खाण्डवप्रस्थम् आदाय हरणं बहु। अन्वाहारं समादाय पृथग् वृष्णिपुरोगमाः। प्रययुः सिंहनादेन सुभद्राम् अवलोककाः। ते त्व् अदीर्घेण कालेन कृष्णेन सह यादवाः। पुरम् आसाद्य पार्थानां परां प्रीतिम् अवाप्नुवन्।

ete cānye ca bahavo vṛṣṇibhojāndhakās tathā. ājagmuḥ khāṇḍavaprastham ādāya haraṇaṃ bahu. anvāhāraṃ samādāya pṛthag vṛṣṇipurogamāḥ. prayayuḥ siṃhanādena subhadrām avalokakāḥ. te tv adīrgheṇa kālena kṛṣṇena saha yādavāḥ. puram āsādya pārthānāṃ parāṃ prītim avāpnuvan.

ततो युधिष्ठिरो राजा श्रुत्वा माधवम् आगतम्। प्रतिग्रहार्थं कृष्णस्य यमौ प्रास्थापयत् तदा।

tato yudhiṣṭhiro rājā śrutvā mādhavam āgatam. pratigrahārthaṃ kṛṣṇasya yamau prāsthāpayat tadā.

ताभ्यां प्रतिगृहीतं तद् वृष्णिचक्रं समृद्धिमत्। विवेश खाण्डवप्रस्थं पताकाध्वजशोभितम्।

tābhyāṃ pratigṛhītaṃ tad vṛṣṇicakraṃ samṛddhimat. viveśa khāṇḍavaprasthaṃ patākādhvajaśobhitam.

सिक्तसंमृष्टपन्थानं पुष्पप्रकरशोभितम्। चन्दनस्य रसैः शीतैः पुण्यगन्धैर् निषेवितम्।

siktasaṃmṛṣṭapanthānaṃ puṣpaprakaraśobhitam. candanasya rasaiḥ śītaiḥ puṇyagandhair niṣevitam.

दह्यतागुरुणा चैव देशे देशे सुगन्धिना। गन्धोद्दामम् इवाकाशं बभूव जनमेजय। सुसंमृष्टजनाकीर्णं वणिग्भिर् उपशोभितम्।

dahyatāguruṇā caiva deśe deśe sugandhinā. gandhoddāmam ivākāśaṃ babhūva janamejaya. susaṃmṛṣṭajanākīrṇaṃ vaṇigbhir upaśobhitam.

प्रतिपेदे महाबाहुः सह रामेण केशवः। वृष्ण्यन्धकमहाभोजैः संवृतः पुरुषोत्तमः।

pratipede mahābāhuḥ saha rāmeṇa keśavaḥ. vṛṣṇyandhakamahābhojaiḥ saṃvṛtaḥ puruṣottamaḥ.

संपूज्यमानः पौरैश् च ब्राह्मणैश् च सहस्रशः। विवेश भवनं राज्ञः पुरंदरगृहोपमम्।

saṃpūjyamānaḥ pauraiś ca brāhmaṇaiś ca sahasraśaḥ. viveśa bhavanaṃ rājñaḥ puraṃdaragṛhopamam.

युधिष्ठिरस् तु रामेण समागच्छद् यथाविधि। मूर्ध्नि केशवम् आघ्राय पर्यष्वजत बाहुना।

yudhiṣṭhiras tu rāmeṇa samāgacchad yathāvidhi. mūrdhni keśavam āghrāya paryaṣvajata bāhunā.

तं प्रीयमाणं कृष्णस् तु विनयेनाभ्यपूजयत्। भीमं च पुरुषव्याघ्रं विधिवत् प्रत्यपूजयत्।

taṃ prīyamāṇaṃ kṛṣṇas tu vinayenābhyapūjayat. bhīmaṃ ca puruṣavyāghraṃ vidhivat pratyapūjayat.

तांश् च वृष्ण्यन्धकश्रेष्ठान् धर्मराजो युधिष्ठिरः। प्रतिजग्राह सत्कारैर् यथाविधि यथोपगम्।

tāṃś ca vṛṣṇyandhakaśreṣṭhān dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ. pratijagrāha satkārair yathāvidhi yathopagam.

गुरुवत् पूजयाम् आस कांश् चित् कांश् चिद् वयस्यवत्। कांश् चिद् अभ्यवदत् प्रेम्णा कैश् चिद् अप्य् अभिवादितः। ततः पृथा च पार्थाश् च मुदिताः कृष्णया सह। पुण्डरीकाक्षम् आसाद्य बभूवुर् मुदितेन्द्रियाः। हर्षाद् अभिगतौ दृष्ट्वा संकर्षणजनार्दनौ। बन्धुमन्तं पृथा पार्थं युधिष्ठिरम् अमन्यत। ततः संकर्षणाक्रूराव् अप्रमेयाव् अदीनवत्। भद्रवत्यै सुभद्रायै धनौघम् उपजह्रतुः। प्रवालानि च वस्त्राणि भूषणानि सहस्रशः। कुथास्तरपरिस्तोमान् व्याघ्राजिनपुरस्कृतान्। विविधैश् चैव रत्नौघैर् दीप्तप्रभम् अजायत। शयनासनयानैश् च युधिष्ठिरनिवेशनम्। ततः प्रीतिकरो यूनां विवाहपरमोत्सवः। भद्रवत्यै सुभद्रायै सप्तरात्रम् अवर्तत।

guruvat pūjayām āsa kāṃś cit kāṃś cid vayasyavat. kāṃś cid abhyavadat premṇā kaiś cid apy abhivāditaḥ. tataḥ pṛthā ca pārthāś ca muditāḥ kṛṣṇayā saha. puṇḍarīkākṣam āsādya babhūvur muditendriyāḥ. harṣād abhigatau dṛṣṭvā saṃkarṣaṇajanārdanau. bandhumantaṃ pṛthā pārthaṃ yudhiṣṭhiram amanyata. tataḥ saṃkarṣaṇākrūrāv aprameyāv adīnavat. bhadravatyai subhadrāyai dhanaugham upajahratuḥ. pravālāni ca vastrāṇi bhūṣaṇāni sahasraśaḥ. kuthāstaraparistomān vyāghrājinapuraskṛtān. vividhaiś caiva ratnaughair dīptaprabham ajāyata. śayanāsanayānaiś ca yudhiṣṭhiraniveśanam. tataḥ prītikaro yūnāṃ vivāhaparamotsavaḥ. bhadravatyai subhadrāyai saptarātram avartata.

ततो ददौ वासुदेवो जन्यार्थे धनम् उत्तमम्। हरणं वै सुभद्राया ज्ञातिदेयं महायशाः।

tato dadau vāsudevo janyārthe dhanam uttamam. haraṇaṃ vai subhadrāyā jñātideyaṃ mahāyaśāḥ.

रथानां काञ्चनाङ्गानां किङ्किणीजालमालिनाम्। चतुर्युजाम् उपेतानां सूतैः कुशलसंमतैः। बाह्लीकसिन्धुजातानां काम्बोजानां शतं शतम्। हरणार्थं ददौ कृष्णस् तुरगाणां जनेश्वर। सहस्रं प्रददौ कृष्णो गवाम् अयुतम् एव च।

rathānāṃ kāñcanāṅgānāṃ kiṅkiṇījālamālinām. caturyujām upetānāṃ sūtaiḥ kuśalasaṃmataiḥ. bāhlīkasindhujātānāṃ kāmbojānāṃ śataṃ śatam. haraṇārthaṃ dadau kṛṣṇas turagāṇāṃ janeśvara. sahasraṃ pradadau kṛṣṇo gavām ayutam eva ca.

श्रीमान् माथुरदेश्यानां दोग्ध्रीणां पुण्यवर्चसाम्। ददौ पार्थाय शुद्धात्मा सहस्राण्य् एकविंशतिम्। वडवानां च शुभ्राणां चन्द्रांशुसमवर्चसाम्। ददौ जनार्दनः प्रीत्या सहस्रं हेमभूषणम्। गजानां नित्यमत्तानां सादिभिः समधिष्ठिताम्। मेघाभानां ददौ कृष्णः सहस्रम् असितेक्षणः। काम्बोजारट्टबाह्लीकसिन्धुजातांश् च भारत। सुवर्णकृतसंनाहान् घण्टानादविनादितान्। श्वेतचामरसंछन्नान् सर्वशस्त्रैर् अलंकृतान्। जात्यश्वानां सहस्राणि पञ्चाशत् प्रददौ तदा। हयानां चन्द्रसंकाशं श्यामकर्णान् ददौ शतम्।

śrīmān māthuradeśyānāṃ dogdhrīṇāṃ puṇyavarcasām. dadau pārthāya śuddhātmā sahasrāṇy ekaviṃśatim. vaḍavānāṃ ca śubhrāṇāṃ candrāṃśusamavarcasām. dadau janārdanaḥ prītyā sahasraṃ hemabhūṣaṇam. gajānāṃ nityamattānāṃ sādibhiḥ samadhiṣṭhitām. meghābhānāṃ dadau kṛṣṇaḥ sahasram asitekṣaṇaḥ. kāmbojāraṭṭabāhlīkasindhujātāṃś ca bhārata. suvarṇakṛtasaṃnāhān ghaṇṭānādavināditān. śvetacāmarasaṃchannān sarvaśastrair alaṃkṛtān. jātyaśvānāṃ sahasrāṇi pañcāśat pradadau tadā. hayānāṃ candrasaṃkāśaṃ śyāmakarṇān dadau śatam.

तथैवाश्वतरीणां च दान्तानां वातरंहसाम्। शतान्य् अञ्जनकेशीनां श्वेतानां पञ्च पञ्च च। शिबिकानां सहस्रं च प्रददौ मधुसूदनः। प्राच्यानां च प्रतीच्यानां बाह्लीकानां जनार्दनः। ददौ शतसहस्रं वै कन्याधनम् अनुत्तमम्।

tathaivāśvatarīṇāṃ ca dāntānāṃ vātaraṃhasām. śatāny añjanakeśīnāṃ śvetānāṃ pañca pañca ca. śibikānāṃ sahasraṃ ca pradadau madhusūdanaḥ. prācyānāṃ ca pratīcyānāṃ bāhlīkānāṃ janārdanaḥ. dadau śatasahasraṃ vai kanyādhanam anuttamam.

स्नापनोत्सादने चैव सुयुक्तं वयसान्वितम्। भोजने पाचने तथा। आधानोद्वासने चैव प्रेरणे यत्र यत्र च। अनुलेपे च गन्धानां पेषणे च विचक्षणम्। सर्वकर्मणि निष्णातं। स्त्रीणां सहस्रं गौरीणां सुवेषाणां सुवर्चसाम्।

snāpanotsādane caiva suyuktaṃ vayasānvitam. bhojane pācane tathā. ādhānodvāsane caiva preraṇe yatra yatra ca. anulepe ca gandhānāṃ peṣaṇe ca vicakṣaṇam. sarvakarmaṇi niṣṇātaṃ. strīṇāṃ sahasraṃ gaurīṇāṃ suveṣāṇāṃ suvarcasām.

सुवर्णशतकण्ठीनाम् अरोगाणां सुवाससाम्। परिचर्यासु दक्षाणां प्रददौ पुष्करेक्षणः। पृष्ठ्यानाम् अपि चाश्वानां बाह्लिजानां जनार्दनः। ददौ शतसहस्राख्यं कन्याधनम् अनुत्तमम्।

suvarṇaśatakaṇṭhīnām arogāṇāṃ suvāsasām. paricaryāsu dakṣāṇāṃ pradadau puṣkarekṣaṇaḥ. pṛṣṭhyānām api cāśvānāṃ bāhlijānāṃ janārdanaḥ. dadau śatasahasrākhyaṃ kanyādhanam anuttamam.

कृताकृतस्य मुख्यस्य कनकस्याग्निवर्चसः। मनुष्यभारान् दाशार्हो ददौ दश जनार्दनः। भूषणानां तु मुख्यानां शतभारं ददौ धनम्। मुक्ताहाराणि शुभ्राणि शतसंख्यानि केशवः। प्रवालानां सहस्रं च तथान्यान् अपि भारत। सुवर्णपादपीठानां महार्हास्तरणांस् तथा। पर्यङ्काणां सहस्रं च ददौ कन्याधनं तदा।

kṛtākṛtasya mukhyasya kanakasyāgnivarcasaḥ. manuṣyabhārān dāśārho dadau daśa janārdanaḥ. bhūṣaṇānāṃ tu mukhyānāṃ śatabhāraṃ dadau dhanam. muktāhārāṇi śubhrāṇi śatasaṃkhyāni keśavaḥ. pravālānāṃ sahasraṃ ca tathānyān api bhārata. suvarṇapādapīṭhānāṃ mahārhāstaraṇāṃs tathā. paryaṅkāṇāṃ sahasraṃ ca dadau kanyādhanaṃ tadā.

गजानां तु प्रभिन्नानां त्रिधा प्रस्रवतां मदम्। गिरिकूटनिकाशानां समरेष्व् अनिवर्तिनाम्। सुवर्णकक्ष्याग्रैवेयान् सुवर्णाङ्कुशभूषितान्।

gajānāṃ tu prabhinnānāṃ tridhā prasravatāṃ madam. girikūṭanikāśānāṃ samareṣv anivartinām. suvarṇakakṣyāgraiveyān suvarṇāṅkuśabhūṣitān.

कॢप्तानां पटुघण्टानां वराणां हेममालिनाम्। हस्त्यारोहैर् उपेतानां सहस्रं साहसप्रियः। स्थितानां बद्धघण्टानां गतानां गोचरं भुवः। महिषीणाम् अदाद् भूरिपयसाम् अयुतद्वयम्। प्रददौ वासुदेवस् तु वसुदेवाज्ञया तदा।

kḷptānāṃ paṭughaṇṭānāṃ varāṇāṃ hemamālinām. hastyārohair upetānāṃ sahasraṃ sāhasapriyaḥ. sthitānāṃ baddhaghaṇṭānāṃ gatānāṃ gocaraṃ bhuvaḥ. mahiṣīṇām adād bhūripayasām ayutadvayam. pradadau vāsudevas tu vasudevājñayā tadā.

रामः पादग्राहणिकं ददौ पार्थाय लाङ्गली। प्रीयमाणो हलधरः संबन्धप्रीतिम् आवहन्।

rāmaḥ pādagrāhaṇikaṃ dadau pārthāya lāṅgalī. prīyamāṇo haladharaḥ saṃbandhaprītim āvahan.

स महाधनरत्नौघो वस्त्रकम्बलफेनवान्। महागजमहाग्राहः पताकाशैवलाकुलः।

sa mahādhanaratnaugho vastrakambalaphenavān. mahāgajamahāgrāhaḥ patākāśaivalākulaḥ.

पाण्डुसागरम् आविद्धः प्रविवेश महानदः। पूर्णम् आपूरयंस् तेषां द्विषच् छोकावहो ऽभवत्।

pāṇḍusāgaram āviddhaḥ praviveśa mahānadaḥ. pūrṇam āpūrayaṃs teṣāṃ dviṣac chokāvaho 'bhavat.

प्रतिजग्राह तत् सर्वं धर्मराजो युधिष्ठिरः। बलदेवस् ततो मधु। दिवारात्रं च सततं सानुजैर् अधिकं मधु। द्राक्षाप्रभवम् अत्यन्तं कापिशायनम् एव च। दिव्यमाक्षिकसंमिश्रम् आसवं च मनोरमम्। पद्मरागेन्द्रनीलादिभाजनेषु व्यवस्थितम्। रौप्यसौवर्णमुख्येषु चषकेषु पपुः सुराम्। पाण्डवो ऽपि च धर्मात्मा। पूजयाम् आस तांश् चैव वृष्ण्यन्धकमहारथान्।

pratijagrāha tat sarvaṃ dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ. baladevas tato madhu. divārātraṃ ca satataṃ sānujair adhikaṃ madhu. drākṣāprabhavam atyantaṃ kāpiśāyanam eva ca. divyamākṣikasaṃmiśram āsavaṃ ca manoramam. padmarāgendranīlādibhājaneṣu vyavasthitam. raupyasauvarṇamukhyeṣu caṣakeṣu papuḥ surām. pāṇḍavo 'pi ca dharmātmā. pūjayām āsa tāṃś caiva vṛṣṇyandhakamahārathān.

ते समेता महात्मानः कुरुवृष्ण्यन्धकोत्तमाः। विजह्रुर् अमरावासे नराः सुकृतिनो यथा।

te sametā mahātmānaḥ kuruvṛṣṇyandhakottamāḥ. vijahrur amarāvāse narāḥ sukṛtino yathā.

तत्र तत्र महापानैर् उत्कृष्टतलनादितैः। आसवैश् च महाधनैः। पीत्वा पीत्वा तु मैरेयान्। यथायोगं यथाप्रीति विजह्रुः कुरुवृष्णयः।

tatra tatra mahāpānair utkṛṣṭatalanāditaiḥ. āsavaiś ca mahādhanaiḥ. pītvā pītvā tu maireyān. yathāyogaṃ yathāprīti vijahruḥ kuruvṛṣṇayaḥ.

एवम् उत्तमवीर्यास् ते विहृत्य दिवसान् बहून्। पूज्य पार्थान् पृथां चैव भद्रां च यदुपुंगवाः। केशवेनाभ्यनुज्ञाता गन्तुकामाः पुरीं प्रति। पूजिताः कुरुभिर् जग्मुः पुनर् द्वारवतीं पुरीम्।

evam uttamavīryās te vihṛtya divasān bahūn. pūjya pārthān pṛthāṃ caiva bhadrāṃ ca yadupuṃgavāḥ. keśavenābhyanujñātā gantukāmāḥ purīṃ prati. pūjitāḥ kurubhir jagmuḥ punar dvāravatīṃ purīm.

रामं पुरस्कृत्य ययुर् वृष्ण्यन्धकमहारथाः। रामः सुभद्रां संपूज्य परिष्वज्य स्वसां तदा। न्यासेति द्रौपदीम् उक्त्वा परिदाय महाबलः। पितृष्वसायाश् चरणाव् अभिवाद्य ययौ तदा। तस्मिन् काले पृथा प्रीता पूजयाम् आस तं तदा। वृष्णिप्रवीराः पार्थैश् च पौरैश् च परमार्चिताः। रत्नान्य् आदाय शुभ्राणि दत्तानि कुरुसत्तमैः।

rāmaṃ puraskṛtya yayur vṛṣṇyandhakamahārathāḥ. rāmaḥ subhadrāṃ saṃpūjya pariṣvajya svasāṃ tadā. nyāseti draupadīm uktvā paridāya mahābalaḥ. pitṛṣvasāyāś caraṇāv abhivādya yayau tadā. tasmin kāle pṛthā prītā pūjayām āsa taṃ tadā. vṛṣṇipravīrāḥ pārthaiś ca pauraiś ca paramārcitāḥ. ratnāny ādāya śubhrāṇi dattāni kurusattamaiḥ.

वासुदेवस् तु पार्थेन तत्रैव सह भारत। चतुर्विंशद् अहोरात्रं रममाणो महाबलः। उवास नगरे रम्ये शक्रप्रस्थे महामनाः। व्यचरद् यमुनाकूले पार्थेन सह भारत। मृगान् विध्यन् वराहांश् च रेमे सार्धं किरीटिना।

vāsudevas tu pārthena tatraiva saha bhārata. caturviṃśad ahorātraṃ ramamāṇo mahābalaḥ. uvāsa nagare ramye śakraprasthe mahāmanāḥ. vyacarad yamunākūle pārthena saha bhārata. mṛgān vidhyan varāhāṃś ca reme sārdhaṃ kirīṭinā.

ततः सुभद्रा सौभद्रं केशवस्य प्रिया स्वसा। जयन्तम् इव पौलोमी द्युतिमन्तम् अजीजनत्।

tataḥ subhadrā saubhadraṃ keśavasya priyā svasā. jayantam iva paulomī dyutimantam ajījanat.

दीर्घबाहुं महासत्त्वम् ऋषभाक्षम् अरिंदमम्। सुभद्रा सुषुवे वीरम् अभिमन्युं नरर्षभम्।

dīrghabāhuṃ mahāsattvam ṛṣabhākṣam ariṃdamam. subhadrā suṣuve vīram abhimanyuṃ nararṣabham.

अभीश् च मन्युमांश् चैव ततस् तम् अरिमर्दनम्। अभिमन्युम् इति प्राहुर् आर्जुनिं पुरुषर्षभम्।

abhīś ca manyumāṃś caiva tatas tam arimardanam. abhimanyum iti prāhur ārjuniṃ puruṣarṣabham.

स सात्वत्याम् अतिरथः संबभूव धनंजयात्। मखे निर्मथ्यमानाद् वा शमीगर्भाद् धुताशनः।

sa sātvatyām atirathaḥ saṃbabhūva dhanaṃjayāt. makhe nirmathyamānād vā śamīgarbhād dhutāśanaḥ.

यस्मिञ् जाते महाबाहुः कुन्तीपुत्रो युधिष्ठिरः। अयुतं गा द्विजातिभ्यः प्रादान् निष्कांश् च तावतः।

yasmiñ jāte mahābāhuḥ kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ. ayutaṃ gā dvijātibhyaḥ prādān niṣkāṃś ca tāvataḥ.

दयितो वासुदेवस्य बाल्यात् प्रभृति चाभवत्। पितॄणां चैव सर्वेषां प्रजानाम् इव चन्द्रमाः।

dayito vāsudevasya bālyāt prabhṛti cābhavat. pitṝṇāṃ caiva sarveṣāṃ prajānām iva candramāḥ.

जन्मप्रभृति कृष्णश् च चक्रे तस्य क्रियाः शुभाः। स चापि ववृधे बालः शुक्लपक्षे यथा शशी।

janmaprabhṛti kṛṣṇaś ca cakre tasya kriyāḥ śubhāḥ. sa cāpi vavṛdhe bālaḥ śuklapakṣe yathā śaśī.

चतुष्पादं दशविधं धनुर्वेदम् अरिंदमः। अर्जुनाद् वेद वेदज्ञात् सकलं दिव्यमानुषम्।

catuṣpādaṃ daśavidhaṃ dhanurvedam ariṃdamaḥ. arjunād veda vedajñāt sakalaṃ divyamānuṣam.

विज्ञानेष्व् अपि चास्त्राणां सौष्ठवे च महाबलः। क्रियास्व् अपि च सर्वासु विशेषान् अभ्यशिक्षयत्।

vijñāneṣv api cāstrāṇāṃ sauṣṭhave ca mahābalaḥ. kriyāsv api ca sarvāsu viśeṣān abhyaśikṣayat.

आगमे च प्रयोगे च चक्रे तुल्यम् इवात्मनः। तुतोष पुत्रं सौभद्रं प्रेक्षमाणो धनंजयः।

āgame ca prayoge ca cakre tulyam ivātmanaḥ. tutoṣa putraṃ saubhadraṃ prekṣamāṇo dhanaṃjayaḥ.

सर्वसंहननोपेतं सर्वलक्षणलक्षितम्। दुर्धर्षम् ऋषभस्कन्धं व्यात्ताननम् इवोरगम्।

sarvasaṃhananopetaṃ sarvalakṣaṇalakṣitam. durdharṣam ṛṣabhaskandhaṃ vyāttānanam ivoragam.

सिंहदर्पं महेष्वासं मत्तमातङ्गविक्रमम्। मेघदुन्दुभिनिर्घोषं पूर्णचन्द्रनिभाननम्।

siṃhadarpaṃ maheṣvāsaṃ mattamātaṅgavikramam. meghadundubhinirghoṣaṃ pūrṇacandranibhānanam.

कृष्णस्य सदृशं शौर्ये वीर्ये रूपे तथाकृतौ। ददर्श पुत्रं बीभत्सुर् मघवान् इव तं यथा।

kṛṣṇasya sadṛśaṃ śaurye vīrye rūpe tathākṛtau. dadarśa putraṃ bībhatsur maghavān iva taṃ yathā.

पाञ्चाल्य् अपि च पञ्चभ्यः पतिभ्यः शुभलक्षणा। लेभे पञ्च सुतान् वीराञ् शुभान् पञ्चाचलान् इव।

pāñcāly api ca pañcabhyaḥ patibhyaḥ śubhalakṣaṇā. lebhe pañca sutān vīrāñ śubhān pañcācalān iva.

युधिष्ठिरात् प्रतिविन्ध्यं सुतसोमं वृकोदरात्। अर्जुनाच् छ्रुतकर्माणं शतानीकं च नाकुलिम्।

yudhiṣṭhirāt prativindhyaṃ sutasomaṃ vṛkodarāt. arjunāc chrutakarmāṇaṃ śatānīkaṃ ca nākulim.

सहदेवाच् छ्रुतसेनम् एतान् पञ्च महारथान्। पाञ्चाली सुषुवे वीरान् आदित्यान् अदितिर् यथा।

sahadevāc chrutasenam etān pañca mahārathān. pāñcālī suṣuve vīrān ādityān aditir yathā.

शास्त्रतः प्रतिविन्ध्यं तम् ऊचुर् विप्रा युधिष्ठिरम्। परप्रहरणज्ञाने प्रतिविन्ध्यो भवत्व् अयम्।

śāstrataḥ prativindhyaṃ tam ūcur viprā yudhiṣṭhiram. parapraharaṇajñāne prativindhyo bhavatv ayam.

सुते सोमसहस्रे तु सोमार्कसमतेजसम्। सुतसोमं महेष्वासं सुषुवे भीमसेनतः।

sute somasahasre tu somārkasamatejasam. sutasomaṃ maheṣvāsaṃ suṣuve bhīmasenataḥ.

श्रुतं कर्म महत् कृत्वा निवृत्तेन किरीटिना। जातः पुत्रस् तवेत्य् एवं श्रुतकर्मा ततो ऽभवत्।

śrutaṃ karma mahat kṛtvā nivṛttena kirīṭinā. jātaḥ putras tavety evaṃ śrutakarmā tato 'bhavat.

शतानीकस्य राजर्षेः कौरव्यः कुरुनन्दनः। चक्रे पुत्रं सनामानं नकुलः कीर्तिवर्धनम्।

śatānīkasya rājarṣeḥ kauravyaḥ kurunandanaḥ. cakre putraṃ sanāmānaṃ nakulaḥ kīrtivardhanam.

ततस् त्व् अजीजनत् कृष्णा नक्षत्रे वह्निदैवते। सहदेवात् सुतं तस्माच् छ्रुतसेनेति तं विदुः।

tatas tv ajījanat kṛṣṇā nakṣatre vahnidaivate. sahadevāt sutaṃ tasmāc chrutaseneti taṃ viduḥ.

एकवर्षान्तरास् त्व् एव द्रौपदेया यशस्विनः। अन्वजायन्त राजेन्द्र परस्परहिते रताः।

ekavarṣāntarās tv eva draupadeyā yaśasvinaḥ. anvajāyanta rājendra parasparahite ratāḥ.

जातकर्माण्य् आनुपूर्व्याच् चूडोपनयनानि च। चकार विधिवद् धौम्यस् तेषां भरतसत्तम।

jātakarmāṇy ānupūrvyāc cūḍopanayanāni ca. cakāra vidhivad dhaumyas teṣāṃ bharatasattama.

कृत्वा च वेदाध्ययनं ततः सुचरितव्रताः। जगृहुः सर्वम् इष्वस्त्रम् अर्जुनाद् दिव्यमानुषम्।

kṛtvā ca vedādhyayanaṃ tataḥ sucaritavratāḥ. jagṛhuḥ sarvam iṣvastram arjunād divyamānuṣam.

देवगर्भोपमैः पुत्रैर् व्यूढोरस्कैर् महाबलैः। अन्विता राजशार्दूल पाण्डवा मुदम् आप्नुवन्।

devagarbhopamaiḥ putrair vyūḍhoraskair mahābalaiḥ. anvitā rājaśārdūla pāṇḍavā mudam āpnuvan.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents