महाभारत 1.181 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 181→

[mh-1-181] • 40 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। अजिनानि विधुन्वन्तः करकांश् च द्विजर्षभाः। ऊचुस् तं भीर् न कर्तव्या वयं योत्स्यामहे परान्।

vaiśaṃpāyana uvāca. ajināni vidhunvantaḥ karakāṃś ca dvijarṣabhāḥ. ūcus taṃ bhīr na kartavyā vayaṃ yotsyāmahe parān.

तान् एवं वदतो विप्रान् अर्जुनः प्रहसन्न् इव। उवाच प्रेक्षका भूत्वा यूयं तिष्ठत पार्श्वतः।

tān evaṃ vadato viprān arjunaḥ prahasann iva. uvāca prekṣakā bhūtvā yūyaṃ tiṣṭhata pārśvataḥ.

अहम् एनान् अजिह्माग्रैः शतशो विकिरञ् शरैः। वारयिष्यामि संक्रुद्धान् मन्त्रैर् आशीविषान् इव।

aham enān ajihmāgraiḥ śataśo vikirañ śaraiḥ. vārayiṣyāmi saṃkruddhān mantrair āśīviṣān iva.

इति तद् धनुर् आदाय शुल्कावाप्तं महारथः। भ्रात्रा भीमेन सहितस् तस्थौ गिरिर् इवाचलः। तयोस् तत्राभवद् युद्धं विक्रान्तैः क्षत्रियर्षभैः। दैत्यदानवसंघैश् च विष्णुवासवयोर् इव। वृक्षपातैर् भीमसेनः शरजालैर् धनंजयः। जघान नरमुख्यांस् तान् ये तत्र पुरतः स्थिताः। पाणिनाथ गृहीतेन दक्षिणेन वृकोदरः। जघान वीरान् वृक्षेण वामेनाद्भुतम् आचरन्। हस्तिना हस्तिनं जघ्ने रथेन रथम् उत्तमम्। अश्वेनाश्वं जघानाथ नरेण च तथा नरम्। तद् अद्भुततमं दृष्ट्वा सर्वे ते दूरतः स्थिताः। अथ शल्यो गदां वीक्ष्य न वृक्षसदृशीम् इति। नियुद्धम् अकरोत् तेन बलिना स महाबलः।

iti tad dhanur ādāya śulkāvāptaṃ mahārathaḥ. bhrātrā bhīmena sahitas tasthau girir ivācalaḥ. tayos tatrābhavad yuddhaṃ vikrāntaiḥ kṣatriyarṣabhaiḥ. daityadānavasaṃghaiś ca viṣṇuvāsavayor iva. vṛkṣapātair bhīmasenaḥ śarajālair dhanaṃjayaḥ. jaghāna naramukhyāṃs tān ye tatra purataḥ sthitāḥ. pāṇinātha gṛhītena dakṣiṇena vṛkodaraḥ. jaghāna vīrān vṛkṣeṇa vāmenādbhutam ācaran. hastinā hastinaṃ jaghne rathena ratham uttamam. aśvenāśvaṃ jaghānātha nareṇa ca tathā naram. tad adbhutatamaṃ dṛṣṭvā sarve te dūrataḥ sthitāḥ. atha śalyo gadāṃ vīkṣya na vṛkṣasadṛśīm iti. niyuddham akarot tena balinā sa mahābalaḥ.

ततः कर्णमुखान् क्रुद्धान् क्षत्रियांस् तान् रुषोत्थितान्। संपेततुर् अभीतौ तौ गजौ प्रतिगजान् इव।

tataḥ karṇamukhān kruddhān kṣatriyāṃs tān ruṣotthitān. saṃpetatur abhītau tau gajau pratigajān iva.

ऊचुश् च वाचः परुषास् ते राजानो जिघांसवः। आहवे हि द्विजस्यापि वधो दृष्टो युयुत्सतः। इत्य् एवम् उक्त्वा राजानः सहसा दुद्रुवुर् द्विजान्।

ūcuś ca vācaḥ paruṣās te rājāno jighāṃsavaḥ. āhave hi dvijasyāpi vadho dṛṣṭo yuyutsataḥ. ity evam uktvā rājānaḥ sahasā dudruvur dvijān.

ततो वैकर्तनः कर्णो जगामार्जुनम् ओजसा। युद्धार्थी वाशिताहेतोर् गजः प्रतिगजं यथा।

tato vaikartanaḥ karṇo jagāmārjunam ojasā. yuddhārthī vāśitāhetor gajaḥ pratigajaṃ yathā.

भीमसेनं ययौ शल्यो मद्राणाम् ईश्वरो बली। दुर्योधनो धर्मराजं शकुनिं नकुलो ययौ। दुःशासनः सहदेवं देवरूपप्रहारिणम्। अगच्छज् जयतां श्रेष्ठं भस्मच्छन्नम् इवानलम्। न कश् चिद् अश्वं न गजं रथं वाप्य् आरुरोह वै। पदातयः सर्व एव प्रत्ययुध्यन्त ते परान्। तत्र कर्णो ऽगमत् पार्थम् अर्जुनं गूढचारिणम्। दुर्योधनादयस् त्व् अन्ये ब्राह्मणैः सह संगताः। मृदुपूर्वम् अयत्नेन प्रत्ययुध्यंस् तदाहवे।

bhīmasenaṃ yayau śalyo madrāṇām īśvaro balī. duryodhano dharmarājaṃ śakuniṃ nakulo yayau. duḥśāsanaḥ sahadevaṃ devarūpaprahāriṇam. agacchaj jayatāṃ śreṣṭhaṃ bhasmacchannam ivānalam. na kaś cid aśvaṃ na gajaṃ rathaṃ vāpy āruroha vai. padātayaḥ sarva eva pratyayudhyanta te parān. tatra karṇo 'gamat pārtham arjunaṃ gūḍhacāriṇam. duryodhanādayas tv anye brāhmaṇaiḥ saha saṃgatāḥ. mṛdupūrvam ayatnena pratyayudhyaṃs tadāhave.

ततो ऽर्जुनः प्रत्यविध्यद् आपतन्तं त्रिभिः शरैः। कर्णं वैकर्तनं धीमान् विकृष्य बलवद् धनुः। बलेन सुव्यवच्छिन्नैर् अवार्यं तम् अवारयत्।

tato 'rjunaḥ pratyavidhyad āpatantaṃ tribhiḥ śaraiḥ. karṇaṃ vaikartanaṃ dhīmān vikṛṣya balavad dhanuḥ. balena suvyavacchinnair avāryaṃ tam avārayat.

तेषां शराणां वेगेन शितानां तिग्मतेजसाम्। विमुह्यमानो राधेयो यत्नात् तम् अनुधावति।

teṣāṃ śarāṇāṃ vegena śitānāṃ tigmatejasām. vimuhyamāno rādheyo yatnāt tam anudhāvati.

ताव् उभाव् अप्य् अनिर्देश्यौ लाघवाज् जयतां वरौ। अयुध्येतां सुसंरब्धाव् अन्योन्यविजयैषिणौ।

tāv ubhāv apy anirdeśyau lāghavāj jayatāṃ varau. ayudhyetāṃ susaṃrabdhāv anyonyavijayaiṣiṇau.

कृते प्रतिकृतं पश्य पश्य बाहुबलं च मे। इति शूरार्थवचनैर् आभाषेतां परस्परम्।

kṛte pratikṛtaṃ paśya paśya bāhubalaṃ ca me. iti śūrārthavacanair ābhāṣetāṃ parasparam.

ततो ऽर्जुनस्य भुजयोर् वीर्यम् अप्रतिमं भुवि। ज्ञात्वा वैकर्तनः कर्णः संरब्धः समयोधयत्।

tato 'rjunasya bhujayor vīryam apratimaṃ bhuvi. jñātvā vaikartanaḥ karṇaḥ saṃrabdhaḥ samayodhayat.

अर्जुनेन प्रयुक्तांस् तान् बाणान् वेगवतस् तदा। प्रतिहत्य ननादोच्चैः सैन्यास् तम् अभिपूजयन्।

arjunena prayuktāṃs tān bāṇān vegavatas tadā. pratihatya nanādoccaiḥ sainyās tam abhipūjayan.

कर्ण उवाच। तुष्यामि ते विप्रमुख्य भुजवीर्यस्य संयुगे। अविषादस्य चैवास्य शस्त्रास्त्रविनयस्य च।

karṇa uvāca. tuṣyāmi te vipramukhya bhujavīryasya saṃyuge. aviṣādasya caivāsya śastrāstravinayasya ca.

किं त्वं साक्षाद् धनुर्वेदो रामो वा विप्रसत्तम। अथ साक्षाद् धरिहयः साक्षाद् वा विष्णुर् अच्युतः।

kiṃ tvaṃ sākṣād dhanurvedo rāmo vā viprasattama. atha sākṣād dharihayaḥ sākṣād vā viṣṇur acyutaḥ.

आत्मप्रच्छादनार्थं वै बाहुवीर्यम् उपाश्रितः। विप्ररूपं विधायेदं ततो मां प्रतियुध्यसे।

ātmapracchādanārthaṃ vai bāhuvīryam upāśritaḥ. viprarūpaṃ vidhāyedaṃ tato māṃ pratiyudhyase.

न हि माम् आहवे क्रुद्धम् अन्यः साक्षाच् छचीपतेः। पुमान् योधयितुं शक्तः पाण्डवाद् वा किरीटिनः। दग्धा जतुगृहे सर्वे पाण्डवाः सार्जुनास् तदा। कस् त्वं वदार्जुनो विप्र पिनाकी स्वयम् एव वा। अहं कर्णो द्विजश्रेष्ठ सर्वशस्त्रभृतां वरः। ब्राह्मे चास्त्रे च वेदे च निष्ठितो गुरुशासनात्। त्वाम् आसाद्य महाबाहो बलं मे प्रतिहन्यते। इत्य् उक्त्वा चार्जुनम् इदं प्रत्याहन्तुम् अशक्नुवन्।

na hi mām āhave kruddham anyaḥ sākṣāc chacīpateḥ. pumān yodhayituṃ śaktaḥ pāṇḍavād vā kirīṭinaḥ. dagdhā jatugṛhe sarve pāṇḍavāḥ sārjunās tadā. kas tvaṃ vadārjuno vipra pinākī svayam eva vā. ahaṃ karṇo dvijaśreṣṭha sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ. brāhme cāstre ca vede ca niṣṭhito guruśāsanāt. tvām āsādya mahābāho balaṃ me pratihanyate. ity uktvā cārjunam idaṃ pratyāhantum aśaknuvan.

वैशंपायन उवाच। तम् एवंवादिनं तत्र फल्गुनः प्रत्यभाषत। न्यस्तहस्तो धनुष्कोट्यां मन्दस्मितमुखाम्बुजः। नास्मि कर्ण धनुर्वेदो नास्मि रामः प्रतापवान्। नाहं विष्णुर् न शक्रो ऽहं कश् चिद् अन्यो बलान्वितः। ब्राह्मणो ऽस्मि युधां श्रेष्ठः सर्वशस्त्रभृतां वरः। योद्धुं चेद् युध्यतां वीर नो चेत् प्रतिनिवर्तताम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. tam evaṃvādinaṃ tatra phalgunaḥ pratyabhāṣata. nyastahasto dhanuṣkoṭyāṃ mandasmitamukhāmbujaḥ. nāsmi karṇa dhanurvedo nāsmi rāmaḥ pratāpavān. nāhaṃ viṣṇur na śakro 'haṃ kaś cid anyo balānvitaḥ. brāhmaṇo 'smi yudhāṃ śreṣṭhaḥ sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ. yoddhuṃ ced yudhyatāṃ vīra no cet pratinivartatām.

ब्राह्मे पौरंदरे चास्त्रे निष्ठितो गुरुशासनात्। स्थितो ऽस्म्य् अद्य रणे जेतुं त्वां वीराविचलो भव। न त्वां संयोधयेद् विप्रो न मे जीवन् गमिष्यसि। निर्जितो ऽस्मीति वा ब्रूहि ततो व्रज यथासुखम्। एवम् उक्त्वा तु कर्णस्य धनुश् चिच्छेद पाण्डवः। ततो ऽन्यद् धनुर् आदाय संयोद्धुं संदधे शरम्। दृष्ट्वा तद् अपि कौन्तेयश् चिच्छेद सशरं धनुः। पुनः पुनस् तु राधेयश् छिन्नधन्वा महाबलः। शरैर् अतीव विद्धाङ्गः पलायनम् अथाकरोत्। पुनर् आयान् मुहूर्तेन गृहीत्वा सशरं धनुः। ववर्ष शरवर्षेण पार्थं वैकर्तनस् तदा। छित्त्वास्य शरजालानि कौन्तेयो ऽभ्यहनच् छरैः। ज्ञात्वा सर्वाञ् शरान् घोरान् कर्णो ऽथायाद् द्रुतं बहिः। ततः कर्णविनाशाय संदधे शरम् अर्जुनः। जितो ऽस्मीत्य् अब्रवीत् कर्णः संजहार ततो ऽर्जुनः। अच्छिनद् धनुषां पार्थः शतं कर्णस्य संयुगे। छित्त्वा धनूंषि कर्णस्य कर्णमर्मस्व् अताडयत्। स छिन्नधन्वा बहुशश् छिन्नेषुधिनिषङ्गवान्। व्यधमद् बाणजालेन सर्वाङ्गं फल्गुनस्य च। हस्तावापं च संच्छिद्य विननाद महास्वनम्। कौन्तेयो ऽपि भृशं क्रुद्धो भृशं कार्मुकम् आहवे। अर्दयित्वा भृशं बाणैर् द्रावयाम् आस पाण्डवः। मत्वासह्यान् बाणघातान् द्विजस्येव शचीपतेः। इन्द्रो ऽयं विप्ररूपेण विष्णुर् वा शंकरो ऽपि वा। रामो दाशरथिर् वापि रामो वा जमदग्निजः।

brāhme pauraṃdare cāstre niṣṭhito guruśāsanāt. sthito 'smy adya raṇe jetuṃ tvāṃ vīrāvicalo bhava. na tvāṃ saṃyodhayed vipro na me jīvan gamiṣyasi. nirjito 'smīti vā brūhi tato vraja yathāsukham. evam uktvā tu karṇasya dhanuś ciccheda pāṇḍavaḥ. tato 'nyad dhanur ādāya saṃyoddhuṃ saṃdadhe śaram. dṛṣṭvā tad api kaunteyaś ciccheda saśaraṃ dhanuḥ. punaḥ punas tu rādheyaś chinnadhanvā mahābalaḥ. śarair atīva viddhāṅgaḥ palāyanam athākarot. punar āyān muhūrtena gṛhītvā saśaraṃ dhanuḥ. vavarṣa śaravarṣeṇa pārthaṃ vaikartanas tadā. chittvāsya śarajālāni kaunteyo 'bhyahanac charaiḥ. jñātvā sarvāñ śarān ghorān karṇo 'thāyād drutaṃ bahiḥ. tataḥ karṇavināśāya saṃdadhe śaram arjunaḥ. jito 'smīty abravīt karṇaḥ saṃjahāra tato 'rjunaḥ. acchinad dhanuṣāṃ pārthaḥ śataṃ karṇasya saṃyuge. chittvā dhanūṃṣi karṇasya karṇamarmasv atāḍayat. sa chinnadhanvā bahuśaś chinneṣudhiniṣaṅgavān. vyadhamad bāṇajālena sarvāṅgaṃ phalgunasya ca. hastāvāpaṃ ca saṃcchidya vinanāda mahāsvanam. kaunteyo 'pi bhṛśaṃ kruddho bhṛśaṃ kārmukam āhave. ardayitvā bhṛśaṃ bāṇair drāvayām āsa pāṇḍavaḥ. matvāsahyān bāṇaghātān dvijasyeva śacīpateḥ. indro 'yaṃ viprarūpeṇa viṣṇur vā śaṃkaro 'pi vā. rāmo dāśarathir vāpi rāmo vā jamadagnijaḥ.

एवम् उक्तस् तु राधेयो युद्धात् कर्णो न्यवर्तत। ब्रह्मं तेजस् तदाजय्यं मन्यमानो महारथः। न जयेद् ब्राह्मणं संख्ये युद्धात् क्षत्रकुलोद्भवः। इति मत्वा द्रुतं कर्णः शिबिराय जगाम ह।

evam uktas tu rādheyo yuddhāt karṇo nyavartata. brahmaṃ tejas tadājayyaṃ manyamāno mahārathaḥ. na jayed brāhmaṇaṃ saṃkhye yuddhāt kṣatrakulodbhavaḥ. iti matvā drutaṃ karṇaḥ śibirāya jagāma ha.

युद्धं तूपेयतुस् तत्र राजञ् शल्यवृकोदरौ। बलिनौ युगपन् मत्तौ स्पर्धया च बलेन च।

yuddhaṃ tūpeyatus tatra rājañ śalyavṛkodarau. balinau yugapan mattau spardhayā ca balena ca.

अन्योन्यम् आह्वयन्तौ तौ मत्ताव् इव महागजौ। मुष्टिभिर् जानुभिश् चैव निघ्नन्ताव् इतरेतरम्। प्रकर्षणाकर्षणयोर् अभ्याकर्षविकर्षणैः। आचकर्षतुर् अन्योन्यं मुष्टिभिश् चाभिजघ्नतुः। ततश् चटचटाशब्दः सुघोरो ह्य् अभवत् तयोः। पाषाणसंपातनिभैः प्रहारैर् अभिजघ्नतुः। मुहूर्तं तौ तथान्योन्यं समरे पर्यकर्षताम्।

anyonyam āhvayantau tau mattāv iva mahāgajau. muṣṭibhir jānubhiś caiva nighnantāv itaretaram. prakarṣaṇākarṣaṇayor abhyākarṣavikarṣaṇaiḥ. ācakarṣatur anyonyaṃ muṣṭibhiś cābhijaghnatuḥ. tataś caṭacaṭāśabdaḥ sughoro hy abhavat tayoḥ. pāṣāṇasaṃpātanibhaiḥ prahārair abhijaghnatuḥ. muhūrtaṃ tau tathānyonyaṃ samare paryakarṣatām.

ततो भीमः समुत्क्षिप्य बाहुभ्यां शल्यम् आहवे। न्यवधीद् बलिनां श्रेष्ठो जहसुर् ब्राह्मणास् ततः। परिरभ्योत्क्षिप्य बाहुभ्यां मध्ये भारतसत्तम।

tato bhīmaḥ samutkṣipya bāhubhyāṃ śalyam āhave. nyavadhīd balināṃ śreṣṭho jahasur brāhmaṇās tataḥ. parirabhyotkṣipya bāhubhyāṃ madhye bhāratasattama.

तत्राश्चर्यं भीमसेनश् चकार पुरुषर्षभः। यच् छल्यं पतितं भूमौ नाहनद् बलिनं बली। ततो राजसमूहस्य पश्यतो वृक्षम् आरुजत्। ततस् तु भीमं संज्ञाभिर् वारयाम् आस धर्मराट्। आकारज्ञस् ततो भ्रातुः पाण्डवो ऽपि न्यवर्तत। धर्मराजश् च कौरव्यं दुर्योधनम् अमर्षणम्। एतस्मिन् नन्तरे ऽविध्यद् बाणेन नतपर्वणा। दुर्योधनम् अमित्रघ्नं धर्मराजो युधिष्ठिरः। ततो दुर्योधनः क्रुद्धो दण्डाहत इवोरगः। प्रत्ययुध्यत राजानं यत्नं परमम् आस्थितः। छित्त्वा राजा धनुः सज्यं धार्तराष्ट्रस्य संयुगे। अभ्यवर्षच् छरोघैस् तं स हित्वा प्राद्रवद् रणम्। दुःशासनस् तु संक्रुद्धः सहदेवेन पार्थिव। युद्ध्वा च सुचिरं कालं धनुषा स महारथः। विसृज्य च धनुः संख्ये वर्म चादाय भास्वरम्। असिम् आकाशसंकाशम् अभिदुद्राव पाण्डवम्। विकर्णचित्रसेनाभ्यां निगृहीतश् च कौरवः। दुःषहो नकुलाच् चापि अपकृष्टश् च कौरवैः। निवर्तन्तां भवन्तो वै कुतो विप्रेषु विग्रहः। न चेमे केवलं विप्रा न चैषां मानुषं बलम्। द्वाव् अत्र ब्राह्मणौ क्रूरौ द्वाव् इन्द्रसदृशौ बले। ये वा के वा नमस् तेभ्यो गच्छामः स्वपुरं वयम्। एवं संभाष्य ते वीरा विनिवर्तन्त कौरवाः। प्रजहुर् ब्राह्मणास् तत्र समेतं राजमण्डलम्। प्रयातास् ते ततस् तत्र क्षत्रिया रणमूर्धनि। ब्राह्मणाश् च जयं प्राप्ताः कन्याम् आदाय निर्ययुः।

tatrāścaryaṃ bhīmasenaś cakāra puruṣarṣabhaḥ. yac chalyaṃ patitaṃ bhūmau nāhanad balinaṃ balī. tato rājasamūhasya paśyato vṛkṣam ārujat. tatas tu bhīmaṃ saṃjñābhir vārayām āsa dharmarāṭ. ākārajñas tato bhrātuḥ pāṇḍavo 'pi nyavartata. dharmarājaś ca kauravyaṃ duryodhanam amarṣaṇam. etasmin nantare 'vidhyad bāṇena nataparvaṇā. duryodhanam amitraghnaṃ dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ. tato duryodhanaḥ kruddho daṇḍāhata ivoragaḥ. pratyayudhyata rājānaṃ yatnaṃ paramam āsthitaḥ. chittvā rājā dhanuḥ sajyaṃ dhārtarāṣṭrasya saṃyuge. abhyavarṣac charoghais taṃ sa hitvā prādravad raṇam. duḥśāsanas tu saṃkruddhaḥ sahadevena pārthiva. yuddhvā ca suciraṃ kālaṃ dhanuṣā sa mahārathaḥ. visṛjya ca dhanuḥ saṃkhye varma cādāya bhāsvaram. asim ākāśasaṃkāśam abhidudrāva pāṇḍavam. vikarṇacitrasenābhyāṃ nigṛhītaś ca kauravaḥ. duḥṣaho nakulāc cāpi apakṛṣṭaś ca kauravaiḥ. nivartantāṃ bhavanto vai kuto vipreṣu vigrahaḥ. na ceme kevalaṃ viprā na caiṣāṃ mānuṣaṃ balam. dvāv atra brāhmaṇau krūrau dvāv indrasadṛśau bale. ye vā ke vā namas tebhyo gacchāmaḥ svapuraṃ vayam. evaṃ saṃbhāṣya te vīrā vinivartanta kauravāḥ. prajahur brāhmaṇās tatra sametaṃ rājamaṇḍalam. prayātās te tatas tatra kṣatriyā raṇamūrdhani. brāhmaṇāś ca jayaṃ prāptāḥ kanyām ādāya niryayuḥ.

पातिते भीमसेनेन शल्ये कर्णे च शङ्किते। दुर्योधने चापगते तथा दुःशासने रणात्। शङ्किताः सर्वराजानः परिवव्रुर् वृकोदरम्।

pātite bhīmasenena śalye karṇe ca śaṅkite. duryodhane cāpagate tathā duḥśāsane raṇāt. śaṅkitāḥ sarvarājānaḥ parivavrur vṛkodaram.

ऊचुश् च सहितास् तत्र साध्व् इमे ब्राह्मणर्षभाः। विज्ञायन्तां क्वजन्मानः क्वनिवासास् तथैव च।

ūcuś ca sahitās tatra sādhv ime brāhmaṇarṣabhāḥ. vijñāyantāṃ kvajanmānaḥ kvanivāsās tathaiva ca.

को हि राधासुतं कर्मं शक्तो योधयितुं रणे। अन्यत्र रामाद् द्रोणाद् वा कृपाद् वापि शरद्वतः।

ko hi rādhāsutaṃ karmaṃ śakto yodhayituṃ raṇe. anyatra rāmād droṇād vā kṛpād vāpi śaradvataḥ.

कृष्णाद् वा देवकीपुत्रात् फल्गुनाद् वा परंतपात्। को वा दुर्योधनं शक्तः प्रतियोधयितुं रणे।

kṛṣṇād vā devakīputrāt phalgunād vā paraṃtapāt. ko vā duryodhanaṃ śaktaḥ pratiyodhayituṃ raṇe.

तथैव मद्रराजानं शल्यं बलवतां वरम्। बलदेवाद् ऋते वीरात् पाण्डवाद् वा वृकोदरात्। वीराद् दुर्योधनाद् वान्यः शक्तः पातयितुं रणे।

tathaiva madrarājānaṃ śalyaṃ balavatāṃ varam. baladevād ṛte vīrāt pāṇḍavād vā vṛkodarāt. vīrād duryodhanād vānyaḥ śaktaḥ pātayituṃ raṇe.

क्रियताम् अवहारो ऽस्माद् युद्धाद् ब्राह्मणसंयुतात्। ब्राह्मणा हि सदा रक्ष्याः सापराधापि नित्यदा। अथैनान् उपलभ्येह पुनर् योत्स्यामहे वयम्। तांस् तथा वदतः सर्वान् प्रसमीक्ष्य क्षितीश्वरान्। अत्य् अन्यान् पुरुषांश् चापि कृत्वा तत् कर्म संयुगे।

kriyatām avahāro 'smād yuddhād brāhmaṇasaṃyutāt. brāhmaṇā hi sadā rakṣyāḥ sāparādhāpi nityadā. athainān upalabhyeha punar yotsyāmahe vayam. tāṃs tathā vadataḥ sarvān prasamīkṣya kṣitīśvarān. aty anyān puruṣāṃś cāpi kṛtvā tat karma saṃyuge.

तत् कर्म भीमस्य समीक्ष्य कृष्णः; कुन्तीसुतौ तौ परिशङ्कमानः। निवारयाम् आस महीपतींस् तान्; धर्मेण लब्धेत्य् अनुनीय सर्वान्।

tat karma bhīmasya samīkṣya kṛṣṇaḥ; kuntīsutau tau pariśaṅkamānaḥ. nivārayām āsa mahīpatīṃs tān; dharmeṇa labdhety anunīya sarvān.

त एवं संनिवृत्तास् तु युद्धाद् युद्धविशारदाः। यथावासं ययुः सर्वे विस्मिता राजसत्तमाः।

ta evaṃ saṃnivṛttās tu yuddhād yuddhaviśāradāḥ. yathāvāsaṃ yayuḥ sarve vismitā rājasattamāḥ.

वृत्तो ब्रह्मोत्तरो रङ्गः पाञ्चाली ब्राह्मणैर् वृता। इति ब्रुवन्तः प्रययुर् ये तत्रासन् समागताः।

vṛtto brahmottaro raṅgaḥ pāñcālī brāhmaṇair vṛtā. iti bruvantaḥ prayayur ye tatrāsan samāgatāḥ.

ब्राह्मणैस् तु प्रतिच्छन्नौ रौरवाजिनवासिभिः। कृच्छ्रेण जग्मतुस् तत्र भीमसेनधनंजयौ।

brāhmaṇais tu praticchannau rauravājinavāsibhiḥ. kṛcchreṇa jagmatus tatra bhīmasenadhanaṃjayau.

विमुक्तौ जनसंबाधाच् छत्रुभिः परिविक्षतौ। कृष्णयानुगतौ तत्र नृवीरौ तौ विरेजतुः। पौर्णमास्यां घनैर् मुक्तौ चन्द्रसूर्याव् इवोदितौ।

vimuktau janasaṃbādhāc chatrubhiḥ parivikṣatau. kṛṣṇayānugatau tatra nṛvīrau tau virejatuḥ. paurṇamāsyāṃ ghanair muktau candrasūryāv ivoditau.

तेषां माता बहुविधं विनाशं पर्यचिन्तयत्। अनागच्छत्सु पुत्रेषु भैक्षकाले ऽतिगच्छति।

teṣāṃ mātā bahuvidhaṃ vināśaṃ paryacintayat. anāgacchatsu putreṣu bhaikṣakāle 'tigacchati.

धार्तराष्ट्रैर् हता न स्युर् विज्ञाय कुरुपुंगवाः। मायान्वितैर् वा रक्षोभिः सुघोरैर् दृढवैरिभिः।

dhārtarāṣṭrair hatā na syur vijñāya kurupuṃgavāḥ. māyānvitair vā rakṣobhiḥ sughorair dṛḍhavairibhiḥ.

विपरीतं मतं जातं व्यासस्यापि महात्मनः। इत्य् एवं चिन्तयाम् आस सुतस्नेहान्विता पृथा। ततः सुप्तजनप्राये दुर्दिने मेघसंप्लुते।

viparītaṃ mataṃ jātaṃ vyāsasyāpi mahātmanaḥ. ity evaṃ cintayām āsa sutasnehānvitā pṛthā. tataḥ suptajanaprāye durdine meghasaṃplute.

महत्य् अथापराह्णे तु घनैः सूर्य इवावृतः। ब्राह्मणैः प्राविशत् तत्र जिष्णुर् ब्रह्मपुरस्कृतः। सहितैर् ब्राह्मणैस् तैस् तु वेदाध्ययनपण्डितैः। आगतस् तु गृहद्वारि यत्र तिष्ठति वै पृथा।

mahaty athāparāhṇe tu ghanaiḥ sūrya ivāvṛtaḥ. brāhmaṇaiḥ prāviśat tatra jiṣṇur brahmapuraskṛtaḥ. sahitair brāhmaṇais tais tu vedādhyayanapaṇḍitaiḥ. āgatas tu gṛhadvāri yatra tiṣṭhati vai pṛthā.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...