महाभारत 1.17 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 17→

[mh-1-17] • 30 श्लोकाः

सूत उवाच। अथावरणमुख्यानि नानाप्रहरणानि च। प्रगृह्याभ्यद्रवन् देवान् सहिता दैत्यदानवाः।

sūta uvāca. athāvaraṇamukhyāni nānāpraharaṇāni ca. pragṛhyābhyadravan devān sahitā daityadānavāḥ.

ततस् तद् अमृतं देवो विष्णुर् आदाय वीर्यवान्। जहार दानवेन्द्रेभ्यो नरेण सहितः प्रभुः।

tatas tad amṛtaṃ devo viṣṇur ādāya vīryavān. jahāra dānavendrebhyo nareṇa sahitaḥ prabhuḥ.

ततो देवगणाः सर्वे पपुस् तद् अमृतं तदा। विष्णोः सकाशात् संप्राप्य संभ्रमे तुमुले सति। पाययत्य् अमृतं देवान् हरौ बाहुबलेन च। निरोधयति चापेन दूरीकृत्य धनुर्धरान्।

tato devagaṇāḥ sarve papus tad amṛtaṃ tadā. viṣṇoḥ sakāśāt saṃprāpya saṃbhrame tumule sati. pāyayaty amṛtaṃ devān harau bāhubalena ca. nirodhayati cāpena dūrīkṛtya dhanurdharān.

ततः पिबत्सु तत्कालं देवेष्व् अमृतम् ईप्सितम्। ये ये ऽमृतं पिबन्ति स्म ते ते युध्यन्ति दानवैः। राहुर् विबुधरूपेण दानवः प्रापिबत् तदा।

tataḥ pibatsu tatkālaṃ deveṣv amṛtam īpsitam. ye ye 'mṛtaṃ pibanti sma te te yudhyanti dānavaiḥ. rāhur vibudharūpeṇa dānavaḥ prāpibat tadā.

तस्य कण्ठम् अनुप्राप्ते दानवस्यामृते तदा। आख्यातं चन्द्रसूर्याभ्यां सुराणां हितकाम्यया।

tasya kaṇṭham anuprāpte dānavasyāmṛte tadā. ākhyātaṃ candrasūryābhyāṃ surāṇāṃ hitakāmyayā.

ततो भगवता तस्य शिरश् छिन्नम् अलंकृतम्। चक्रायुधेन चक्रेण पिबतो ऽमृतम् ओजसा।

tato bhagavatā tasya śiraś chinnam alaṃkṛtam. cakrāyudhena cakreṇa pibato 'mṛtam ojasā.

तच् छैलशृङ्गप्रतिमं दानवस्य शिरो महत्। चक्रेणोत्कृत्तम् अपतच् चालयद् वसुधातलम्। चक्रच्छिन्नं खम् उत्पत्य ननादातिभयंकरम्। तत् कबन्धं पपातास्य विस्फुरद् धरणीतले। सपर्वतवनद्वीपां दैत्यस्याकम्पयन् महीम्। त्रयोदशसहस्राणि योजनानि समन्ततः।

tac chailaśṛṅgapratimaṃ dānavasya śiro mahat. cakreṇotkṛttam apatac cālayad vasudhātalam. cakracchinnaṃ kham utpatya nanādātibhayaṃkaram. tat kabandhaṃ papātāsya visphurad dharaṇītale. saparvatavanadvīpāṃ daityasyākampayan mahīm. trayodaśasahasrāṇi yojanāni samantataḥ.

ततो वैरविनिर्बन्धः कृतो राहुमुखेन वै। शाश्वतश् चन्द्रसूर्याभ्यां ग्रसत्य् अद्यापि चैव तौ।

tato vairavinirbandhaḥ kṛto rāhumukhena vai. śāśvataś candrasūryābhyāṃ grasaty adyāpi caiva tau.

विहाय भगवांश् चापि स्त्रीरूपम् अतुलं हरिः। नानाप्रहरणैर् भीमैर् दानवान् समकम्पयत्।

vihāya bhagavāṃś cāpi strīrūpam atulaṃ hariḥ. nānāpraharaṇair bhīmair dānavān samakampayat.

ततः प्रवृत्तः संग्रामः समीपे लवणाम्भसः। सुराणाम् असुराणां च सर्वघोरतरो महान्।

tataḥ pravṛttaḥ saṃgrāmaḥ samīpe lavaṇāmbhasaḥ. surāṇām asurāṇāṃ ca sarvaghorataro mahān.

प्रासाः सुविपुलास् तीक्ष्णा न्यपतन्त सहस्रशः। तोमराश् च सुतीक्ष्णाग्राः शस्त्राणि विविधानि च।

prāsāḥ suvipulās tīkṣṇā nyapatanta sahasraśaḥ. tomarāś ca sutīkṣṇāgrāḥ śastrāṇi vividhāni ca.

ततो ऽसुराश् चक्रभिन्ना वमन्तो रुधिरं बहु। असिशक्तिगदारुग्णा निपेतुर् धरणीतले।

tato 'surāś cakrabhinnā vamanto rudhiraṃ bahu. asiśaktigadārugṇā nipetur dharaṇītale.

छिन्नानि पट्टिशैश् चापि शिरांसि युधि दारुणे। तप्तकाञ्चनजालानि निपेतुर् अनिशं तदा।

chinnāni paṭṭiśaiś cāpi śirāṃsi yudhi dāruṇe. taptakāñcanajālāni nipetur aniśaṃ tadā.

रुधिरेणावलिप्ताङ्गा निहताश् च महासुराः। अद्रीणाम् इव कूटानि धातुरक्तानि शेरते। ततो हलहलाशब्दः संबभूव समन्ततः।

rudhireṇāvaliptāṅgā nihatāś ca mahāsurāḥ. adrīṇām iva kūṭāni dhāturaktāni śerate. tato halahalāśabdaḥ saṃbabhūva samantataḥ.

हाहाकारः समभवत् तत्र तत्र सहस्रशः। अन्योन्यं छिन्दतां शस्त्रैर् आदित्ये लोहितायति।

hāhākāraḥ samabhavat tatra tatra sahasraśaḥ. anyonyaṃ chindatāṃ śastrair āditye lohitāyati.

परिघैश् चायसैः पीतैः संनिकर्षे च मुष्टिभिः। निघ्नतां समरे ऽन्योन्यं शब्दो दिवम् इवास्पृशत्।

parighaiś cāyasaiḥ pītaiḥ saṃnikarṣe ca muṣṭibhiḥ. nighnatāṃ samare 'nyonyaṃ śabdo divam ivāspṛśat.

छिन्धि भिन्धि प्रधावध्वं पातयाभिसरेति च। व्यश्रूयन्त महाघोराः शब्दास् तत्र समन्ततः।

chindhi bhindhi pradhāvadhvaṃ pātayābhisareti ca. vyaśrūyanta mahāghorāḥ śabdās tatra samantataḥ.

एवं सुतुमुले युद्धे वर्तमाने भयावहे। नरनारायणौ देवौ समाजग्मतुर् आहवम्।

evaṃ sutumule yuddhe vartamāne bhayāvahe. naranārāyaṇau devau samājagmatur āhavam.

तत्र दिव्यं धनुर् दृष्ट्वा नरस्य भगवान् अपि। चिन्तयाम् आस वै चक्रं विष्णुर् दानवसूदनम्।

tatra divyaṃ dhanur dṛṣṭvā narasya bhagavān api. cintayām āsa vai cakraṃ viṣṇur dānavasūdanam.

ततो ऽम्बराच् चिन्तितमात्रम् आगतं; महाप्रभं चक्रम् अमित्रतापनम्। विभावसोस् तुल्यम् अकुण्ठमण्डलं; सुदर्शनं भीमम् अजय्यम् उत्तमम्।

tato 'mbarāc cintitamātram āgataṃ; mahāprabhaṃ cakram amitratāpanam. vibhāvasos tulyam akuṇṭhamaṇḍalaṃ; sudarśanaṃ bhīmam ajayyam uttamam.

तद् आगतं ज्वलितहुताशनप्रभं; भयंकरं करिकरबाहुर् अच्युतः। मुमोच वै चपलम् उदग्रवेगवन्; महाप्रभं परनगरावदारणम्।

tad āgataṃ jvalitahutāśanaprabhaṃ; bhayaṃkaraṃ karikarabāhur acyutaḥ. mumoca vai capalam udagravegavan; mahāprabhaṃ paranagarāvadāraṇam.

तद् अन्तकज्वलनसमानवर्चसं; पुनः पुनर् न्यपतत वेगवत् तदा। विदारयद् दितिदनुजान् सहस्रशः; करेरितं पुरुषवरेण संयुगे।

tad antakajvalanasamānavarcasaṃ; punaḥ punar nyapatata vegavat tadā. vidārayad ditidanujān sahasraśaḥ; kareritaṃ puruṣavareṇa saṃyuge.

दहत् क्व चिज् ज्वलन इवावलेलिहत्; प्रसह्य तान् असुरगणान् न्यकृन्तत। प्रवेरितं वियति मुहुः क्षितौ तदा; पपौ रणे रुधिरम् अथो पिशाचवत्।

dahat kva cij jvalana ivāvalelihat; prasahya tān asuragaṇān nyakṛntata. praveritaṃ viyati muhuḥ kṣitau tadā; papau raṇe rudhiram atho piśācavat.

अथासुरा गिरिभिर् अदीनचेतसो; मुहुर् मुहुः सुरगणम् अर्दयंस् तदा। महाबला विगलितमेघवर्चसः; सहस्रशो गगनम् अभिप्रपद्य ह।

athāsurā giribhir adīnacetaso; muhur muhuḥ suragaṇam ardayaṃs tadā. mahābalā vigalitameghavarcasaḥ; sahasraśo gaganam abhiprapadya ha.

अथाम्बराद् भयजननाः प्रपेदिरे; सपादपा बहुविधमेघरूपिणः। महाद्रयः प्रविगलिताग्रसानवः; परस्परं द्रुतम् अभिहत्य सस्वनाः।

athāmbarād bhayajananāḥ prapedire; sapādapā bahuvidhamegharūpiṇaḥ. mahādrayaḥ pravigalitāgrasānavaḥ; parasparaṃ drutam abhihatya sasvanāḥ.

ततो मही प्रविचलिता सकानना; महाद्रिपाताभिहता समन्ततः। परस्परं भृशम् अभिगर्जतां मुहू; रणाजिरे भृशम् अभिसंप्रवर्तिते।

tato mahī pravicalitā sakānanā; mahādripātābhihatā samantataḥ. parasparaṃ bhṛśam abhigarjatāṃ muhū; raṇājire bhṛśam abhisaṃpravartite.

नरस् ततो वरकनकाग्रभूषणैर्; महेषुभिर् गगनपथं समावृणोत्। विदारयन् गिरिशिखराणि पत्रिभिर्; महाभये ऽसुरगणविग्रहे तदा।

naras tato varakanakāgrabhūṣaṇair; maheṣubhir gaganapathaṃ samāvṛṇot. vidārayan giriśikharāṇi patribhir; mahābhaye 'suragaṇavigrahe tadā.

ततो महीं लवणजलं च सागरं; महासुराः प्रविविशुर् अर्दिताः सुरैः। वियद्गतं ज्वलितहुताशनप्रभं; सुदर्शनं परिकुपितं निशाम्य च।

tato mahīṃ lavaṇajalaṃ ca sāgaraṃ; mahāsurāḥ praviviśur arditāḥ suraiḥ. viyadgataṃ jvalitahutāśanaprabhaṃ; sudarśanaṃ parikupitaṃ niśāmya ca.

ततः सुरैर् विजयम् अवाप्य मन्दरः; स्वम् एव देशं गमितः सुपूजितः। विनाद्य खं दिवम् अपि चैव सर्वशस्; ततो गताः सलिलधरा यथागतम्।

tataḥ surair vijayam avāpya mandaraḥ; svam eva deśaṃ gamitaḥ supūjitaḥ. vinādya khaṃ divam api caiva sarvaśas; tato gatāḥ saliladharā yathāgatam.

ततो ऽमृतं सुनिहितम् एव चक्रिरे; सुराः परां मुदम् अभिगम्य पुष्कलाम्। ददौ च तं निधिम् अमृतस्य रक्षितुं; किरीटिने बलभिद् अथामरैः सह।

tato 'mṛtaṃ sunihitam eva cakrire; surāḥ parāṃ mudam abhigamya puṣkalām. dadau ca taṃ nidhim amṛtasya rakṣituṃ; kirīṭine balabhid athāmaraiḥ saha.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...