महाभारत 1.120 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 120→

[mh-1-120] • 21 श्लोकाः

जनमेजय उवाच। कृपस्यापि महाब्रह्मन् संभवं वक्तुम् अर्हसि। शरस्तम्भात् कथं जज्ञे कथं चास्त्राण्य् अवाप्तवान्।

janamejaya uvāca. kṛpasyāpi mahābrahman saṃbhavaṃ vaktum arhasi. śarastambhāt kathaṃ jajñe kathaṃ cāstrāṇy avāptavān.

वैशंपायन उवाच। महर्षेर् गौतमस्यासीच् छरद्वान् नाम नामतः। पुत्रः किल महाराज जातः सह शरैर् विभो।

vaiśaṃpāyana uvāca. maharṣer gautamasyāsīc charadvān nāma nāmataḥ. putraḥ kila mahārāja jātaḥ saha śarair vibho.

न तस्य वेदाध्ययने तथा बुद्धिर् अजायत। यथास्य बुद्धिर् अभवद् धनुर्वेदे परंतप।

na tasya vedādhyayane tathā buddhir ajāyata. yathāsya buddhir abhavad dhanurvede paraṃtapa.

अधिजग्मुर् यथा वेदांस् तपसा ब्रह्मवादिनः। तथा स तपसोपेतः सर्वाण्य् अस्त्राण्य् अवाप ह।

adhijagmur yathā vedāṃs tapasā brahmavādinaḥ. tathā sa tapasopetaḥ sarvāṇy astrāṇy avāpa ha.

धनुर्वेदपरत्वाच् च तपसा विपुलेन च। भृशं संतापयाम् आस देवराजं स गौतमः।

dhanurvedaparatvāc ca tapasā vipulena ca. bhṛśaṃ saṃtāpayām āsa devarājaṃ sa gautamaḥ.

ततो जालपदीं नाम देवकन्यां सुरेश्वरः। प्राहिणोत् तपसो विघ्नं कुरु तस्येति कौरव।

tato jālapadīṃ nāma devakanyāṃ sureśvaraḥ. prāhiṇot tapaso vighnaṃ kuru tasyeti kaurava.

साभिगम्याश्रमपदं रमणीयं शरद्वतः। धनुर्बाणधरं बाला लोभयाम् आस गौतमम्।

sābhigamyāśramapadaṃ ramaṇīyaṃ śaradvataḥ. dhanurbāṇadharaṃ bālā lobhayām āsa gautamam.

ताम् एकवसनां दृष्ट्वा गौतमो ऽप्सरसं वने। लोके ऽप्रतिमसंस्थानाम् उत्फुल्लनयनो ऽभवत्।

tām ekavasanāṃ dṛṣṭvā gautamo 'psarasaṃ vane. loke 'pratimasaṃsthānām utphullanayano 'bhavat.

धनुश् च हि शराश् चास्य कराभ्यां प्रापतन् भुवि। वेपथुश् चास्य तां दृष्ट्वा शरीरे समजायत।

dhanuś ca hi śarāś cāsya karābhyāṃ prāpatan bhuvi. vepathuś cāsya tāṃ dṛṣṭvā śarīre samajāyata.

स तु ज्ञानगरीयस्त्वात् तपसश् च समन्वयात्। अवतस्थे महाप्राज्ञो धैर्येण परमेण ह।

sa tu jñānagarīyastvāt tapasaś ca samanvayāt. avatasthe mahāprājño dhairyeṇa parameṇa ha.

यस् त्व् अस्य सहसा राजन् विकारः समपद्यत। तेन सुस्राव रेतो ऽस्य स च तन् नावबुध्यत।

yas tv asya sahasā rājan vikāraḥ samapadyata. tena susrāva reto 'sya sa ca tan nāvabudhyata.

स विहायाश्रमं तं च तां चैवाप्सरसं मुनिः। जगाम रेतस् तत् तस्य शरस्तम्बे पपात ह।

sa vihāyāśramaṃ taṃ ca tāṃ caivāpsarasaṃ muniḥ. jagāma retas tat tasya śarastambe papāta ha.

शरस्तम्बे च पतितं द्विधा तद् अभवन् नृप। तस्याथ मिथुनं जज्ञे गौतमस्य शरद्वतः। महर्षेर् गौतमस्यास्य आश्रमस्य समीपतः।

śarastambe ca patitaṃ dvidhā tad abhavan nṛpa. tasyātha mithunaṃ jajñe gautamasya śaradvataḥ. maharṣer gautamasyāsya āśramasya samīpataḥ.

मृगयां चरतो राज्ञः शंतनोस् तु यदृच्छया। कश् चित् सेनाचरो ऽरण्ये मिथुनं तद् अपश्यत।

mṛgayāṃ carato rājñaḥ śaṃtanos tu yadṛcchayā. kaś cit senācaro 'raṇye mithunaṃ tad apaśyata.

धनुश् च सशरं दृष्ट्वा तथा कृष्णाजिनानि च। व्यवस्य ब्राह्मणापत्यं धनुर्वेदान्तगस्य तत्। स राज्ञे दर्शयाम् आस मिथुनं सशरं तदा।

dhanuś ca saśaraṃ dṛṣṭvā tathā kṛṣṇājināni ca. vyavasya brāhmaṇāpatyaṃ dhanurvedāntagasya tat. sa rājñe darśayām āsa mithunaṃ saśaraṃ tadā.

स तद् आदाय मिथुनं राजाथ कृपयान्वितः। आजगाम गृहान् एव मम पुत्राव् इति ब्रुवन्।

sa tad ādāya mithunaṃ rājātha kṛpayānvitaḥ. ājagāma gṛhān eva mama putrāv iti bruvan.

ततः संवर्धयाम् आस संस्कारैश् चाप्य् अयोजयत्। प्रातिपेयो नरश्रेष्ठो मिथुनं गौतमस्य तम्। गौतमो ऽपि तदापेत्य धनुर्वेदपरो ऽभवत्।

tataḥ saṃvardhayām āsa saṃskāraiś cāpy ayojayat. prātipeyo naraśreṣṭho mithunaṃ gautamasya tam. gautamo 'pi tadāpetya dhanurvedaparo 'bhavat.

कृपया यन् मया बालाव् इमौ संवर्धिताव् इति। तस्मात् तयोर् नाम चक्रे तद् एव स महीपतिः। तस्मात् कृप इति ख्यातः कृपी कन्या च साभवत्।

kṛpayā yan mayā bālāv imau saṃvardhitāv iti. tasmāt tayor nāma cakre tad eva sa mahīpatiḥ. tasmāt kṛpa iti khyātaḥ kṛpī kanyā ca sābhavat.

निहितौ गौतमस् तत्र तपसा ताव् अविन्दत। आगम्य चास्मै गोत्रादि सर्वम् आख्यातवांस् तदा।

nihitau gautamas tatra tapasā tāv avindata. āgamya cāsmai gotrādi sarvam ākhyātavāṃs tadā.

चतुर्विधं धनुर्वेदम् अस्त्राणि विविधानि च। निखिलेनास्य तत् सर्वं गुह्यम् आख्यातवांस् तदा। कृपश् च सप्तरात्रेण धनुर्वेदपरो ऽभवत्। सो ऽचिरेणैव कालेन परमाचार्यतां गतः। कृपम् आहूय गाङ्गेयस् तव शिष्या इति ब्रुवन्। पौत्रान् परिसमादाय कृपयाराधयत् तदा।

caturvidhaṃ dhanurvedam astrāṇi vividhāni ca. nikhilenāsya tat sarvaṃ guhyam ākhyātavāṃs tadā. kṛpaś ca saptarātreṇa dhanurvedaparo 'bhavat. so 'cireṇaiva kālena paramācāryatāṃ gataḥ. kṛpam āhūya gāṅgeyas tava śiṣyā iti bruvan. pautrān parisamādāya kṛpayārādhayat tadā.

ततो ऽधिजग्मुः सर्वे ते धनुर्वेदं महारथाः। धृतराष्ट्रात्मजाश् चैव पाण्डवाश् च महाबलाः। वृष्णयश् च नृपाश् चान्ये नानादेशसमागताः। कृपम् आचार्यम् आसाद्य परमास्त्रज्ञतां गताः।

tato 'dhijagmuḥ sarve te dhanurvedaṃ mahārathāḥ. dhṛtarāṣṭrātmajāś caiva pāṇḍavāś ca mahābalāḥ. vṛṣṇayaś ca nṛpāś cānye nānādeśasamāgatāḥ. kṛpam ācāryam āsādya paramāstrajñatāṃ gatāḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...