महाभारत 1.103 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 103→

[mh-1-103] • 17 श्लोकाः

भीष्म उवाच। गुणैः समुदितं सम्यग् इदं नः प्रथितं कुलम्। अत्य् अन्यान् पृथिवीपालान् पृथिव्याम् अधिराज्यभाक्।

bhīṣma uvāca. guṇaiḥ samuditaṃ samyag idaṃ naḥ prathitaṃ kulam. aty anyān pṛthivīpālān pṛthivyām adhirājyabhāk.

रक्षितं राजभिः पूर्वैर् धर्मविद्भिर् महात्मभिः। नोत्सादम् अगमच् चेदं कदा चिद् इह नः कुलम्।

rakṣitaṃ rājabhiḥ pūrvair dharmavidbhir mahātmabhiḥ. notsādam agamac cedaṃ kadā cid iha naḥ kulam.

मया च सत्यवत्या च कृष्णेन च महात्मना। समवस्थापितं भूयो युष्मासु कुलतन्तुषु।

mayā ca satyavatyā ca kṛṣṇena ca mahātmanā. samavasthāpitaṃ bhūyo yuṣmāsu kulatantuṣu.

वर्धते तद् इदं पुत्र कुलं सागरवद् यथा। तथा मया विधातव्यं त्वया चैव विशेषतः।

vardhate tad idaṃ putra kulaṃ sāgaravad yathā. tathā mayā vidhātavyaṃ tvayā caiva viśeṣataḥ.

श्रूयते यादवी कन्या अनुरूपा कुलस्य नः। सुबलस्यात्मजा चैव तथा मद्रेश्वरस्य च।

śrūyate yādavī kanyā anurūpā kulasya naḥ. subalasyātmajā caiva tathā madreśvarasya ca.

कुलीना रूपवत्यश् च नाथवत्यश् च सर्वशः। उचिताश् चैव संबन्धे ते ऽस्माकं क्षत्रियर्षभाः।

kulīnā rūpavatyaś ca nāthavatyaś ca sarvaśaḥ. ucitāś caiva saṃbandhe te 'smākaṃ kṣatriyarṣabhāḥ.

मन्ये वरयितव्यास् ता इत्य् अहं धीमतां वर। संतानार्थं कुलस्यास्य यद् वा विदुर मन्यसे।

manye varayitavyās tā ity ahaṃ dhīmatāṃ vara. saṃtānārthaṃ kulasyāsya yad vā vidura manyase.

विदुर उवाच। भवान् पिता भवान् माता भवान् नः परमो गुरुः। तस्मात् स्वयं कुलस्यास्य विचार्य कुरु यद् धितम्।

vidura uvāca. bhavān pitā bhavān mātā bhavān naḥ paramo guruḥ. tasmāt svayaṃ kulasyāsya vicārya kuru yad dhitam.

वैशंपायन उवाच। अथ शुश्राव विप्रेभ्यो गान्धारीं सुबलात्मजाम्। आराध्य वरदं देवं भगनेत्रहरं हरम्। गान्धारी किल पुत्राणां शतं लेभे वरं शुभा।

vaiśaṃpāyana uvāca. atha śuśrāva viprebhyo gāndhārīṃ subalātmajām. ārādhya varadaṃ devaṃ bhaganetraharaṃ haram. gāndhārī kila putrāṇāṃ śataṃ lebhe varaṃ śubhā.

इति श्रुत्वा च तत्त्वेन भीष्मः कुरुपितामहः। ततो गान्धारराजस्य प्रेषयाम् आस भारत।

iti śrutvā ca tattvena bhīṣmaḥ kurupitāmahaḥ. tato gāndhārarājasya preṣayām āsa bhārata.

अचक्षुर् इति तत्रासीत् सुबलस्य विचारणा। कुलं ख्यातिं च वृत्तं च बुद्ध्या तु प्रसमीक्ष्य सः। ददौ तां धृतराष्ट्राय गान्धारीं धर्मचारिणीम्।

acakṣur iti tatrāsīt subalasya vicāraṇā. kulaṃ khyātiṃ ca vṛttaṃ ca buddhyā tu prasamīkṣya saḥ. dadau tāṃ dhṛtarāṣṭrāya gāndhārīṃ dharmacāriṇīm.

गान्धारी त्व् अपि शुश्राव धृतराष्ट्रम् अचक्षुषम्। आत्मानं दित्सितं चास्मै पित्रा मात्रा च भारत।

gāndhārī tv api śuśrāva dhṛtarāṣṭram acakṣuṣam. ātmānaṃ ditsitaṃ cāsmai pitrā mātrā ca bhārata.

ततः सा पट्टम् आदाय कृत्वा बहुगुणं शुभा। बबन्ध नेत्रे स्वे राजन् पतिव्रतपरायणा। नात्यश्नीयां पतिम् अहम् इत्य् एवं कृतनिश्चया।

tataḥ sā paṭṭam ādāya kṛtvā bahuguṇaṃ śubhā. babandha netre sve rājan pativrataparāyaṇā. nātyaśnīyāṃ patim aham ity evaṃ kṛtaniścayā.

ततो गान्धारराजस्य पुत्रः शकुनिर् अभ्ययात्। स्वसारं परया लक्ष्म्या युक्ताम् आदाय कौरवान्। तां तदा धृतराष्ट्राय ददौ परमसत्कृताम्। भीष्मस्यानुमते चैव विवाहं समकारयत्। ततो विवाहं चक्रे ऽस्या नक्षत्रे सर्वसंमते। सौबलस् तु महाराजा शकुनिः प्रियदर्शनः।

tato gāndhārarājasya putraḥ śakunir abhyayāt. svasāraṃ parayā lakṣmyā yuktām ādāya kauravān. tāṃ tadā dhṛtarāṣṭrāya dadau paramasatkṛtām. bhīṣmasyānumate caiva vivāhaṃ samakārayat. tato vivāhaṃ cakre 'syā nakṣatre sarvasaṃmate. saubalas tu mahārājā śakuniḥ priyadarśanaḥ.

दत्त्वा स भगिनीं वीरो यथार्हं च परिच्छदम्। पुनर् आयात् स्वनगरं भीष्मेण प्रतिपूजितः।

dattvā sa bhaginīṃ vīro yathārhaṃ ca paricchadam. punar āyāt svanagaraṃ bhīṣmeṇa pratipūjitaḥ.

गान्धार्य् अपि वरारोहा शीलाचारविचेष्टितैः। तुष्टिं कुरूणां सर्वेषां जनयाम् आस भारत। गान्धारी सा पतिं दृष्ट्वा प्रज्ञाचक्षुषम् ईश्वरम्। अतिचाराद् भृशं भीता भर्तुः सा समचिन्तयत्। सा दृष्टिविनिवृत्तापि भर्तुश् च समतां ययौ। न हि सूक्ष्मे ऽप्य् अतीचारे भर्तुः सा ववृते तदा।

gāndhāry api varārohā śīlācāraviceṣṭitaiḥ. tuṣṭiṃ kurūṇāṃ sarveṣāṃ janayām āsa bhārata. gāndhārī sā patiṃ dṛṣṭvā prajñācakṣuṣam īśvaram. aticārād bhṛśaṃ bhītā bhartuḥ sā samacintayat. sā dṛṣṭivinivṛttāpi bhartuś ca samatāṃ yayau. na hi sūkṣme 'py atīcāre bhartuḥ sā vavṛte tadā.

वृत्तेनाराध्य तान् सर्वान् पतिव्रतपरायणा। वाचापि पुरुषान् अन्यान् सुव्रता नान्वकीर्तयत्। तस्याः सहोदराः कन्याः पुनर् एव ददौ दश। गान्धारराजः सुबलो भीष्मेण वरितस् तदा। सत्यव्रतां सत्यसेनां सुदेष्णां च सुसंहिताम्। तेजःश्रवां सुश्रवां च तथैव निकृतिं शुभाम्। शंभुवां च दशार्णां च गान्धारीर् दश विश्रुताः। एकाह्ना प्रतिजग्राह धृतराष्ट्रो जनेश्वरः। ततः शांतनवो भीष्मो धनुष्क्रीतास् ततस् ततः। अददाद् धृतराष्ट्राय राजपुत्रीः परः शतम्।

vṛttenārādhya tān sarvān pativrataparāyaṇā. vācāpi puruṣān anyān suvratā nānvakīrtayat. tasyāḥ sahodarāḥ kanyāḥ punar eva dadau daśa. gāndhārarājaḥ subalo bhīṣmeṇa varitas tadā. satyavratāṃ satyasenāṃ sudeṣṇāṃ ca susaṃhitām. tejaḥśravāṃ suśravāṃ ca tathaiva nikṛtiṃ śubhām. śaṃbhuvāṃ ca daśārṇāṃ ca gāndhārīr daśa viśrutāḥ. ekāhnā pratijagrāha dhṛtarāṣṭro janeśvaraḥ. tataḥ śāṃtanavo bhīṣmo dhanuṣkrītās tatas tataḥ. adadād dhṛtarāṣṭrāya rājaputrīḥ paraḥ śatam.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...