महाभारत 15.1 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←आश्रमवासिक पर्व→

अध्याय 1→

[mh-15-1] • 25 श्लोकाः

जनमेजय उवाच। प्राप्य राज्यं महाभागाः पाण्डवा मे पितामहाः। कथम् आसन् महाराजे धृतराष्ट्रे महात्मनि।

janamejaya uvāca. prāpya rājyaṃ mahābhāgāḥ pāṇḍavā me pitāmahāḥ. katham āsan mahārāje dhṛtarāṣṭre mahātmani.

स हि राजा हतामात्यो हतपुत्रो निराश्रयः। कथम् आसीद् धतैश्वर्यो गान्धारी च यशस्विनी।

sa hi rājā hatāmātyo hataputro nirāśrayaḥ. katham āsīd dhataiśvaryo gāndhārī ca yaśasvinī.

कियन्तं चैव कालं ते पितरो मम पूर्वकाः। स्थिता राज्ये महात्मानस् तन् मे व्याख्यातुम् अर्हसि।

kiyantaṃ caiva kālaṃ te pitaro mama pūrvakāḥ. sthitā rājye mahātmānas tan me vyākhyātum arhasi.

वैशंपायन उवाच। प्राप्य राज्यं महात्मानः पाण्डवा हतशत्रवः। धृतराष्ट्रं पुरस्कृत्य पृथिवीं पर्यपालयन्।

vaiśaṃpāyana uvāca. prāpya rājyaṃ mahātmānaḥ pāṇḍavā hataśatravaḥ. dhṛtarāṣṭraṃ puraskṛtya pṛthivīṃ paryapālayan.

धृतराष्ट्रम् उपातिष्ठद् विदुरः संजयस् तथा। युयुत्सुश् चापि मेधावी वैश्यापुत्रः स कौरवः।

dhṛtarāṣṭram upātiṣṭhad viduraḥ saṃjayas tathā. yuyutsuś cāpi medhāvī vaiśyāputraḥ sa kauravaḥ.

पाण्डवाः सर्वकार्याणि संपृच्छन्ति स्म तं नृपम्। चक्रुस् तेनाभ्यनुज्ञाता वर्षाणि दश पञ्च च।

pāṇḍavāḥ sarvakāryāṇi saṃpṛcchanti sma taṃ nṛpam. cakrus tenābhyanujñātā varṣāṇi daśa pañca ca.

सदा हि गत्वा ते वीराः पर्युपासन्त तं नृपम्। पादाभिवन्दनं कृत्वा धर्मराजमते स्थिताः। ते मूर्ध्नि समुपाघ्राताः सर्वकार्याणि चक्रिरे। राजन्न् एतानि सर्वाणि स च तान् अन्ववर्तत। तथाविधांश् च तान् दृष्ट्वा धृतराष्ट्रो ऽभ्यनन्दत।

sadā hi gatvā te vīrāḥ paryupāsanta taṃ nṛpam. pādābhivandanaṃ kṛtvā dharmarājamate sthitāḥ. te mūrdhni samupāghrātāḥ sarvakāryāṇi cakrire. rājann etāni sarvāṇi sa ca tān anvavartata. tathāvidhāṃś ca tān dṛṣṭvā dhṛtarāṣṭro 'bhyanandata.

कुन्तिभोजसुता चैव गान्धारीम् अन्ववर्तत। द्रौपदी च सुभद्रा च याश् चान्याः पाण्डवस्त्रियः। समां वृत्तिम् अवर्तन्त तयोः श्वश्र्वोर् यथाविधि।

kuntibhojasutā caiva gāndhārīm anvavartata. draupadī ca subhadrā ca yāś cānyāḥ pāṇḍavastriyaḥ. samāṃ vṛttim avartanta tayoḥ śvaśrvor yathāvidhi.

शयनानि महार्हाणि वासांस्य् आभरणानि च। राजार्हाणि च सर्वाणि भक्ष्यभोज्यान्य् अनेकशः। युधिष्ठिरो महाराज धृतराष्ट्रे ऽभ्युपाहरत्।

śayanāni mahārhāṇi vāsāṃsy ābharaṇāni ca. rājārhāṇi ca sarvāṇi bhakṣyabhojyāny anekaśaḥ. yudhiṣṭhiro mahārāja dhṛtarāṣṭre 'bhyupāharat.

तथैव कुन्ती गान्धार्यां गुरुवृत्तिम् अवर्तत। विदुरः संजयश् चैव युयुत्सुश् चैव कौरवः। उपासते स्म तं वृद्धं हतपुत्रं जनाधिपम्।

tathaiva kuntī gāndhāryāṃ guruvṛttim avartata. viduraḥ saṃjayaś caiva yuyutsuś caiva kauravaḥ. upāsate sma taṃ vṛddhaṃ hataputraṃ janādhipam.

स्यालो द्रोणस्य यश् चैको दयितो ब्राह्मणो महान्। स च तस्मिन् महेष्वासः कृपः समभवत् तदा।

syālo droṇasya yaś caiko dayito brāhmaṇo mahān. sa ca tasmin maheṣvāsaḥ kṛpaḥ samabhavat tadā.

व्यासश् च भगवान् नित्यं वासं चक्रे नृपेण ह। कथाः कुर्वन् पुराणर्षिर् देवर्षिनृपरक्षसाम्।

vyāsaś ca bhagavān nityaṃ vāsaṃ cakre nṛpeṇa ha. kathāḥ kurvan purāṇarṣir devarṣinṛparakṣasām.

धर्मयुक्तानि कार्याणि व्यवहारान्वितानि च। धृतराष्ट्राभ्यनुज्ञातो विदुरस् तान्य् अकारयत्।

dharmayuktāni kāryāṇi vyavahārānvitāni ca. dhṛtarāṣṭrābhyanujñāto viduras tāny akārayat.

सामन्तेभ्यः प्रियाण्य् अस्य कार्याणि सुगुरूण्य् अपि। प्राप्यन्ते ऽर्थैः सुलघुभिः प्रभावाद् विदुरस्य वै।

sāmantebhyaḥ priyāṇy asya kāryāṇi sugurūṇy api. prāpyante 'rthaiḥ sulaghubhiḥ prabhāvād vidurasya vai.

अकरोद् बन्धमोक्षांश् च वध्यानां मोक्षणं तथा। न च धर्मात्मजो राजा कदा चित् किं चिद् अब्रवीत्।

akarod bandhamokṣāṃś ca vadhyānāṃ mokṣaṇaṃ tathā. na ca dharmātmajo rājā kadā cit kiṃ cid abravīt.

विहारयात्रासु पुनः कुरुराजो युधिष्ठिरः। सर्वान् कामान् महातेजाः प्रददाव् अम्बिकासुते।

vihārayātrāsu punaḥ kururājo yudhiṣṭhiraḥ. sarvān kāmān mahātejāḥ pradadāv ambikāsute.

आरालिकाः सूपकारा रागखाण्डविकास् तथा। उपातिष्ठन्त राजानं धृतराष्ट्रं यथा पुरा।

ārālikāḥ sūpakārā rāgakhāṇḍavikās tathā. upātiṣṭhanta rājānaṃ dhṛtarāṣṭraṃ yathā purā.

वासांसि च महार्हाणि माल्यानि विविधानि च। उपाजह्रुर् यथान्यायं धृतराष्ट्रस्य पाण्डवाः।

vāsāṃsi ca mahārhāṇi mālyāni vividhāni ca. upājahrur yathānyāyaṃ dhṛtarāṣṭrasya pāṇḍavāḥ.

मैरेयं मधु मांसानि पानकानि लघूनि च। चित्रान् भक्ष्यविकारांश् च चक्रुर् अस्य यथा पुरा।

maireyaṃ madhu māṃsāni pānakāni laghūni ca. citrān bhakṣyavikārāṃś ca cakrur asya yathā purā.

ये चापि पृथिवीपालाः समाजग्मुः समन्ततः। उपातिष्ठन्त ते सर्वे कौरवेन्द्रं यथा पुरा।

ye cāpi pṛthivīpālāḥ samājagmuḥ samantataḥ. upātiṣṭhanta te sarve kauravendraṃ yathā purā.

कुन्ती च द्रौपदी चैव सात्वती चैव भामिनी। उलूपी नागकन्या च देवी चित्राङ्गदा तथा।

kuntī ca draupadī caiva sātvatī caiva bhāminī. ulūpī nāgakanyā ca devī citrāṅgadā tathā.

धृष्टकेतोश् च भगिनी जरासंधस्य चात्मजा। एताश् चान्याश् च बह्व्यो वै योषितो भरतर्षभ। किंकराः स्मोपतिष्ठन्ति सर्वाः सुबलजां तथा।

dhṛṣṭaketoś ca bhaginī jarāsaṃdhasya cātmajā. etāś cānyāś ca bahvyo vai yoṣito bharatarṣabha. kiṃkarāḥ smopatiṣṭhanti sarvāḥ subalajāṃ tathā.

यथा पुत्रवियुक्तो ऽयं न किं चिद् दुःखम् आप्नुयात्। इति राजान्वशाद् भ्रातॄन् नित्यम् एव युधिष्ठिरः।

yathā putraviyukto 'yaṃ na kiṃ cid duḥkham āpnuyāt. iti rājānvaśād bhrātṝn nityam eva yudhiṣṭhiraḥ.

एवं ते धर्मराजस्य श्रुत्वा वचनम् अर्थवत्। सविशेषम् अवर्तन्त भीमम् एकं विना तदा।

evaṃ te dharmarājasya śrutvā vacanam arthavat. saviśeṣam avartanta bhīmam ekaṃ vinā tadā.

न हि तत् तस्य वीरस्य हृदयाद् अपसर्पति। धृतराष्ट्रस्य दुर्बुद्धेर् यद् वृत्तं द्यूतकारितम्।

na hi tat tasya vīrasya hṛdayād apasarpati. dhṛtarāṣṭrasya durbuddher yad vṛttaṃ dyūtakāritam.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...