महाभारत 12.133 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 133→

[mh-12-133] • 26 श्लोकाः

भीष्म उवाच। अत्राप्य् उदाहरन्तीमम् इतिहासं पुरातनम्। यथा दस्युः समर्यादः प्रेत्यभावे न नश्यति।

bhīṣma uvāca. atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam. yathā dasyuḥ samaryādaḥ pretyabhāve na naśyati.

प्रहर्ता मतिमाञ् शूरः श्रुतवान् अनृशंसवान्। रक्षन्न् अक्षयिणं धर्मं ब्रह्मण्यो गुरुपूजकः।

prahartā matimāñ śūraḥ śrutavān anṛśaṃsavān. rakṣann akṣayiṇaṃ dharmaṃ brahmaṇyo gurupūjakaḥ.

निषाद्यां क्षत्रियाज् जातः क्षत्रधर्मानुपालकः। कापव्यो नाम नैषादिर् दस्युत्वात् सिद्धिम् आप्तवान्।

niṣādyāṃ kṣatriyāj jātaḥ kṣatradharmānupālakaḥ. kāpavyo nāma naiṣādir dasyutvāt siddhim āptavān.

अरण्ये सायपूर्वाह्णे मृगयूथप्रकोपिता। अस्ति कापल्यस इति मृगयुर् धर्मकोविदः। विधिज्ञो मृगजातीनां निपानानां च कोविदः।

araṇye sāyapūrvāhṇe mṛgayūthaprakopitā. asti kāpalyasa iti mṛgayur dharmakovidaḥ. vidhijño mṛgajātīnāṃ nipānānāṃ ca kovidaḥ.

सर्वकाननदेशज्ञः पारियात्रचरः सदा। धर्मज्ञः सर्वभूतानाम् अमोघेषुर् दृढायुधः।

sarvakānanadeśajñaḥ pāriyātracaraḥ sadā. dharmajñaḥ sarvabhūtānām amogheṣur dṛḍhāyudhaḥ.

अप्य् अनेकशताः सेना एक एव जिगाय सः। स वृद्धाव् अन्धपितरौ महारण्ये ऽभ्यपूजयत्।

apy anekaśatāḥ senā eka eva jigāya saḥ. sa vṛddhāv andhapitarau mahāraṇye 'bhyapūjayat.

मधुमांसैर् मूलफलैर् अन्नैर् उच्चावचैर् अपि। सत्कृत्य भोजयाम् आस सम्यक् परिचचार च।

madhumāṃsair mūlaphalair annair uccāvacair api. satkṛtya bhojayām āsa samyak paricacāra ca.

आरण्यकान् प्रव्रजितान् ब्राह्मणान् परिपालयन्। अपि तेभ्यो मृगान् हत्वा निनाय च महावने।

āraṇyakān pravrajitān brāhmaṇān paripālayan. api tebhyo mṛgān hatvā nināya ca mahāvane.

ये स्म न प्रतिगृह्णन्ति दस्युभोजनशङ्कया। तेषाम् आसज्य गेहेषु काल्य एव स गच्छति।

ye sma na pratigṛhṇanti dasyubhojanaśaṅkayā. teṣām āsajya geheṣu kālya eva sa gacchati.

तं बहूनि सहस्राणि ग्रामणित्वे ऽभिवव्रिरे। निर्मर्यादानि दस्यूनां निरनुक्रोशकारिणाम्।

taṃ bahūni sahasrāṇi grāmaṇitve 'bhivavrire. nirmaryādāni dasyūnāṃ niranukrośakāriṇām.

दस्यव ऊचुः। मुहूर्तदेशकालज्ञ प्राज्ञ शीलदृढायुध। ग्रामणीर् भव नो मुख्यः सर्वेषाम् एव संमतः।

dasyava ūcuḥ. muhūrtadeśakālajña prājña śīladṛḍhāyudha. grāmaṇīr bhava no mukhyaḥ sarveṣām eva saṃmataḥ.

यथा यथा वक्ष्यसि नः करिष्यामस् तथा तथा। पालयास्मान् यथान्यायं यथा माता यथा पिता।

yathā yathā vakṣyasi naḥ kariṣyāmas tathā tathā. pālayāsmān yathānyāyaṃ yathā mātā yathā pitā.

कापव्य उवाच। मा वधीस् त्वं स्त्रियं भीरुं मा शिशुं मा तपस्विनम्। नायुध्यमानो हन्तव्यो न च ग्राह्या बलात् स्त्रियः।

kāpavya uvāca. mā vadhīs tvaṃ striyaṃ bhīruṃ mā śiśuṃ mā tapasvinam. nāyudhyamāno hantavyo na ca grāhyā balāt striyaḥ.

सर्वथा स्त्री न हन्तव्या सर्वसत्त्वेषु युध्यता। नित्यं गोब्राह्मणे स्वस्ति योद्धव्यं च तदर्थतः।

sarvathā strī na hantavyā sarvasattveṣu yudhyatā. nityaṃ gobrāhmaṇe svasti yoddhavyaṃ ca tadarthataḥ.

सस्यं च नापहन्तव्यं सीरविघ्नं च मा कृथाः। पितरो देवता विप्राः शपन्त्य् अत्र निवारिते। पूज्यन्ते यत्र देवाश् च पितरो ऽतिथयस् तथा।

sasyaṃ ca nāpahantavyaṃ sīravighnaṃ ca mā kṛthāḥ. pitaro devatā viprāḥ śapanty atra nivārite. pūjyante yatra devāś ca pitaro 'tithayas tathā.

सर्वभूतेष्व् अपि च वै ब्राह्मणो मोक्षम् अर्हति। कार्या चापचितिस् तेषां सर्वस्वेनापि या भवेत्।

sarvabhūteṣv api ca vai brāhmaṇo mokṣam arhati. kāryā cāpacitis teṣāṃ sarvasvenāpi yā bhavet.

यस्य ह्य् एते संप्ररुष्टा मन्त्रयन्ति पराभवम्। न तस्य त्रिषु लोकेषु त्राता भवति कश् चन।

yasya hy ete saṃpraruṣṭā mantrayanti parābhavam. na tasya triṣu lokeṣu trātā bhavati kaś cana.

यो ब्राह्मणान् परिभवेद् विनाशं वापि रोचयेत्। सूर्योदय इवावश्यं ध्रुवं तस्य पराभवः।

yo brāhmaṇān paribhaved vināśaṃ vāpi rocayet. sūryodaya ivāvaśyaṃ dhruvaṃ tasya parābhavaḥ.

इहैव फलम् आसीनः प्रत्याकाङ्क्षति शक्तितः। ये ये नो न प्रदास्यन्ति तांस् तान् सेनाभियास्यति।

ihaiva phalam āsīnaḥ pratyākāṅkṣati śaktitaḥ. ye ye no na pradāsyanti tāṃs tān senābhiyāsyati.

शिष्ट्यर्थं विहितो दण्डो न वधार्थं विनिश्चयः। ये च शिष्टान् प्रबाधन्ते धर्मस् तेषां वधः स्मृतः।

śiṣṭyarthaṃ vihito daṇḍo na vadhārthaṃ viniścayaḥ. ye ca śiṣṭān prabādhante dharmas teṣāṃ vadhaḥ smṛtaḥ.

ये हि राष्ट्रोपरोधेन वृत्तिं कुर्वन्ति के चन। तद् एव ते ऽनु मीयन्ते कुणपं कृमयो यथा।

ye hi rāṣṭroparodhena vṛttiṃ kurvanti ke cana. tad eva te 'nu mīyante kuṇapaṃ kṛmayo yathā.

ये पुनर् धर्मशास्त्रेण वर्तेरन्न् इह दस्यवः। अपि ते दस्यवो भूत्वा क्षिप्रं सिद्धिम् अवाप्नुयुः।

ye punar dharmaśāstreṇa varterann iha dasyavaḥ. api te dasyavo bhūtvā kṣipraṃ siddhim avāpnuyuḥ.

भीष्म उवाच। तत् सर्वम् उपचक्रुस् ते कापव्यस्यानुशासनम्। वृत्तिं च लेभिरे सर्वे पापेभ्यश् चाप्य् उपारमन्।

bhīṣma uvāca. tat sarvam upacakrus te kāpavyasyānuśāsanam. vṛttiṃ ca lebhire sarve pāpebhyaś cāpy upāraman.

कापव्यः कर्मणा तेन महतीं सिद्धिम् आप्तवान्। साधूनाम् आचरन् क्षेमं दस्यून् पापान् निवर्तयन्।

kāpavyaḥ karmaṇā tena mahatīṃ siddhim āptavān. sādhūnām ācaran kṣemaṃ dasyūn pāpān nivartayan.

इदं कापव्यचरितं यो नित्यम् अनुकीर्तयेत्। नारण्येभ्यः स भूतेभ्यो भयम् आर्छेत् कदा चन।

idaṃ kāpavyacaritaṃ yo nityam anukīrtayet. nāraṇyebhyaḥ sa bhūtebhyo bhayam ārchet kadā cana.

भयं तस्य न मर्त्येभ्यो नामर्त्येभ्यः कथं चन। न सतो नासतो राजन् स ह्य् अरण्येषु गोपतिः।

bhayaṃ tasya na martyebhyo nāmartyebhyaḥ kathaṃ cana. na sato nāsato rājan sa hy araṇyeṣu gopatiḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...